1. Στο προηγούμενο άρθρο εξέτασα τις 4 κύριες λειτουργίες που δίνουν συνοχή και ζωή στην κοινωνία – ιερατική, αριστοκρατική, εμπορική/παραγωγική και υπηρετική – και μερικές υποκατηγορίες.
Πολύ ορθά ο Μαρξ παρατήρησε (Η 18η Μπρυμέρ του Λουί Βοναπάρτη) «Οι άνθρωποι δημιουργούν τη δική τους ιστορία, μα όχι όπως ακριβώς τους αρέσει. Δεν τη δημιουργούν σε συνθήκες που έχουν οι ίδιοι επιλέξει, αλλά σε συνθήκες άμεσα παρούσες, που έχουν δοθεί και μεταδοθεί από το παρελθόν.»
Πολύ ορθά επίσης, η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας στην Αμερική δηλώνει πως «όλοι οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν ίσοι από τον Θεό». Αλλά καθώς μεγαλώνουν στις δικές τους ιδιαίτερες συνθήκες, καθώς συγχρόνως εκδηλώνονται και αναπτύσσονται οι κλίσεις τους και τελικά επιδίδονται σε μια ή άλλη λειτουργία ή επαγγελματική δραστηριότητα, η αρχική τους ισότητα δίνει τη θέση της σε ανισότητα.
Κι εδώ ο σοσιαλισμός κάθε είδους σκοντάφτει.
2. Μερικοί κοινωνιολόγοι παραδέχονται πως οι 4 ευρείες κάστες στην Ινδία (και οι δεκάδες υποδιαιρέσεις τους) δείχνουν πως η κοινωνική ιεραρχία (ή διαστρωμάτωση) και η συνακόλουθη ανισότητα είναι μια θεμελιακή αρχή.
Πολλοί θεωρούν την ισότητα ως δικαίωμα για ίσες ευκαιρίες. Αλλά και η άποψη αυτή καταρρέει μόλις συλλογιστούμε τις άμεσες συνθήκες στις οποίες βρίσκονται διαφορετικοί λαοί: οι Ευρωπαίοι του εύκρατος κλίματος στη Μεσόγειο, οι Βεδουίνοι της ερήμου, οι Εσκιμώοι στον αρκτικό κύκλο, οι Λατινοαμερικάνοι και Ινδοί στον τροπικό κλπ. Και αν στραφούμε στο επίπεδο του ατόμου μέσα στο Έθνος, ή τον πολίτη μέσα σε μια Πολιτεία, πάλι έχουμε δυσκολίες, διότι διαφορετικές ιδιότητες ή ταλέντα χρειάζονται διαφορετικές ευκαιρίες. Το μόνο που μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά είναι πως οι διαφορετικές ευκαιρίες πρέπει να είναι της ίδιας ποιότητας αναλογικά.
Όπως έγραψε ο Ρουσσώ (στο Πραγματεία για την Προέλευση της Ανισότητας) η ανισότητα είναι αναπόφευκτη και η αληθινή ισότητα βρίσκεται στην αναλογικότητα. Η επιδίωξη της ισότητας, έγραψε, όχι μόνο απαξιώνει την ελευθερία των πολιτών μα και την καταργεί!
Άλλοι πάλι θέλουν το σύνθημα «ισότητα» να σημαίνει ίση αντιμετώπιση από τον νόμο. Η ισότητα εδώ είναι απόλυτη αλλά ο σοσιαλισμός δεν εννοεί αυτό διότι αυτό το πρεσβεύει κάθε πολιτικο-οικονομικό καθεστώς άσχετα με την έκταση εφαρμογής του. Και σίγουρα ποτέ δεν εφαρμόστηκε στον «υπαρκτό σοσιαλισμό» της Σοβιετίας ή των άλλων κομμουνιστικών χωρών.
Γράφοντας «από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές τους, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του» (Κριτική του Προγράμματος Γκότα κι Ερφούρτης), ο Μαρξ πάλι δίνει μια ορθή θεώρηση της ανισότητας.
3. Σε αντίθεση με την Αμερικανική Επανάσταση, η Γαλλική δεν επέφερε δημοκρατία.
Ο Ντε Τόκεβιλ στο Δημοκρατία στην Αμερική εξετάζει με οξυδέρκεια τις δύο Επαναστάσεις αλλά και τις συνθήκες στην Αγγλία (τις οποίες κληρονόμησαν οι Αμερικανοί).
Υποδεικνύει πως η égalité είχε δρομολογηθεί από την εκκλησία ήδη από τον Μεσαίωνα καθώς άρχισε τότε να δέχεται ως ιερωμένους και άνδρες από τις κατώτατες τάξεις. Επίσης πως είχε στην Επανάσταση έντονο οικονομικό χαρακτήρα που επέφερε ισοπέδωση και τροχοπέδη στην ανάπτυξη κι έτσι αντιστρατευόταν την liberté! (Προτιμώ φυσικά την ερμηνεία και ανάλυση του Τόκεβιλ από την ερμηνεία του δικού μας Ρήγα Φεραίου ως «ισοτιμία». Ο Τόκεβιλ δημοσίευσε τον 1ο τόμο του έργου του De la Democratie en Amerique to 1835.)
Αν οι θιασώτες του σοσιαλισμού διάβαζαν Ρουσσώ, Τόκεβιλ και Μαρξ (ναι, Μαρξ) θα καταλάβαιναν πως «ελευθερία» και «ισότητα» δεν συμβιβάζονται καθόλου!
Ο Τόκεβιλ πάντως εκτιμούσε πως η Γαλλική Επανάσταση έγινε υπό το λάβαρο εξολοκλήρου της ισότητας. Στην Αγγλία υπήρχε μεγάλη ελευθερία με λιγοστή ισότητα. Στην Αμερική, όπου ο Τοκεβιλ βρέθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, θεμελιώθηκε η μεγάλη ελευθερία των πολιτών και γι’ αυτό αναπτύχθηκε κάποια ισότητα – καθώς έπαψε η Βρετανική αυτοκρατορία και καταργήθηκαν οι τοτινές κοινωνικές τάξεις.
4. Ο Αριστοτέλης είχε ήδη διαχωρίσει την αναλογική ισότητα από την απόλυτη καθώς και τη σχέση μεταξύ ισότητας και ομοιότητας (ή ταυτότητας) και ανισότητας και διαφοράς (Πολιτικά 1279α9, 1332σ15).
Όλες οι απόπειρες κατάργησης της ανισότητας (και κατ’ επέκταση της ελευθερίας) των πολιτών για χάρη της «ισότητας» επιφέρουν μοναξιά και δυστυχία, γράφει ο Τόκεβιλ. Στις (σοσιαλ-)δημοκρατίες, όπου πλέον οι έντονες ταξικές διαφορές έχουν απαλειφθεί, κάθε γενιά και κάθε οικογένεια (και κάθε άτομο) μένει μόνη χωρίς πραγματική σύνδεση με προγόνους ή απογόνους ή και συναδέλφους: τόσο η κάθετη σύνδεση κι αλληλεξάρτηση των τάξεων όσο και η οριζόντια μεταξύ ατόμων και οικογενειών έχει σπάσει. Οι άνθρωποι τώρα νιώθουν πως τα πάντα εξαρτώνται από τους ίδιους και πως οι ίδιοι ρυθμίζουν τη μοίρα τους. Έτσι εγκλωβίζονται στον εγωισμό τους.
Όπως ο Πλάτων στο τέλος της Πολιτείας γράφει για την αναπόφευκτη κατάληξη της δημοκρατίας σε δικτατορία, έτσι και ο Ρουσσώ διέβλεψε στο Κοινωνικό Συμβόλαιο πως όταν ο ατομικισμός γίνει δόγμα, η δημοκρατία μετατρέπεται σε ολοκληρωτισμό.
5. Επαναλαμβάνω πως εκ φύσεως και αναπότρεπτα υπάρχουν οι πολλοί της μάζας του Εξωτερικού Κύκλου με την περιορισμένη νοημοσύνη και ασταθή οντότητα της εγωπάθειάς τους.
Μετά, είναι οι λίγοι του Μέσου Κύκλου που προσπαθούν να υπερβούν τον εγωισμό, να διαλύσουν τους περιορισμούς της νοημοσύνης και να επανέλθουν σε μια σταθερή οντότητα.
Τέλος είναι οι ελάχιστοι του Εσώτερου Κύκλου της κατανόησης που αθέατα βοηθούν την ανθρωπότητα να παραμείνει σε κάποιο επίπεδο πολιτισμού.
Αυτή είναι η μεγαλύτερη και αμετακίνητη ανισότητα.
