1. Ο Γιόγκας έχει οκτώ διαιρέσεις (aṣṭāṅga-yoga) είπαμε. Τα 8 μέρη περιγράφονται στο 2ο κεφάλαιο.
Το 1ο μέρος είναι yama (γιάμα) ‘εξωτερική ρύθμιση’ ή συμπεριφορά στην κοινωνική ζωή. Οι ρυθμίσεις είναι 5:
α) ahiṃsā ‘δεν βλάπτουμε’· β) satya ‘λέμε την αλήθεια’· γ) asteya ‘δεν κλέβουμε’· δ) brahmacarya ‘δεν νοθεύουμε σχέσεις, ουσίες, θεσμούς’· ε) aparigraha ‘δεν αρπάζουμε ή συσσωρεύουμε’: αβλάβεια, αλήθεια, τιμιότητα, αγνότητα και λιτότητα.
Το 2ο μέρος είναι niyama ‘εσωτερικές διανοητικές και συναισθηματικές ρυθμίσεις’, 5 κι αυτές.
α) ṡauca (προφ shaucha) ‘καθαρότης’ σε σκέψη κι αισθήματα· β) santoṣa (santosha) ‘ικανοποίηση’ με ότι αντιμετωπίζουμε· γ) tapas ‘πνευματική ασκητική’· δ) svādhyāya ‘αυτοεξέταση’ και ‘μελέτη των Γραφών’· ε) īśvarapraṇidhāna ‘αφιέρωση πράξεων και ζωής μας στον Κύριο’. Με άλλα λόγια, ο γιόγκας απαγορεύει την αυτολύπηση, γκρίνια, μιζέρια, οργή, τρομάρα και παρόμοια.
Το 3ο μέρος είναι āsana ‘στάση’. Σήμερα στις κοινές δημοφιλείς οργανώσεις οι άνθρωποι ασκούνται στη γυμναστική με δεκάδες στάσεις. Ο Patāñjali λέει μόνο: “Η στάση [σώματος και νου] ας είναι σταθερή κι άνετη (ευτυχής)”! Ούτε πριν τον Patāñjali μνημονεύονται γυμναστικές στάσεις. Αυτές είναι επινοήσεις χρήσιμες ίσως μα άσχετες με πειθαρχία ανέλιξης.
Το 4ο μέρος είναι prāṇāyāma ‘ρύθμιση αναπνοής’. ‘Υπάρχουν ορισμένες πρακτικές αναπνοής αλλά χωρίς γνωστικό δάσκαλο είναι πολύ επικίνδυνες. 2 ή 3 απλές ασκήσεις μόνο είναι χρήσιμες στις μέρες μας για τον μαθητή. Με τον Διαλογισμό (Μέρος 7ο) η αναπνοή θα ρυθμιστεί σιγά σιγά.
Το 5ο μέρος είναι pratyāhāra ‘συγκράτηση αισθήσεων κι επιθυμιών’. Είναι πολύ παράξενο που οι άνθρωποι σήμερα, ειδικά οι «δάσκαλοι» του Γιόγκα δεν κατανοούν πως οι αισθήσεις στρέφονται στα αντικείμενα γύρω εξαιτίας των επιθυμιών και πως μόνο αν συγκρατούνται οι επιθυμίες θα τιθασευθούν και οι αισθήσεις.
Το 6ο μέρος είναι ίσως το κλειδί στην όλη πειθαρχία του Γιόγκα: dhāraṇā ‘επικέντρωση και διατήρηση προσοχής!’ Χωρίς προσοχή δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα καλά και αποτελεσματικά. Η προσοχή φέρει όλες τις δυνάμεις του ανθρώπου και όπου επικεντρώνεται εκεί συγκεντρώνονται και αυτές – σωματικές, διανοητικές κι αισθηματικές. Παραδόξως προτιμάμε την αφηρημάδα…
Το 7ο μέρος είναι dhyāna ‘διαλογισμός’. Σήμερα διαδίδονται πολλά είδη διαλογισμού από διάφορους άσχετους: τα περισσότερα είναι ασκήσεις φαντασιώσεων. Μόνο ένα είδος έχει αποτελεσματικότητα και οδηγεί μακρόχρονα και φυσικά σε πνευματική ανάπτυξη. Αυτό έχει 3 βοηθητικές πρακτικές – και αυτά όλα μαθαίνονται σε ειδικές Σχολές.
Το 8ο μέρος είναι samādhi ‘συγχώνευση ή συνένωση’ με τον αληθινό Εαυτό. Αυτή επέρχεται με την εμβάθυνση στον διαλογισμό. Αλλά ο μαθητής πρέπει να ασκεί τον νου στο να θυμάται την παρουσία του Εαυτού στα πάντα όσο το δυνατό περισσότερο.
2. Όλες αυτές οι πρακτικές αφορούν, όπως είναι φανερό, τον νου και αποσκοπούν στην εκλέπτυνση και ησυχία του νου. Στο 1.2 λέγεται ‘Ο Γιόγκας είναι η κατάπαυση των διακυμάνσεων της νόησης’.
Με το πλήρες γαλήνεμα της νόησης ο Εαυτός παρουσιάζεται και παραμένει σταθερά ως έσχατος Θεατής (1.3-4). Αυτή η πρακτική είναι η ανέλιξη.
Στην πορεία ο μαθητής συναντά πολλά και ποικίλα εμπόδια (antarāya), περισπάσεις και ταραχές (vikṣepa) της νόησης όπως διαταραχές ψυχικές, αδράνεια, ψευδαπάτη κλπ. (1.30).
Όλα αυτά τα εμπόδια, οι περισπάσεις και ταραχές συγκεντρώνονται σε 5 δυσχέρειες (kléśa: 2.3-9) [Θεληματική] άγνοια, που είναι το πεδίο όπου ξεφυτρώνουν οι άλλες 4 – εγωισμός ή ξεχωριστή ύπαρξη, προσκόλληση ή πάθιασμα, απέχθεια ή μίσος και εμμονή για την εγκόσμια ζωή.
Οι πρακτικές της πειθαρχίας δίνονται για να ξεπεραστούν τα εμπόδια και οι δυσχέρειες.
Οι δυσχέρειες είναι πέντε – kleśa: άγνοια, εγωισμός (ή ξεχωριστή ύπαρξη), πάθος και προσκόλληση, απέχθεια, εμμονή στην (εγκόσμια) ζωή.
Προϋποθέσεις είναι επιθυμία για την ανέλιξη και ειλικρίνεια στις προσπάθειες (όχι μόνο όσα μας αρέσουν), μαθητεία σε σχολή και δάσκαλο και μακρόχρονη πειθαρχία.
Τότε φθάνει κανείς στην ύψιστη κατάσταση kaivalya ‘μοναχικότητα’ όπου ο Εαυτός γνωρίζει και είναι ο Εαυτός σε απόλυτη ενότητα, γνώση κι ευτυχία, μένοντας παντού και πάντα ενσυνείδητος Θεατής δίχως παθιάσματα, προσκολλήσεις και δυστυχία.
