Φιλ150: Τι είναι η φιλοσοφία (Α’)

1. Η φιλοσοφία γράφει ο M. Dummmett ένας σύγχρονος επιφανής πανεπιστημιακός (Μ. Ντάμετ: Η Φύση και το Μέλλον της Φιλοσοφίας 2010, ελλην. μετάφρ. 2016, Εκκρεμές, Αθήνα, σ41) «δεν παράγει τη γνώση αλλά αποσαφηνίζει εκείνα που ήδη γνωρίζουμε. Πρόκειται για μια αποσαφήνιση που θα επηρεάσει την κατανόησή μας της πραγματικότητας. Θα διαλύσει τις παρανοήσεις και τις ασάφειες που διαστρεβλώνουν τον τρόπο που την σκεφτόμαστε».

Νωρίτερα ο Ντάμετ γράφει (σ29): «Το έργο της φιλοσοφίας είναι η αποσαφήνιση των εννοιών». Λίγο παρακάτω γράφει «μόνο με την ανάλυση του γλωσσικού νοήματος έχουμε τη δυνατότητα να αποκτήσουμε μια εικόνα για τη δομή της σκέψης μας… η φιλοσοφία ασχολείται με την ανάλυση των εννοιών βάσει των οποίων σκεφτόμαστε» (σ36).

2. Ο Ντάμετ συμπληρώνει (σ42): Η πρόοδος στη φιλοσοφία είναι βραδεία κι «έγκειται στη κατανόηση ότι ορισμένα επιχειρήματα είναι ανεπιτυχή και στην εύρεση του τρόπου με τον οποίο μπορούν να ενισχυθούν».

Όποιος λοιπόν διαβάσει αυτές τις πρώτες 40 τόσες σελίδες συμπεραίνει πως η φιλοσοφία είναι μάλλον μια γλωσσολογική μελέτη και ανάλυση με αποφάνσεις που φυσικά εκφράζονται σε νοηματικές ή εννοιολογικές προτάσεις. Και στη σελίδα 39 διαβάζουμε: «Οι έννοιες είναι για τις πλήρεις σκέψεις ό,τι οι λέξεις για τις γλωσσικές προτάσεις… Οι φιλοσοφικές αποφάνσεις συμβολίζουν στη γραμματική της σκέψης και, άρα, εμμέσως στη γραμματική της γλώσσας στην οποία εκφράζουμε τη σκέψη μας”.

3. Με αθέλητη ειρωνεία όμως ο Ντάμετ συμπεραίνει (σ42): η φιλοσοφική διαδρομή αναδιπλώνεται με αποτέλεσμα «η κατεύθυνση που παίρνει η φιλοσοφία σε ένα σημείο… να μην προσφέρει σχεδόν καμία ένδειξη σχετικά με την κατεύθυνση όπου βρίσκεται η όποια λύση»!!!

Με απλούστερα λόγια δηλαδή, η ακαδημαίκή φιλοσοφία δεν ξέρει προς τα πού πάει και κατά πόσο ο σκοπός της επιτυγχάνεται!

4. Ο Ντάμετ μας λέει ουσιαστικά πως η ακαδημαϊκή φιλοσοφία είναι κάποιο είδος βερμπαλισμού ή γλωσσολογίας. Είναι μια λεκτική, γλωσσολογική ανάλυση που κάπως (όχι απόλυτα) αποσαφηνίζει τις διατυπώσεις εννοιών στον νου μας.

Στην πραγματικότητα οι διάφοροι ορισμοί που αναφέρω στα δύο τμήματα (§ 1, 2) δεν είναι καθόλου ξεκάθαροι και θα ήθελα, ακολουθώντας τη δική του σκέψη, πρόσθετη αποσαφήνιση των όρων «γνώση, κατανόηση, παρανόηση, έννοια» κλπ.

Μπορεί για τον ίδιο και άλλους πανεπιστημιακούς αυτού του κλάδου, οι όροι αυτοί να είναι ξεκάθαροι, μα για μένα και πολλούς άλλους, αφού άρχισε αυτό το παιχνίδι των ορισμών και καθ- ή προσδι-ορισμών, δεν είναι.

Μετά, η κατανόηση έγκειται σε επιχειρήματα, επιτυχή έστω (όπως αναφέρει στο τμήμα μου §2), ή σε εμπειρία ή και στα δύο ή και σε κάτι άλλο;

5. H «φιλοσοφία» είναι λέξη ελληνικότατη που πάει πίσω στον Πλάτωνα και τον Ξενοφώντα (ίσως και νωρίτερα) και σημαίνει «αγάπη της σοφίας». Το να έρχονται μεταγενέστεροι, σύγχρονοι πανεπιστημιακοί και να δίνουν δικούς τους ορισμούς γιατί έτσι τους αρέσει ή βολεύει, δεν είναι πολύ έντιμο.

Αλλά με την ετυμολογία της λέξης βρίσκουμε ένα νέο άγνωστο στοιχείο που χρειάζεται αποσαφήνιση και προσδιορισμό – «σοφία».

Ο μοντέρνος διανοούμενος C.H. Spurgeon λέει, σύμφωνα με την Wikipedia, πως σοφία είναι ορθή χρήση της γνώσης.

Υπάρχουν, όπως θα περίμενε κάποιος, και άλλοι σύγχρονοι ορισμοί. Ο καλλίτερος ίσως είναι του Μεγάλου Λεξικού της Οξφόρδης στο λήμμα wisdom: «η ικανότητα να κρίνεις ορθά σε ζητήματα ζωής και συμπεριφοράς· ορθότητα κρίσης στην επιλογή μέσων και σκοπών (αντίθετο «ανοησία» folly).» Επίσης «γνώση, ευρυμάθεια, φώτιση».

Ας μείνουμε εδώ για σήμερα. Θα επανέλθω.