Τον θάνατο δεν τον γνωρίζουμε, όμως. Ξέρουμε πως θα έρθει αναπόδραστα, όπως έχει κάνει εδώ και χιλιετίες για όλα τα πλάσματα. Μα δεν τον ξέρουμε…
Ελπίζω το κείμενο να σας βοηθήσει να βρείτε τι είναι εκείνο που ψάχνετε και, αν δεν είστε μέλος του Ομίλου Μελετών, διαβάζετε αυτά τα άρθρα…
Παίρνω ένα ωραίο απόσπασμα από μια Ομιλία του, την τελευταία μιας σειράς που έκανε στο Saanen της Ελβετίας (7 Ομιλίες), τον Ιούλιο, και στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας (2 μόνο) τον Σεπτέμβριο, 1981. Και οι 9 εκδόθηκαν στα Ελληνικά (μετάφρ. Ευ. Γραμμένος), με τίτλο Το Δίχτυ της Σκέψης, Αθήνα, Εκδ. Καστανιώτη, 1986. Θα υπάρξει συνέχεια.
Είμαστε σαν δύο φίλοι που κάθονται στο πάρκο μια όμορφη μέρα και μιλάμε για τη ζωή, για τα προβλήματα μας, ερευνώντας την ίδια τη φύση της ύπαρξης μας, και ρωτάμε τον εαυτό μας σοβαρά γιατί η ζωή έχει γίνει τόσο μεγάλο πρόβλημα, γιατί, μολονότι διανοητικά είμαστε πάρα πολύ καλλιεργημένοι η καθημερινή μας ζωή είναι μια σκέτη τριβή χωρίς κανένα νόημα εκτός από την επιβίωση – που κι αυτή είναι μάλλον αμφίβολη. Γιατί η ζωή, η καθημερινή μας ύπαρξη έχει γίνει τέτοιο μαρτύριο; Μπορεί να πηγαίνουμε στην εκκλησία να ακολουθούμε κάποιον ηγέτη πολιτικό ή θρησκευτικό αλλά η καθημερινή ζωή είναι πάντα μια ταραχή, μολονότι υπάρχουν ορισμένες περίοδοι που είναι γεμάτες χαρά, ευτυχία, υπάρχει πάντα το σύννεφο της σκοτεινιάς γύρω από τη ζωή μας. Και αυτοί οι δυο φίλοι, όπως είμαστε εμείς, εσείς και ο ομιλητής, μιλάνε μαζί με φιλικό τρόπο, ίσως με στοργή, με ενδιαφέρον με έγνοια και θέλουν να δουν εάν είναι διόλου δυνατό να ζήσουμε την καθημερινή μας ζωή χωρίς το παραμικρό πρόβλημα. Παρόλο που η μόρφωση μας, είναι υψηλή και έχουμε τις σταδιοδρομίες μας και τις ειδικεύσεις μας, ωστόσο έχουμε άλυτα προβλήματα, πόνο, υποφέρουμε, και καμιά φορά χαρά κι ένα αίσθημα ότι δεν είμαστε εντελώς εγωιστές.
Λοιπόν, ας προχωρήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα του γιατί εμείς οι άνθρωποι ζούμε όπως ζούμε, πηγαίνουμε στο γραφείο από τις εννέα ως τις πέντε ή έξι επί 50 χρόνια, και ο εγκέφαλός μας, ο νους μας είναι αδιάκοπα απασχολημένος. Δεν υπάρχει ποτέ κάποια ηρεμία, δεν υπάρχει ποτέ ειρήνη, αλλά πάντα αυτή η απασχόληση με τούτο ή το άλλο. Και αυτή είναι η ζωή μας. Αυτή είναι η καθημερινή μας μονότονη, μάλλον μοναχική, ανεπαρκής ζωή. Και προσπαθούμε να ξεφύγουμε από αυτήν με τη θρησκεία, με διάφορες μορφές διασκέδασης. Στο τέλος της μέρας είμαστε πάλι εκεί που ήμασταν επί χιλιάδες και χιλιάδες χρόνια. Φαίνεται ότι έχουμε αλλάξει πολύ λίγο, ψυχολογικά, εσωτερικά. Τα προβλήματά μας αυξάνονται και πάντα υπάρχει ο φόβος των γηρατειών, της αρρώστιας, κάποιου ατυχήματος που θα μας αφανίσει. Ώστε αυτή είναι η ύπαρξη μας, από τα παιδικά μας χρόνια ώσπου να πεθάνουμε είτε πεθαίνουμε θεληματικά είτε αθέλητα. Φαίνεται ότι δεν σταθήκαμε ικανοί να λύσουμε αυτό το πρόβλημα, το πρόβλημα του θανάτου. Ειδικά καθώς γερνάει κάνεις, θυμάται όλα τα πράγματα που υπήρξαν, τις εποχές της ευχαρίστησης, τις εποχές του πόνου και της θλίψης και των δακρύων. Ωστόσο υπάρχει αυτό το άγνωστο πράγμα που ονομάζεται θάνατος και που τρομάζει τους πιο πολλούς από μας…. Το προσεγγίζουμε διανοητικά – δηλαδή το εκλογικεύουμε, λέμε ότι είναι αναπόφευκτο, να μην το φοβόμαστε ή ξεφεύγουμε απ’ αυτό με κάποια μορφή πίστης…. Ζωή και θάνατος είναι το μόνο που ξέρουμε.
Η περιγραφή της καθημερινότητας όπως τη βιώνουμε οι περισσότεροι με τις δυσκολίες, τα προβλήματα και το στρες, που μοιάζει να αυξάνεται με τις δεκαετίες σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας, αποδίδεται νομίζω πολύ γλαφυρά. Πιστεύω πως αν ο Κρίσναμούρτι είχε την ευκαιρία, θα διόρθωνε τη διατύπωση που τονίζω. Διότι δεν προσπαθούμε να ξεφύγουμε από την ίδια τη ζωή, όσο μονότονη, ανεπαρκής ή βασανιστική και αν είναι, μα μόνο από τα βάσανα – το στρες, τους φόβους, τις λάθος επιλογές, τις πίκρες, τη μοναξιά, την κατάθλιψη….
Μα βέβαια έχει δίκιο λέγοντας πως δεν ξεφεύγουμε εντελώς, διότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε την ανημποριά του γήρατος, ίσως και σοβαρή αρρώστια μα και το πρόβλημα του θανάτου. Κι εδώ πιστεύω θα διόρθωνε τη διατύπωση διότι ο θάνατος δεν είναι πρόβλημα προς λύση αφού είναι αναπόφευκτος. Μάλλον πρόκειται για τον φόβο του θανάτου, που, όπως λέει, “τρομάζει τους πιο πολλούς από μας”.
Τον θάνατο δεν τον γνωρίζουμε, όμως. Ξέρουμε πως θα έρθει αναπόδραστα, όπως έχει κάνει εδώ και χιλιετίες για όλα τα πλάσματα. Μα δεν τον ξέρουμε. Και αυτό ίσως είναι που μας τρομάζει. Το μεγάλο Άγνωστο! Τι ακολουθεί;
Το άγνωστο το φοβόμαστε ακόμα και στην καθημερινή μας ζωή – το να βρεθούμε ξαφνικά με άγνωστους ξένους ή σε ένα άγνωστο περιβάλλον όπου δεν ξέρουμε πώς ακριβώς να φερθούμε ή σε ένα σκοτεινό δάσος κλπ. Και πιο πέρα, βαθύτερα είναι ο φόβος του πόνου ή ολέθρου. Αυτό είναι που πραγματικά φοβόμαστε. Μήπως με τον θάνατο υπάρξει ένας άγνωστος πόνος και απώλεια κάθε αυτοσυνειδησίας. Παύουμε να υπάρχουμε. Πλήρης και επώδυνος εκμηδενισμός.
Μα γνωρίζουμε επίσης πως σε όλη μας τη ζωή υπάρχει εκείνη η Δύναμη, η παρουσία μέσα μας, που πάντα είχε κι έχει επίγνωση του τι συμβαίνει – στον ξύπνο και στα όνειρα και στον ύπνο μας. Ποτέ δεν είμασταν δίχως εκείνη τη Δύναμη, μια σταθερή ακλόνητη “παρουσία”.
Και ο Κρίσναμούρτι συμβουλεύει να έχουμε απλή επίγνωση σε ό,τι γίνεται μέσα μας δίχως παρέμβαση.
“Να παρατηρούμε και να μη μεταφράζουμε ή ερμηνεύουμε, μα μόνο να παρατηρούμε.”
Αν μπορούσαμε να μείνουμε με την παρουσία εκείνη που παρατηρεί και δεν αλλάζει….
