Πριν από κάθε κίνηση, υπάρχει ακινησία, ησυχία, και στο τέλος της κίνησης ή ταραχής υπάρχει αταραξία, ησυχία.
Σε άρθρο στο Διαδίκτυο Can Any Good Come From War (Anya Leonard) αναφέρεται η πασίγνωστη ρήση του Ηράκλειτου (53, αλλού 54):
Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς, και τους μεν θεούς έδειξε τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε τους δε ελευθέρους. «Ο πόλεμος είναι πατέρας των πάντων και κυρίαρχος όλων: ανέδειξε και θεούς και ανθρώπους κι άλλους τους έκανε δούλους, άλλους ελεύθερους.».
Ο πόλεμος, από όσο γνωρίζουμε, είναι γεγονός συχνό στην ανθρώπινη ιστορία, από τα πρώτα γραπτά στις αρχές της 3ης χιλιετίας ΠΚΕ. Από τις αρχαιολογικές ενδείξεις όπλων και κατεστραμμένων πόλεων και σκελετών με τραύματα, πόλεμοι γίνονταν και πολύ πριν το 3000 ΠΚΕ. Κι αυτός, στη μορφή του της σύγκρουσης, μάχης και σκοτωμών, υπάρχει με πολύ θάνατο, πόνο και δυστυχία στο τέλος και με κάποιο θρίαμβο, δόξα και πλούτη για τους νικητές. Μερικοί ορθά υποδείχνουν πως και οι νικητές υποφέρουν ωσότου επικρατήσουν.
Πολλοί συγγραφείς, καθηγητές με διαφορετικές ειδικότητες, παίρνουν την έννοια ως αντιπαλότητα και σύγκρουση όλων των φυσικών υλικών στοιχείων κι ενεργειών στο σύμπαν και στην καθημερινή ζωή. Αυτή η σύγκρουση και διαμάχη παράγει όλα τα φαινόμενα, λένε, ακόμα και το φαινόμενο της αρμονίας. Και αυτό είναι το νόημα της ρήσης του αρχαίου φιλόσοφου. Και αυτό φαίνεται να είναι σωστό σε μεγάλη κλίμακα, από μια ορατή άποψη των πραγμάτων
Μα εδώ εγώ θα αντιτάξω τρία διαφορετικά σημεία.
(α) Προτού υπάρξει σύγκρουση και διαπάλη και πόλεμος, πρέπει να υπάρξουν τα όντα ή οι δυνάμεις που θα συγκρουστούν. Αυτά/αυτές μπορεί να είναι προϊόντα αντιπαράθεσης, σύγκρουσης και πολέμου, μα όχι μόνο. Πριν από κάθε κίνηση, υπάρχει ακινησία, ησυχία, και στο τέλος της κίνησης ή ταραχής υπάρχει αταραξία, ησυχία.
(β) Οπότε, η ρήση του φιλόσοφου δεν είναι τόσο γενική, τόσο απόλυτη, όσο τη θέλουν ορισμένης νοοτροπίας συγγραφείς. Ούτε είναι «κυρίαρχος (βασιλεύς)» των πάντων ο πόλεμος, αφού η ειρήνη επικρατεί πριν και μετά τον πόλεμο, όπως η ησυχία και αταραξία πριν και μετά την κίνηση και ταραχή. Πολλές άλλες δυνάμεις είναι εξίσου παραγωγικές – όσο και η βία του πολέμου.
(Αλλού λέει «τα πάντα κατ’ έριν γίνεσθαι» όλα γίνονται μ’ έριδα – κίνηση και αλλαγή).
(γ) Στο Λεξικό του Ησύχιου (της Αλεξάνδρειας) δίνεται για τον «πόλεμο» και η έννοια «ο πάντα διοικών λόγος» και ο Κώστας Α. Ναυπλιώτης υποδείχνει τη συγγένεια με το ρήμα πολεύειν = τρέφειν, περιέχειν, θεραπεύειν. Παραπέμπει και στο Λεξικό Μπαμπινιώτη. (Ιστοσελίδα «Αλήθεια», 6/3/2018).
Ενδέχεται, λοιπόν, ο Ηράκλειτος να είχε υπόψη του κι αυτές τις έννοιες (στο γ), οπότε να ήθελε να πει πως πέρα από τ’ ορατό φαινόμενο της βίας του πολέμου (πάλη και σύγκρουση) κυριαρχεί ο τα πάντα διοικών λόγος (= νους, λογισμός). Ίσως!
