1. Με την ειλικρινή αυτοπαρατήρηση σύντομα, είπαμε σε προηγούμενη δημοσίευση, (65. Φιλοσοφία: Ψυχολογία πάλι), ανακαλύπτουμε πως έχουμε πολλά “εγώ, εμένα και μου”. Κάθε διάθεση, επιθυμία και συγκίνηση λέει “εγώ” ή “δικό μου” και ο νους νομίζει πως μιλάει ο εαυτός.
Αυτή η διαίρεση προκαλεί μεγάλη αδυναμία στον άνθρωπο, αστάθεια και σύγχυση και συνεπώς αναξιοπιστία.
Σύντομα επίσης ανακαλύπτουμε πως στον ψυχολογικό μας κόσμο υπάρχουν θετικά στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν την εργασία για ανέλιξη στην Αυτογνωσία και αρνητικά που την εμποδίζουν. Τα πρώτα θα πρέπει να αναπτυχθούν με κάθαρση και ενδυνάμωση και τα δεύτερα να εξουδετερωθούν.
Τα αρνητικά στοιχεία όχι μόνο εμποδίζουν αλλά και βλάπτουν: είναι βασικές αιτίες για αδυναμίες και ασθένειες, νοητικές και σωματικές. Η λειτουργία τους απορροφά και καίει την ενέργεια που παράγει ο οργανισμός για τις δραστηριότητές μας στη ζωή, για τη συντήρηση του σώματος, για τις λειτουργίες του νου και για την ανέλιξη.
Σε αντίθεση με τα θετικά στοιχεία που είναι καθαρά κι ενσυνείδητα, τα αρνητικά είναι μηχανικές, ακάθαρτες, δηλαδή, επίμικτες εκδηλώσεις ή συνήθειες.
2. Συνήθειες έχουμε πολλές – όλες μηχανικές, φυσικά, που γίνονται αυτόματα και ανεξέλεγκτα, δίχως σκέψη ή πρόθεση και σχεδιασμό. Πολλές είναι χρήσιμες και δεν βλάπτουν, όπως το περπάτημα, η οδήγηση, το γράψιμο, το μάσημα, η ομιλία. Αλλά μερικές είναι πολύ βλαβερές.
Αρχίζουμε με τις αρνητικές ή βλαβερές συνήθειες, διότι αυτές πρέπει να τις επισημάνουμε, να τις μάθουμε καλά και να τις διακόπτουμε για να μη χάνεται ενέργεια.
Μια από τις πιο κοινές κι έντονες συνήθειες είναι η “φαντασίωση”. Χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο για να ξεχωρίσω αυτή την αρνητική συνήθεια από τη θετική λειτουργία της δημιουργικής φαντασίας, δηλαδή της διόρασης, έμπνευσης και σύλληψης που έχουν οι σοβαροί καλλιτέχνες κι επιστήμονες.
Η φαντασίωση κατέχει κορυφαία θέση στις μηχανικές συνήθειές μας και είναι μητέρα πολλών άλλων αρνητικών εκδηλώσεων. Αυτή η συνήθεια καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα νοητικών δραστηριοτήτων που έχει εμάς τους ίδιους ως άμεσο και μοναδικό αποδέκτη. Με ονειροπόληση αφηνόμαστε όχι μόνο σε απλές φαντασιώσεις, ηρωικές, ερωτικές κλπ, αλλά και σε εσωτερικούς διαλόγους με φανταστικά ή πραγματικά πρόσωπα όπου επιχειρηματολογούμε επιβλητικά, ή ανακαλούμε περιστατικά που δεν πήγαν όπως τα θέλαμε και τα ξαναφτιάχνουμε, ή προτρέχουμε σε μελλοντικές συναντήσεις, επιτυχίες κλπ. Επίσης, και αυτό είναι χειρότερο, φανταζόμαστε πως έχουμε δεξιότητες που δεν έχουμε και φουσκώνουμε με οίηση, ή πως δεν έχουμε ικανότητες που έχουμε, για να μην εργαστούμε και τις αναπτύξουμε!
Από την ώρα που θα σηκωθούμε ως την ώρα που θα κοιμηθούμε, αν ο νους μας δεν είναι απασχολημένος με κάτι επείγον ή σημαντικό, θα επιδίδεται σε φαντασιώσεις κάθε είδους. Κι επαναλαμβάνω το χειρότερο είναι το να φανταζόμαστε τον εαυτό μας σε μια μορφή ή άλλη με έναν περιορισμό ή άλλο.
3. Η φαντασίωση επεμβαίνει και στρεβλώνει την παρατήρηση για αρκετό διάστημα. Είναι κάτι που δύσκολα θα αποφύγουμε στην αρχή. Οι φαντασιώσεις που έχουμε πλέξει για τον εαυτό μας εμποδίζουν αρχικά την ουδέτερη αυτοεξέταση.
Μια δεύτερη εξίσου βλαβερή συνήθεια είναι το ψέμα. Είναι και αυτή κοινότατη σαν τη φαντασίωση και της μοιάζει. Μα με τη φαντασίωση συχνά γνωρίζουμε πως ο νους μας παίζει, έστω κι αν δεν θέλουμε να σταματήσουμε. Το να ψευδόμαστε είναι πιο ορμητικό, πιο σαρωτικό. Δεν μπορούμε να το ελέγξουμε σχεδόν καθόλου.
Σε μια ζωή γεμάτη μηχανικότητα το ψεύδεσθαι είναι αναπόφευκτο. Αν κανείς νομίζει πως είναι ελεύθερος από αυτήν τη συνήθεια, τότε είναι πολύ χειρότερα αιχμαλωτισμένος σε αυτήν.
Πρώτα πρώτα υπάρχει το ακούσιο ψέμα διότι δεν έχουμε γνώση του σύνολου κόσμου και του εαυτού μας. Εφόσον οι γνώσεις μας είναι αποσπασματικές, είναι αναληθινές. Μετά, είναι και τα θεληματικά μας ψέματα για να έχουμε προσωπικό όφελος.
Αλλά συχνά έχουμε συνηθίσει να μιλάμε για πράγματα που δεν ξέρουμε σα να ξέρουμε και προσπαθούμε να πείσουμε και άλλους. Η δραστηριότητα ετούτη καταναλώνει τεράστια ποσότητα ενέργειας, διότι το ένα ψέμα χρειάζεται κι άλλα για να στηριχτεί.
Η ζωή έτσι όπως είναι σήμερα δεν θα μπορούσε να συνεχίσει δίχως τα ψεύδη μας. Κανένας δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ξαφνικά την αλήθεια γυμνή, ολόκληρη. Και αν το ψεύδος σταματούσε, ο πολιτισμός μας θα γκρεμιζόταν διότι, παρότι στηρίζεται στη γνώση και στην αλήθεια, τα υλικά με τα οποία χτίστηκε είναι το ψέμα και η φαντασίωση, και με αυτά συντηρείται.
4. Αυτά απορροφούν μεγάλη ποσότητα ενέργειας που κανονικά θα έπρεπε να τρέφει τις υγιείς λειτουργίες μας όπως η ουδέτερη παρατήρηση, η προσοχή και η διάκριση που χρειάζονται θύμηση, ησυχία και διαύγεια.
Για τους περισσότερους από μας, ο νους μας ολημερίς είναι γεμάτος βουητό από φαντασιώσεις, ονειροπολήσεις και συνομιλίες ή και μονολόγους. Αυτές οι συνήθειες εδραιώθηκαν προτού τελειώσουμε το δημοτικό και είναι πλέον ανεξέλεγκτες, αυτόματες, εντελώς μηχανικές.
Χρειάζεται ισχυρή επιθυμία, συνεχής υπενθύμιση και αποφασιστικότητα για μεγάλο διάστημα για να μπορέσει κάποιος να τις διακόπτει.
