1. Στη Δύση σήμερα Φιλοσοφία, όπως έχω γράψει σε πολλά άρθρα νωρίτερα, είναι η συζήτηση για τη σημασία όρων και τι είπε ή εννοούσε ένας ή άλλος προηγούμενος ή σύγχρονος πανεπιστημιακός (συγγραφέας) σε κάποια δημοσίευση. Είναι μια καθαρά διανοητική κυρίως απασχόληση, κυρίως από πανεπιστημιακούς που προωθούν τις δικές τους προτιμήσεις και προκαταλήψεις. Στο 524. Φιλοσοφία: “Συνειδησία επιστημόνων” δίνω ένα μικρό δείγμα τέτοιων “φιλοσοφικών” συζητήσεων. Στο 120.1 Φιλοσοφία: Άγνοια των λογίων και 120.2 Φιλοσοφία: H άγνοια των λογίων (Β’) εξέτασα την “Άγνοια των λογίων”, όπου στο πρώτο ο William Hazlitt (1778-1830: Βρετανός άριστος δοκιμιογράφος) λέει πως “η πολλή σκέψη μας κάνει δειλούς”. Είναι μια αναδιατύπωση του Άμλετ thus conscience doth make cowards of us all.
2. Στη Βεδική Παράδοση της Ινδίας υπάρχει βέβαια μια θεωρητική προσέγγιση στη Φιλοσοφία ή Λογική (tarka), μα η Φιλοσοφία ήταν πάντα μια μελέτη με πρακτική στην καθημερινή ζωή (sādhana).
Ας πάρουμε για πρώτο παράδειγμα τη φιλοσοφία Vedānta που έχει επτά (7) απόψεις και συχνά λέγεται και jňāna yoga “ο Γιόγκας της Γνώσης”.
Οι τρεις τελευταίες από τις επτά απόψεις είναι śravaṇa, manana, nididhyāsana.
śravaṇa: ακρόαση προσεκτική της διδασκαλίας, που θα πρέπει να είναι προφορική πάντα σε πρώτη φάση (όσο άλλο διάβασμα κι αν συστήνεται ή κάνει ο μαθητής), που συμπεριλαμβάνει κανόνες μαθητείας, κανόνες συμπεριφοράς στην κοινωνία και προσωπικές πρακτικές.
manana: στόχαση, νοητική εξέταση όσων άκουσε θεωρητικά μα μπορεί τώρα, μετά από την εφαρμογή των κανόνων, να αξιολογήσει εμπειρικά σε ποιο βαθμό είναι αληθινά και χρήσιμα, ή όχι.
nididhyāsana: περισυλλογή πάνω στις βασικές αρχές και τα θεωρητικά αξιώματα της διδασκαλίας (=φιλοσοφικού συστήματος) καθώς και τις πρακτικές μεθόδους που ακολουθούνται. Η διδασκαλία περνά στη νοοτροπία πρώτα και μετά με την πρακτική εφαρμογή στη φύση του μαθητή.
Άλλες απόψεις είναι vairagya “απόσπαση” προς κάθε αντικείμενο όπως υλικές ή μεταθανάτιες αμοιβές και tapas “πνευματική άσκηση” – απαραίτητες και οι δυο για εσωτερική ανάπτυξη κι εκλέπτυνση.
3. Εξίσου πρακτικός είναι και ο κλασικός Γιόγκας του Pataňjali που λέγεται και rājayoga “βασιλική οδός του Γιόγκα”. Εδώ υπάρχει συγκέντρωση, δηλ. εστίαση της προσοχής παρατεταμένα (dhāraṇā) σε οτιδήποτε μας ενδιαφέρει ή πρέπει να ασχοληθούμε μαζί του. Υπάρχει απόσπαση και απόσυρση του νου από υλικά πράγματα, υπάρχει διαλογισμός όπου η προσοχή βυθίζεται στα βαθύτερα σιωπηλά στρώματα του νου.
Μα πριν από, ή παράλληλα με αυτά όλα υπάρχουν ορισμένες πρακτικές.
Ως πρώτα μέρη του Γιόγκα δίνονται οι 5 yama που είναι εξωτερικές ρυθμίσεις για τη συμπεριφορά στην κοινωνία: Δεν βλάπτεις, λες την αλήθεια, δεν κλέβεις, τηρείς αγνότητα (=δεν νοθεύεις πράγματα και σχέσεις) και δεν σωρεύεις περισσότερα από όσα χρειάζεσαι.
Αυτές είναι πολύ πρακτικές οδηγίες και βέβαια συνιστούν την ηθική βάση σε όλες τις πολιτισμένες χώρες της Δύσης και Ανατολής, άσχετα με το ότι σπάνια εμπεδώνονται με την Παιδεία και ακόμα σπανιότερα εφαρμόζοντα πρακτικά.
4. Δεν μπορείς να αναπτυχθείς ως άνθρωπος φιλόσοφος και να εκδηλώνεις σοφία και αγάπη αν δεν υπάρχει το ηθικό αυτό θεμελίωμα στη νοοτροπία και συμπεριφορά και στην αλληλεπίδραση με άλλους. Δεν έχει και πολλή αξία να διαβάζεις και να γράφεις τι είπε κάποιος άλλος και τι εννοούσε και αν ήταν σωστά αυτά ή όχι. Τέτοιες μελέτες δεν έχουν σημασία έξω από τον πολύ στενό κύκλο των πανεπιστημιακών. Και αυτοί είναι ίσως ευρυμαθείς στον τομέα τους, μα όχι σοφοί ή πολύ πρακτικοί.
Πρέπει οπωσδήποτε να ακούσεις πρώτα τη θεωρία μα μετά πρέπει να την εφαρμόζεις στην καθημερινή σου ζωή. Και μόνο θεωρητική διδασκαλία που μπορεί να εφαρμόζεται σε ηθική συμπεριφορά έχει αξία.
Ο κλασικός Γιόγκας έχει και 5 εσωτερικές ρυθμίσεις – ψυχολογικές (niyama): εσωτερική (κι εξωτερική) καθαρότητα, ικανοποίηση (δεν επιτρέπεται να είσαι δυστυχής), πνευματική άσκηση (διαλογισμός, υμνωδία κ.λπ.), αυτοεξέταση και αφοσίωση στον Κύριο.
Και αυτά όλα επίσης είναι πολύ πρακτικά και χρήσιμα.
