1. Αναφέρομαι μάλλον συχνά στην Βεδική Παράδοση των Ινδιών. Ας ξεκαθαρίσω το τι ακριβώς εννοώ.
Οι ίδιοι οι Ινδοί θεωρούν πως η επικρατούσα θρησκεία τους, αυτό που στην Δύση ονομάζουμε Ινδουισμός, είναι η Β(εδική) Π(αράδοση). Πολλοί θεωρούν ως ΒΠ τα φιλοσοφικά συστήματα – ακόμα και απόψεις του Βουδισμού – που εξελίχτηκαν από τα Βεδικά κείμενα.
Από μια σκοπιά αυτά όλα είναι αποδεκτά.
Όμως όταν εγώ αναφέρομαι στην ΒΠ δεν εννοώ ούτε την θρησκεία του Ινδουισμού ούτε κάποιο άλλο ή όλα μαζί τα φιλοσοφικά συστήματα.
2. Στη λόγια παράδοση της Ινδίας υπάρχουν 6 ορθόδοξα συστήματα φιλοσοφίας (θεωρήσεις του κόσμου και του ανθρώπου) και 3 ανορθόδοξα. Η ορθοδοξία συνίσταται στην αποδοχή των Βεδών ως αυθεντία εξ αποκαλύψεως.
Από αυτήν την άποψη, σε αυτό το πλαίσιο, οι Βέδες είναι κυρίως οι 4 συλλογές ιερών κειμένων γνωστές ως Sāma, Ṛg, Yajus και Atharva Veda: λατρευτικά, τελετουργικά, και φιλοσοφικά.
Υπάρχουν επιπρόσθετα και άλλες αυθεντίες εξ αποκαλύψεως: τα ιερά κείμενα Brāhmanṇa (επεξηγήσεις και σχόλια στους Βέδες), Araṇyaka (κείμενα ασκητισμού) και Upaniṣat (φύση του ανθρώπου και του κόσμου).
Ο Sāmaveda και ο Ṛgveda είναι ύμνοι ποιητικοί. Όλα τα άλλα κείμενα έχουν και ποίηση και πρόζα – αν και μερικές Ουπανισάδες όπως η Iśā και η Svetāśvatara είναι σε ποιητική μορφή.
Αυτή είναι η Βεδική λογοτεχνία.
3. Τα 6 ορθόδοξα συστήματα αποδέχονταν την αυθεντία των Βεδών και ήταν αρχικά ένα, μα κάποια ώρα επήλθε διάσπαση και σταδιακά αναπτύχθηκαν ξεχωριστά. Αυτά είναι: Yoga, Sāṅkhya, Nyāya, Vaiśeṣika, Pūrva-mĭmāṁsā και Uttara-mĭmāṁsā ή Vedānta. Aυτά θα τα εξετάσω ξεχωριστά στη συνέχεια.
Τα 3 ανορθόδοξα συστήματα δεν αποδέχονται στο σύνολο ή έστω σε μεγάλο βαθμό τις ιδέες, τελετές και γενικότερες συμπεριφορές που εκφράζονται στη Βεδική λογοτεχνία (§2).
α) Αυτά είναι: Η θεώρηση cārvāka, ένα υλιστικό σύστημα που αρνείται οτιδήποτε άλλο από τον υλικό κόσμο των αισθήσεων και φυσικά, την αυθεντία των Βεδών. Πολύ λίγα αποσπάσματα διασώθηκαν.
β) Ο Βουδισμός ως θρησκεία και φιλοσοφία. Όμως αργότερα, ο Βούδας θεωρήθηκε θεία ενσάρκωση του Viṣṇu όπως ο Kṛṣṇa.
γ) Ο Τζαϊνισμός, η κοινωνικο-θρησκευτική κίνηση που ενέπνευσε και που οργάνωσε ο Mahāvīra, ένας σύγχρονος του Βούδα.
Αλλά σε τελευταία ανάλυση, ο Βουδισμός και ο Τζαϊνισμός έχουν πολλά κοινά σημεία με τους Βέδες και τον Ινδουισμό.
4. Η ΒΠ είναι ένα ευρύ ρεύμα θεωρίας και πρακτικής. Είναι μια φιλοσοφία με ορισμένες ψυχολογικές, θρησκευτικές και κοινωνικο-πολιτικές αντιλήψεις με κύρια ιδέα την πνευματική ανέλιξη στην ύψιστη Αυτογνωσία.
Με απαρχή ορισμένους ύμνους του Ṛgveda η ΒΠ δηλώνει ξεκάθαρα πως όλες οι θεότητες είναι εκδηλώσεις του ενός αθώρητου, υπέρτατου Όντος που είναι αυθύπαρκτο, αγέννητο και αθάνατο, Πρωτουσία και Πρωταιτία του σύμπαντος: είναι ύψιστη απερινόητη Νοημοσύνη (Συνείδηση ή Σοφία). Εκείνο το Ένα είναι ο αληθινός Εαυτός των πάντων και, φυσικά, κάθε ανθρώπου.
Μεταγενέστερα κείμενα, κυρίως οι 10 βασικές Ουπανισάδες, τα συστήματα Vedānta και Yoga του Patañjali, η Bhagavad Gītā και τα έργα του Ādi-Śankara, πρώτου Shankarācārya, επεκτείνουν, επεξηγούν και μεθερμηνεύουν αυτήν την πανάρχαια διδασκαλία.
Η κεντρική ιδέα είναι πως ο άνθρωπος μπορεί, μέσω συγκεκριμένων πρακτικών (του νου κυρίως, όχι του σώματος), με καθοδήγηση και πειθαρχία υπό κάποιο δάσκαλο να γνωρίσει τον εαυτό του ως Εαυτό του Σύμπαντος, ως θεατή αμετάβλητο και ανεπηρέαστο από, και μέσα σε, όλα τα μεταβλητά φαινόμενα του κόσμου.
Μόνο με την υπέρτατη Αυτογνωσία λυτρώνεται από μια αλυσίδα γεννήσεων και θανάτων σε ενσωματώσεις γεμάτες ψευδαπάτη και δυστυχία σε πλήρη ελευθερία, γνώση και μακαριότητα.
