από τον Νικόδημο
1. Στην προηγούμενη δημοσίευση (Φιλ53: Φιλοσοφία: Ανισότητα και Σοσιαλισμός Β’) αναφέρθηκα στις δύο Επαναστάσεις του 18ου αιώνα, την ξακουστή Γαλλική 1789 και την παραγνωρισμένη Αμερικανική 1775-1783, μα και τη Ρωσική 1917. Η Γαλλική και η Ρωσική αποδείχθηκαν σαπουνόφουσκες. Η Αμερικανική είχε μεγάλη επιτυχία.
Και οι τρεις επιχείρησαν να επιβάλουν ένα σύστημα διακυβέρνησης που θα ρύθμιζε τις ελευθερίες και ανισότητες των πολιτών. Αναμφίβολα, και από αυτή την άποψη, η Αμερικανική μόνο είχε κάποια επιτυχία.
Κάποιος σχολίασε το άρθρο 1. Φιλοσοφία: Ανισότητα και Σοσιαλισμός πως είχε γραφτεί από την πλευρά του καπιταλισμού και αγνοούσε τα του σοσιαλισμού.
Εγώ θα έλεγα σε αυτό το σημείο πως ο σχολιαστής μάλλον δεν γνωρίζει τίποτα για τον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό πέρα από την αναρχοαριστερή συνθηματολογία του συρμού που κρατά τους οπαδούς στην άγνοια τους.
2. Η ουσία είναι πως κοινωνικές τάξεις βασισμένες στο λειτούργημα των ανθρώπων στην κοινότητα υπήρξαν από αρχαιοτάτων χρόνων, από τότε δηλαδή που έχουμε γραπτές μαρτυρίες (δηλαδή περίπου 2800 πκχ), υπάρχουν και σε σοσιαλιστικά ή κομμουνιστικά καθεστώτα και θα υπάρχουν όσο υπάρχουν άνθρωποι.
Από τα πρώτα χρόνια της ιστορικής περιόδου (2800 πκχ) υπήρχαν και υπάρχουν 4 πλατιές λειτουργίες σε κάθε κοινωνία, είτε άγριων Βουσμάνων σε ζούγκλα είτε στις τεχνολογικά και πολιτισμικά προηγμένες χώρες της Δύσης.
α) Ιερατείο. Αυτό αποτελούνταν από “σοφούς” (δάσκαλους, ιερείς) που συμβούλευαν για την πνευματική (νοητική, συναισθηματική και ψυχική) ζωή των πολιτών.
β) Αριστοκρατία. Αυτή αποτελούνταν από τους κυβερνήτες, άρχοντες και πολεμιστές που φρόντιζαν για την ασφάλεια και δικαιοσύνη.
γ) Παραγωγή. Εδώ έχουμε όλα τα είδη παραγωγής (αγροτοκτηνοτροφικά και βιομηχανία), το εμπόριο και το χρηματοπιστωτικό σύστημα (χρήμα, συναλλαγματικές, τράπεζες, χρηματιστήρια κλπ.).
δ) Υπηρεσία. Ειδικευμένοι και κυρίως ανειδίκευτοι και υπηρετικό προσωπικό (γκαρσόνια, καθαριστές, κλητήρες, πωλητές, συλλέκτες κλπ.).
Αυτές οι 4 βασικές λειτουργίες έχουν όλες, όπως βλέπουμε, και δικές τους υποκατηγορίες. Αυτές τώρα κάνουν τους ανθρώπους που τις επαγγέλλονται να είναι διαφορετικοί και άνισοι, μαζί με τις έμφυτες ιδιότητες που αναπτύσσει ο καθένας και η καθεμιά.
3. Η κοινωνική δομή με τις “τάξεις” της δεν είναι αυθύπαρκτη και αυθαίρετη με αυτοφυή ανεξάρτητα επίπεδα ανθρώπων, πολλής ή λίγης εξουσίας και περιουσίας. Πάντοτε βασιζόταν σε αυτές τις λειτουργίες που θεωρούνταν απαραίτητες. (Σε αυτό το σημείο οι σκέψεις του Μαρξ και συνακόλουθες αντιλήψεις περί ταξικής πάλης κλπ. είναι ανυπόστατες σαχλαμάρες).
Σε ορισμένες κοινωνίες αυτές οι λειτουργίες, αυτά τα επίπεδα εργαζόμενων ανθρώπων, θεσμοθετήθηκαν και, πάντοτε σε ορισμένες κοινωνίες, πχ Ινδία, έγιναν κληρονομικές τάξεις ή κάστες.
Αλλά αυτό δεν έγινε μόνο στην Ινδία.
Σε όλη την Ευρώπη, ειδικά στην Αγγλία, Γαλλία και Ιταλία υπήρχαν από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μετά στον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση και έως τις αρχές του 20ου αιώνα, όλες αυτές οι τάξεις. Η αριστοκρατία με τη μεγάλη γαιοκτησία της, η εμπορική και παραγωγική τάξη και μετά το υπηρετικό προσωπικό και οι εργάτες δεμένοι σε κτήματα ή φαμίλιες ήταν κληρονομικές. Μόνο το ιερατείο ανανεωνόταν καθώς αντλούσε μέλη από την αριστοκρατία για τα ανώτερα αξιώματα των καρδιναλίων κι επισκόπων και για τα κατώτερα από τις άλλες τάξεις.
Η διαφορά είναι πως οι τάξεις δεν είχαν θεσμοθετηθεί τόσο αυστηρά όπως στην Ινδία.
4. Το θέμα των κοινωνικών τάξεων, θεσμών και δομών εξετάζεται σήμερα από την Κοινωνιολογία, όπως λέγεται, και την Ανθρωπολογία. Αυτές οι μελέτες είναι τώρα “επιστήμες” μα δεν μπορούν να συγκριθούν καθόλου με τη Φυσική και Χημεία.
Παίρνοντας την Κοινωνιολογία που είναι πιο κοντά στο θέμα μας, βλέπουμε αμέσως πως έχει πάρα πολλούς κλάδους: Αγροτική, Αστική, Βιομηχανική, Πολιτική κλπ., ή της Οικογένειας, Θρησκείας, Εκπαίδευσης κλπ. Ουσιαστικά μελετά, υποτίθεται την κοινωνία αλλά δεν ξέρει πώς.
Ως έρευνα και μελέτη ξεκίνησε με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Στις αρχές του 19ου αιώνα, μετά τον Διαφωτισμό που στράφηκε από θρησκευτικές σε ορθολογιστικές προσεγγίσεις, τη Γαλλική Επανάσταση και τη Βιομηχανική Επανάσταση στην Αγγλία, οι Comte, Durkheim, Martineau, Marx, Weber και πολλοί σύγχρονοι έβαλαν νέες βάσεις και χρησιμοποίησαν νέες μεθόδους χωρίς να συγκλίνουν όμως σε μια ενιαία θεώρηση.
Σήμερα υπάρχουν πάρα πολλές θεωρίες, ευρεία αοριστία και βαθιά σύγχυση. Παίρνοντας ένα βιβλίο Status and Sacredness του Murray Milner Jr (1994 Oxford Univ. Press), βλέπω όρους όπως κοινωνική επιστήμη, κοινωνιολογία της γνώσης, στρουκτουραλισμό (= θεωρία κοινωνικής δομής), γενετική δομή, στρουκτουραλισμός εξουσίας ή πόρων, ατομικισμός, συλλογικότητα, καπιταλιστική ιδεολογία, ωφελιμισμός, μακρο-δομές, κοινωνιολογία της εξουσίας ή του πλούτου, κλπ. κλπ.
Πουθενά όμως δεν συνάντησα τις 4 λειτουργίες ως αφετηρία και βάση εκτός σε σχέση με τις κάστες της Ινδίας. Αλλά και η εξαίρεση δεν εξετάζεται σε βάθος.
Και όμως οι 4 λειτουργίες είναι μια κοινωνική αναγκαιότητα και μια οικουμενική πραγματικότητα.
