Φιλ120.1: Άγνοια των λογίων (Α’)

1. Ο William Hazlitt (1778 -1830), έγραψε το δοκίμιο On the ignorance of the learned. Γενικά θεωρείται ο καλύτερος δοκιμιογράφος κι ένας από τους οξυδερκέστερους κριτικούς της αγγλικής λογοτεχνίας. Ήταν επίσης ζωγράφος, όχι όμως από τους ικανότερους. Ήταν επίσης φιλελεύθερος – με την κλασσική έννοια της εποχής – στη νοοτροπία του και επέκρινε τους ποιητές Coleridge και Wordsworth, που εγκατέλειψαν τα φιλελεύθερα πιστεύω της νεότητάς τους για να ασπαστούν τον συντηρητισμό σε μεγαλύτερη ηλικία και να γίνουν στηρίγματα του κατεστημένου.

Τα δοκίμια του βρίθουν από καλά διατυπωμένες παρατηρήσεις κι ευφυέστατα ρητά – τα οποία χάνουν αρκετή από τη σπιρτάδα τους σε μετάφραση:-

Πολλοί κανόνες καταστρέφουν και ιδιοφυία και Τέχνη.

Δεν θα έχεις ποτέ αληθινούς φίλους αν φοβάσαι μην κάνεις εχθρούς.

Η αγάπη της ελευθερίας είναι αγάπη για τους άλλους˙ αγάπη για εξουσία είναι αγάπη για τον εαυτούλη μας.

Η δοκιμασία για μεγαλοσύνη είναι οι σελίδες του μέλλοντος.

Η πολλή σκέψη μας κάνει δειλούς.

2. Ο Hazlitt επικεντρώνεται σε τρεις περιοχές όπου οι λόγιοι φανερώνουν την άγνοιά τους.

Στη νόηση και τη φαντασία τους δείχνουν την πιο εύκολη αδυναμία τους. Χρησιμοποιούν, γράφει, τα βιβλία ως όργανα της σκέψης τους μάλλον παρά για να μάθουν από αυτά. Παπαγαλίζουν και αναπαράγουν το περιεχόμενο των βιβλίων αντί να σκέφτονται από τον εαυτό τους.

Στην ηθική πάλι ενστερνίζονται ή ψάχνουν τις γνώμες άλλων σε βιβλία αντί να παρατηρούν εκ πείρας παντού στο περιβάλλον, στον κόσμο της καθημερινής πραγματικότητας, τι φαίνεται να είναι ορθό και τι λάθος. Ο Shakespeare, λέει, διατύπωσε ηθικές αξίες στα θεατρικά του χρησιμοποιώντας δικές του παρατηρήσεις από τη ζωή σχετικά με την αρετή και την κακία.

Τρίτη είναι η σωματική ευρωστία. Οι λόγιοι εξετάζουν αγάλματα και ζωγραφιές και πάλι διαβάζουν βιβλία σχετικά με την ανθρώπινη μορφή, ωραιότητα και υγεία, αλλά δεν γυμνάζουν το σώμα τους με τρέξιμο ή αρκετό περπάτημα και αποφεύγουν να δουλέψουν χειρωνακτικά.

Αλλά εκτός από λιγοστές εξαιρέσεις τα βιβλία δεν δείχνουν την ορθή χρήση των βιβλίων. Έτσι γεμίζουν τα κεφάλια τους οι λόγιοι με ρήσεις και αυθεντίες βασίζοντας σε βιβλία και τις σπουδές τους, μα δεν έχουν αληθινή γνώση.

Ο Shakespeare, αναφέρει, δεν είχε σπουδαία μόρφωση. Αλλά σε κείνον βρίσκεις τη δύναμη της ανθρώπινης ευφυΐας, ενώ στους σχολιαστές του την ασημαντότητα του λογιοτατισμού.

3. Όπου και αν κοιτάξεις σήμερα βλέπεις πολύ χειρότερη άγνοια σε όλα, δυστυχώς  τα στρώματα της κοινωνίας, σε όλες τις χώρες.

Φυσικά, σε μερικές με κάποια ζωντανή παράδοση πολιτισμού τα  πράγματα είναι κάπως καλύτερα. Σε άλλες όπως στη χαζοχαρούμενη Ελλαδάρα με αυτό το παράδοξο αριστεροδεξιό παραμόρφωμα, τα πράγματα είναι πολύ χυδαιότερα.

Από τον Εμφύλιο και δώθε οι πολιτικάντηδες ενδιαφέρονταν μόνο για το φράκο και την καρέκλα εξουσίας και δεν προσπάθησαν να συμφιλιώσουν τις αλληλομισούμενες παρατάξεις, να ενώσουν τον λαό σε μια εθνική νοοτροπία να θέλει να αναπτυχθεί και να προκόψει, όπως τα άλλα ευρωπαϊκά έθνη, αξιοποιώντας και τα φυσικά πλούτη θάλασσας και ήλιου και την κλασσική μας κληρονομιά. (Φώναζαν και φωνάζουν για τα Ελγίνεια στο Βρετανικό Μουσείο σάμπως και η επιστροφή τους θα επιφέρει μια θαυμαστή μετάλλαξη!)

Ηγέτες και υπουργοί με ανύπαρκτη καλλιέργεια, είναι τώρα δε σχεδόν εντελώς αγράμματοι και κουρελήδες – και στο ντύσιμο και στη νοημοσύνη.

Οι θρησκευτικοί προκαθήμενοι έχουν προσκολληθεί στο γράμμα του δόγματος και στα μετόχια. Φλυαρούν για την του Χριστού Εκκλησία μα κανείς δεν διατίθεται να παραδώσει την εγκόσμια εξουσία του.

Οι δε καθηγητές στις Επιστήμες και στις ανθρωπιστικές μελέτες ή τις Καλές Τέχνες χάνονται ή στον σχολαστικισμό ή την αγνωσία.

Υπάρχουν βέβαια παντού λιγοστές εξαιρέσεις.

Και οι καλλιτέχνες, αβαν-γκάρντ και μεταμοντέρνοι γίνονται όλο και πιο ακατανόητοι, όλο και πιο κακότεχνοι δίνοντας έμφαση στο σεξ και σε ψυχολογικά τραύματα νομίζοντας πως έτσι φανερώνουν την πραγματικότητα και ανυψώνουν την Τέχνη τους και την κοινωνία!

Δυστυχώς έτσι λειτουργεί ο Εξώτερος Κύκλος της σύγχυσης και ακατανοησίας και κατεβαίνει βιαστικά στη βαρβαρότητα.

Ελάχιστοι σταματούν να αναρωτηθούν γιατί η γέννηση και ο θάνατος.