Σήμερα μιλάμε για δικαιώματα και ισότητες, στη συγκεκριμένη περίπτωση που αφορά τις γυναίκες. Στη Βεδική Παράδοση, πριν από 4,5 χιλιετίες μιλούσαν για ρόλους στην κοινωνία, στο θέατρο της καθημερινής ζωής.
Στους Νόμους του Μάνου (Manusmṛti) διασώζονται αρκετές οδηγίες για τον ρόλο της γυναίκας που δεν είναι καθόλου υποδεέστερος του άντρα. Στο εδάφιο 9.96 δίνεται ο γενικός ρόλος για το ζευγάρι κι εντέλλει ισότητα: Γυναίκες και άντρες πλάστηκαν για να γίνουν γονείς και να δώσουν συνέχεια στην οικογένεια. Έτσι στον Βέδα ιερά καθήκοντα (dharma) και τελετές εκτελούνται από κοινού.
Μα ακόμα πιο ριζοσπαστικός είναι ο κανόνας στο 9.11: Στη γυναίκα δίνεται η ευθύνη της φύλαξης και του ξοδέματος της περιουσίας, η εξάγνιση και καθαριότητα, η συντήρηση του νοικοκυριού και η παρασκευή τροφής.
Τόσο στους Νόμους του Μάνου όσο και στο επικό Mahābhārata (13.81.1-15), λόγω του σημαντικού ρόλου τους, λέγεται πως οι γυναίκες πρέπει να είναι σεβαστές κι αγαπητές αλλιώς αν έχουν κακή μεταχείριση η οικογένεια σύντομα καταστρέφεται. “Ο πατέρας και τα αδέλφια μιας γυναίκας, ο πεθερός και τα αδέλφια του συζύγου της πρέπει να δείχνουν σεβασμό σ’ εκείνη και να της δίνουν δώρα και κοσμήματα.”
Σε πολλά κείμενα αναγνωρίζεται πως υπάρχουν δύστροπες, κακόκαρδες γυναίκες, όπως και άντρες, μα οι γενικοί κανόνες επιβάλλουν ευγένεια και σεβασμό. Στον ύμνο του γάμου ṚgVeda 10.85.46 η γυναίκα έχει την εντολή για τον εξής ρόλο: “Θα έχεις εξουσία πάνω στον πατέρα και στη μητέρα του συζύγου σου, στους αδελφούς και στις αδελφές του”!
Η ιδέα επαναλαμβάνεται και στο ύμνο του Atharva Veda 14.1.20,43-44, σ4. Η γυναίκα ν’ ακολουθεί τον σύζυγό της (στροφή 42) μα να έχει “αυτοκρατορική” saṃrājñī εξουσία στο σπιτικό τους, πάνω σε όλους τους συγγενείς!
Να σημειωθεί πως στους Βέδες, σε όλα τα βεδικά κείμενα, πουθενά δεν αναφέρεται προίκα ή satī (η καύση της συζύγου μαζί με τον νεκρό σύζυγο): αυτές οι δυο διευθετήσεις είναι πολύ μεταγενέστερες. Κορίτσια, όπως συνηθέστερα τα αγόρια, πήγαιναν σε σχολεία (gurukula = κατοικία δασκάλου) για εκπαίδευση και μάθαιναν πολλές τέχνες, καλές και κοινές χειρωνακτικές (όπως ξυλουργική, μεταλλουργική υφαντουργική κ.λπ.) μα και λογική και φιλοσοφία. Επίσης και την τέχνη του πολέμου έτσι που πολλές έπαιρναν μέρος σε μάχες και γνώριζαν στρατηγικές! Αυτά όλα πριν το 200 πκε.
Στο Garuda purāṇa (3.3) επίσης δίνονται πληροφορίες για τον ρόλο της γυναίκας, την ισοτιμία της έστω και αν πρέπει ν’ ακολουθεί τον σύζυγο, τον σεβασμό που πρέπει να δείχνουν όλοι και την εξουσία που πρέπει να έχει στο σπίτι της. Όμοιες παρατηρήσεις δίνονται και στο Lakshmī Tantra όπου κάθε γυναίκα θεωρείται ενσάρκωση της θεάς Λαξμί, θεάς της αφθονίας και συζύγου του Vishnu – όπως “Ο πειθαρχημένος άντρας ποτέ δεν θα προσβάλει μια γυναίκα με πράξεις, με λόγια και με σκέψεις”.
Τελειώνω αυτή τη σύντομη εξέταση με τον ύμνο ṚgVeda 5.61.6-7:
uta tvā strī śaśīyasi puṃso bhavati vasyasī |
adevatrād arādhasaḥ ||…devatrā kṛṇute manaḥ ||
Ναι, πολλές γυναίκες είναι πιο σταθερές και καλές από άντρες που αγνοούν τους θεούς. Βοηθούν τους αδύναμους, τους εξαντλημένους, τους διψασμένους και τους στερημένους με νου αφοσιωμένο στους θεούς.
