“Η επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας, όπως κάθε άλλη, βρίσκεται μπροστά μας στην καθημερινότητα και δεν χρειάζεται ούτε ειδική τεχνολογία, ούτε περίπλοκες σειρές μαθημάτων σε κολλέγια. Χρειάζεται λίγη όρεξη, καθοδήγηση, πολλή παρατήρηση και στόχαση.” Νικόδημος
1. Σήμερα θα εξετάσω τις πολύ βασικές, πρωταρχικές καταστάσεις και αρχές της Οικονομίας ως συνακολουθία της Πολιτικής.
Η Πολιτική Οικονομία είναι η ευκολότερη επιστήμη.
Οι ανειδίκευτοι διαβάζουν τα βαρύγδουπα άρθρα δημοσιογράφων ή ακούν εμβριθείς αναλύσεις για ελλείμματα και πλεονάσματα (πρωτογενή κι άλλα), για ΑΕΠ, για ύφεση και πληθωρισμό, λιτότητα, εμπορικό ισοζύγιο, κλπ κλπ, και φυσικά δεν καταλαβαίνουν πολλά και νομίζουν πως αυτή είναι η Πολιτική Οικονομία. Αν μάλιστα υπάρχουν μαθηματικοί τύποι και διαγράμματα με διάφορα ζιγκ-ζαγκ ή καμπύλες, νιώθουν πως δεν πρόκειται ποτέ να κατανοήσουν τίποτα.
Όλα αυτά δεν είναι Πολιτική Οικονομία. Και η ονομασία “Οικονομικά”, που καλύπτει τέτοια στοιχεία και θέματα, δείχνει πως έχει γίνει μια διαφοροποίηση και απομάκρυνση από την Πολιτική Οικονομία. Ακόμα και τα Μακρο-οικονομικά (σε αντιπαραβολή με τα Μικρο-οικονομικά που ασχολούνται με το επίπεδο παραγωγής κι επιχειρήσεων) είναι πολύ απομακρυσμένα από την Πολιτική Οικονομία.
Η Πολιτική Οικονομία ασχολείται με τις βασικές σχέσεις των ανθρώπων στην κοινωνία όπως παρουσιάζονται στην παραγωγή, διάθεση και κατανάλωση του πλούτου (=αγαθά και υπηρεσίες). Οι δυσκολίες στην παγκόσμια οικονομία ή στα οικονομικά μιας χώρας οφείλονται σε προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες που έχουν παρεισφρείσει, έχουν εκδιώξει ή καλύψει τις βασικές αρχές και θεωρούνται “οικονομική επιστήμη”.
Η επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας, όπως κάθε άλλη, βρίσκεται μπροστά μας στην καθημερινότητα και δεν χρειάζεται ούτε ειδική τεχνολογία, όπως η Φυσική, ούτε περίπλοκες σειρές μαθημάτων σε κολλέγια. Χρειάζεται λίγη όρεξη και καθοδήγηση και πολλή παρατήρηση και στόχαση.
2. Ζούμε σε ένα σύμπαν γεμάτο ζωή και πλούτο. Κάθε πλάσμα έχει τη φύση του – το άλογο, το περιστέρι, το ψάρι, το πεύκο, το νερό, το χώμα, το μέταλλο, όπως κι εμείς οι άνθρωποι.
Ζούμε με όλα και από όλα αυτά, που παρέχονται δωρεάν σε όλους μας, και με τη βοήθεια ή χρήση τους δημιουργούμε τον κόσμο του ανθρώπου όπου υπάρχουμε και κινούμαστε. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό γιατί έχουμε τα απαραίτητα όργανα – εκ φύσεως – χέρια, πόδια, μάτια κλπ, και κυρίως νοημοσύνη.
Καθαρίζουμε τη ζούγκλα, δαμάζουμε άγρια ζώα και φυτά, ποτίζουμε στεγνά εδάφη, καλλιεργούμε το χώμα, σκάβουμε για ορυκτά, οικοδομούμε πόλεις. Αρχίσαμε ίσως ως καταναλωτές μα σύντομα γίναμε συμπαραγωγοί με τη Φύση και δημιουργοί.
Όλη την ώρα όμως είμαστε εξαρτημένοι από το περιβάλλον σύμπαν. Χωρίς τη συντροφιά των συνανθρώπων μας θα ζούσαμε πολύ δύσκολα και στερημένα. Χωρίς τα φυτά, τα ζώα και τα νερά θα πεθαίναμε σύντομα. Χωρίς αέρα και στέρεη γη δεν θα υπήρχαμε.
Αυτοί οι περιορισμοί εγείρονται από τη Μεγάλη Φύση. Δεν ξέρουμε γιατί, πώς και πότε παρουσιαστήκαμε στη μορφή που έχουμε, μα έτσι είμαστε για όσο μπορούμε να γνωρίζουμε, εδώ κι εκατοντάδες χιλιετίες.
Είμαστε μάλιστα πλάσματα της γης, της στεριάς, της στέρεης επιφάνειας του πλανήτη. Δεν μπορούμε να ζήσουμε δίχως βοηθητικές συσκευές μέσα στα νερά όπως τα ψάρια ή στον αέρα όπως τα πουλιά.
3. Κι εδώ, σε λίγες προτάσεις βλέπουμε τις βασικές αρχές της Πολιτικής Οικονομίας.
Α. Ο άνθρωπος, εξαρτάται για τη ζωή του πλήρως από το περιβάλλον σύμπαν το οποίο περιέχει και του παρέχει δωρεάν όλα όσα χρειάζεται για τη διαβίωσή του, φτάνει ο ίδιος να εργάζεται με τις ικανότητες που η Φύση του παραχώρησε πάλι δωρεάν – νοημοσύνη, όραση, ακοή, χέρια και πόδια.
Β. Όντας πλάσμα της στεριάς περιορίζεται στο στέρεο υπόβαθρο της γης και τις συνθήκες που επικρατούν πάνω σε αυτή την επιφάνεια. Είτε ψηλά στον ουρανό πάει, είτε βαθιά στον ωκεανό, θα πάρει μαζί του αυτές τις συνθήκες. Η γη είναι όντως σαν Μητέρα-θεά.
Γ. Για να αξιοποιήσει τα αγαθά του περιβάλλοντος χρησιμοποιεί τις δυνάμεις και τα όργανα με τα οποία τον προίκισε η φύση – σωματικά και νοητικά. Ο αέρας είναι άμεσα διαθέσιμος και προσιτός. Αλλά όταν διψά, το νερό δεν θα φύγει από τον ποταμό ή τη λίμνη για να τον δροσίσει και όταν πεινάσει οι καρποί της γης δεν θα έρθουν στο στόμα του για να τον χορτάσουν. Πρέπει ο ίδιος να κινηθεί προς αυτά διακρίνοντας ποια είναι ωφέλιμα και ποια όχι. Ο άνθρωπος επιβιώνει μόνο ασκώντας τις ικανότητές του και συνεισφέροντας με την εργασία του.
Δ. Ζώντας μόνος του, θα ζει φτωχικά, στερημένα. Με τη συντροφιά άλλων όλοι ωφελούνται. Μεμονωμένος, θα έχει μόνο κλάσμα των αγαθών, ανέσεων κι ευτυχίας που απολαμβάνει όταν ζει κοινωνικά με τους συνανθρώπους του. Στην κοινωνική συμβίωση κάθε άνθρωπος μπορεί να εξειδικεύεται σε λίγα και καλά και να ανταλλάσσει αγαθά και υπηρεσίες με άλλους σε αφθονία. Επιπλέον, υπάρχουν δυνατότητες συνεργασίας και ασφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο εκδηλώνεται και ο πολιτισμός που είναι η ανάπτυξη όλων των δυνατοτήτων του ανθρώπου για όποιον το θέλει, σε πληρότητα σοφίας, αγάπης κι ευτυχίας.
Αυτοί είναι οι πρωταρχικοί φυσικοί νόμοι της Πολιτικής Οικονομίας κι επειδή είναι φυσικοί όλοι μας τους αναγνωρίζουμε. Αλλά στην πυρετώδη πορεία της καθημερινότητας κάτι ξεχνάμε, κάτι παραγνωρίζουμε, και καταλήγουμε σε καταστάσεις περίπλοκες, επώδυνες, ανεπιθύμητες.
Πώς, πού, γιατί στραβώνει το πράγμα;
Στη συνέχεια θα ερευνήσουμε την πολιτικο-οικονομική εμπειρία μας με τη βοήθεια αυτής της ερώτησης.
