1. Διαβάζοντας το βιβλίο του Α. Αλεβιζόπουλου Μετενσάρκωση ή Ανάσταση (Αθήνα 1995), ένας μη παθιασμένος χριστιανός θα απορήσει με πολλούς όρους παρμένους από χριστιανική θεολογία που ο συγγραφέας χρησιμοποιεί, χωρίς όμως να τις εξηγεί για τον μη-χριστιανό αναγνώστη.
Πρώτα πρώτα η λέξη ‘ανάσταση’ και μετά ‘πίστη’ (σ7). Συνοψίζω: κοινωνία με τον Θεό ˙ Θεία Χάρη, δώρο του Θεού ˙ σωτηρία ˙ νίκη κατά της φθοράς και του θανάτου ˙ άφθαρτο σώμα του Χριστού ˙ ανάληψη στους ουρανούς (σ 3)˙ παράδεισος ˙ Τριαδικός Θεός (σ 2)˙ πνευματικός θάνατος και πνευματική (ανα-) γέννηση ˙ δευτέρα παρουσία ˙ άγγελοι, αρχάγγελοι ˙ δαίμονες ˙ κλπ κλπ. Τι ακριβώς σημαίνουν οι όροι αυτοί ;
Ο πατήρ θεολόγος είναι αναμφίβολα εξοικειωμένος μαζί τους μα όφειλε να δώσει κάποιες επεξηγήσεις. Διότι, εξίσου αναμφίβολα, ακόμα και πιστοί χριστιανοί μπορεί να μην τους καταλαβαίνουν, όπως κι εγώ.
Αυτό είναι θεμελιώδες ζήτημα μεθοδολογίας. Προτού όμως προχωρήσω με αυτό το θέμα, ας κοιτάξουμε άλλο ένα περιστατικό στην Καινή Διαθήκη Ματθαίου (16. 13-4), περί μετενσωμάτωσης.
2. Στο προηγούμενο σημείωμα υπέδειξα την υπεκφυγή του Α. Αλεβιζόπουλου σχετικά με τον εκ γενετής τυφλό στο Ιωάννης 9, 1-7, και την ερώτηση των μαθητών αν ο ίδιος ο τυφλός είχε αμαρτήσει και ήταν τυφλός εκ γενετής. Είναι υπεκφυγή και σοφιστεία το να μην εξηγείς το υπονοούμενο της ερώτησης. Ο τυφλός είχε αμαρτήσει μόνο σε προηγούμενη ενσωμάτωση· δεν γινόταν αλλιώς.
Αλλά υπάρχει ακόμα ένα περιστατικό στο Ματθαίου 16. 13-14 όπου ο Ιησούς τώρα ρωτά τους μαθητές για το ποιος λένε οι άνθρωποι να είναι ο ίδιος (Ο Α. Αλεβιζόπουλος παραπέμπει στο περιστατικό στην σ79). Οι μαθητές απάντησαν “Μερικοί λένε πως είσαι ο Ιωάννης ο βαπτιστής, άλλοι ο Ηλίας και άλλοι κάποιος από τους προφήτες, Ιερεμίας” κλπ. Εδώ πάλι ο Ιησούς δεν θορυβείται ώστε να τους υποδείξει τις αιρετικές αυτές απόψεις – πως κάποιος πεθαμένος προφήτης σαν τον Ιερεμία θα μπορούσε να είναι ενσωματωμένος στον Χριστό αλλά τους ρωτάει “Εσείς ποιος λέτε να είμαι ;”
Ο πατήρ Α. Αλεβιζόπουλος υπεκφεύγει πάλι γράφοντας πως ο Ιησούς εδώ τόνισε την αληθινή του υπόσταση που ανακοίνωσε ο Πέτρος “Είσαι ο Χριστός, ο υιός του Θεού του ζώντος”.
Ναι, ορθότατα. Μα γιατί ο ευαγγελιστής ερμηνεύει την απάντηση μέσω αιρετικής ερώτησης;
3. Τέτοια εδάφια, ιδίως του Ιωάννη (9. 1-7) δείχνουν όχι μόνο την υποβόσκουσα ιδέα της μετενσωμάτωσης, που τα Γνωστικά Ευαγγέλια δηλώνουν ξεκάθαρα, μα και την εκλαϊκευμένη αντίληψη του κάρμα πως αν κάποιος κάνει κακό σε μια ενσωμάτωση ενδέχεται να τιμωρηθεί (όχι κατ’ ανάγκη στην ίδια μα) σε επόμενη. Έτσι το ερώτημα των μαθητών υπονοεί πως η τυφλότητα είναι τιμωρία για κακία ή αμαρτία σε προηγούμενη ενσωμάτωση.
Ο Α. Αλεβιζόπουλος επικρίνει επαναληπτικά αυτή την “καρμική” αντίληψη, όπως επικρίνει την ιδέα της μετενσωμάτωσης και συναφείς αντιλήψεις και θεωρίες που διάφοροι επιπόλαιοι αποκρυφιστές παρουσιάζουν ως διδασκαλίες παλαιών σοφών της Ινδίας. Νομίζω πως ο θεολόγος πατήρ τους λοιδορεί δίκαια καθώς ορισμένες θεωρίες τους είναι πέρα για πέρα φανταστικές και άσχετες με τη διδασκαλίας της Βεδικής Παράδοσης ή του Βουδισμού.
4. Ο Α. Αλεβιζόπουλος παραπέμπει (σ27) σε κάποιον IS Cooper (Η Μετενσάρκωση: Μια ελπίδα για τον Κόσμο μετάφραση από Γαλλικά της Αιμ. Ίβου, 1975 Θεοσοφικές Εκδ, Αθήνα), ο οποίος γράφει (σ26): “Κατά την απαρχή της ανθρώπινης εξελίξεως μας ήμασταν άγριοι, γιατί τόσο οι ηθικές καθώς και οι διανοητικές μας ικανότητες ήταν ελάχιστα αφυπνισμένες. Αφού διανύσαμε πολλές ζωές μέσα στις πρωτόγονες αυτές συνθήκες, αρχίσαμε να εμφανίζουμε μια ελαφρά τάση για ηθικές και διανοητικές ικανότητες, και τότε ήρθαμε να γεννηθούμε μέσα σ’ ένα περιβάλλον πιο εξελιγμένο”.
Αυτό είναι μια φαντασίωση διαποτισμένη με δαρβινισμό. Οι αρχαίες διδασκαλίες λένε πως ο άνθρωπος δημιουργήθηκε τέλειος στην πρώτη Χρυσή Εποχή (όπως ο Αδάμ στον Παράδεισο) και κατέληξε στην τωρινή με μειωμένη αρετή και νοημοσύνη λόγω εμπλοκής και προσκόλλησης στον υλικό κόσμο. Η εξέλιξη είναι προς τα κάτω, όχι προς ανώτερο επίπεδο.
5. Αλλά ο πατήρ υπερβάλλει αρκετά μη γνωρίζοντας ίσως λεπτομερώς τις διδασκαλίες της Βεδικής Παράδοσης και του Βουδισμού. Παραπέμποντας σε συγγραφείς όπως ο Cooper και άλλοι, ο Α. Αλεβιζόπουλος γράφει “Η διδασκαλία του κάρμα [= μετενσάρκωσης] αφαιρεί το στοιχείο της ευθύνης στον άνθρωπο, αφού τα πάντα στη ζωή είναι αποτελέσματα των πράξεων του σε προηγούμενες ζωές και πρέπει να τα υπομείνει” για να ξεπληρώσει τα χρέη του (σ19). Αργότερα προσθέτει (σ75) “Ο Ινδός που ζει τις τελευταίες του στιγμές σκουληκιασμένος σε κάποιο υπόνομο της Ινδίας δεν πρέπει να βοηθηθεί με την περίθαλψη των πληγών του, γιατί πληρώνει το κάρμα του”! Και μετά, “ο πιστός του κάρμα και της μετενσωμάτωσης βυθίζεται στη δυστυχία του και δεν ελπίζει. Δεν αναζητάει κανένα Θεό, ούτε κάποιον πλησίον του” (σ 117).
Αυτές οι διατυπώσεις είναι τερατώδεις διαστρεβλώσεις της Βεδικής Παράδοσης ως φιλοσοφία και του Ινδουισμού ή Βουδισμού ως θρησκεία. Είναι δυνατό να μη γνωρίζει ο θεολόγος πατήρ πως στον Ινδουισμό υπάρχουν πολλές θεότητες και κάθε πιστός προσεύχεται σε μία ή άλλη θεότητα (όπως εμείς στους αγίους ή στην Παναγία, που δεν είναι καν μέλη της Αγίας Τριάδος); Δεν γνωρίζει πως από αρχαιότατων χρόνων στην Ινδία τονιζόταν η μεγάλη εντολή datta «να δίνετε» και η αρετή της γενναιοδωρίας dāna; Προφανώς όχι.
Κρίμα. Διότι αν είναι να αποκρούσεις κάποιο αντίπαλο δόγμα, είναι σωστό να αναιρέσεις πραγματικές δοξασίες και όχι φαντασιώσεις ή στρεβλώσεις.
Θα επανέλθω.
