1. Για να καταλάβουμε τι πραγματικά είπε ο Ιησούς στα ΤΚΕ πρέπει να εξετάσουμε μερικές τουλάχιστον από τις παρεμβάσεις και τους τρόπους που έγιναν.
Υπάρχουν όπως είδαμε πολλές παραλλαγές, ασυμφωνίες και αντιφάσεις στα ΤΚΕ. Καλό παράδειγμα είναι όταν ο Ματθαίος στέλνει τον Ιησού να ανέβει στο βουνό με τους μαθητές του μόνο για την Επί του Όρους Ομιλία (κεφ 5) ενώ ο Λουκάς τον κατεβάζει για να μιλήσει στους όχλους στην πεδιάδα (κεφ 6). Ο Ματθαίος έχει πολύ περισσότερους μακαρισμούς μα ποιος γνωρίζει σίγουρα αν ο Ματθαίος πρόσθεσε ή ο Λουκάς ξέχασε μερικούς;
Ένα πιο απλό παράδειγμα είναι δύο στοιχεία που συνοδεύουν τον θάνατο του Ιησού πάνω στον σταυρό: το σκίσιμο του παραπετάσματος μέσα στον Ναό και η ομολογία του εκατόνταρχου κάτω από τον σταυρό πως ο εσταυρωμένος είναι υιός του Θεού (Μρ 15. 38-39). Αυτά επαναλαμβάνονται επακριβώς στον Ματθαίο 27. 51-54. Ο Ιωάννης δεν αναφέρει τίποτα. Ο Λουκάς αναφέρει το σκίσιμο του παραπετάσματος μα έχει τον εκατόνταρχο να λέει “όντως ο άνθρωπος ούτος δίκαιος ήν (=ήταν)” αφήνοντας έξω τη φράση “υιός θεού”!
2. Ο συγγραφέας ή εκδότης του Κατά Λουκάν είτε αγνοεί παντελώς την παράδοση που θέλει τον Ιησού να πεθαίνει για να σώσει τον κόσμο είτε δεν την αποδέχεται. Το θεολογικό ιδεολόγημα, που οι άλλοι ευαγγελιστές προωθούν εντατικά και ο Παύλος κηρύσσει παθιασμένα, πως ο Ιησούς πέθανε για τη σωτηρία του κόσμου, απουσιάζει παντελώς.
Π.χ ο Μάρκος γράφει “ο υιός του ανθρώπου ουκ ήλθε διακονηθήναι αλλά διακονήσθαι (δεν ήλθε να υπηρετηθεί αλλά να υπηρετήσει) και (δούναι (να δώσει) την ψυχήν αυτού λύτρον αντί πολλών (λύτρο για τη σωτηρία των πολλών”. (Μρ 10.45). Το χωρίο βρίσκεται αμετάβλητο στον Ματθαίο, ο οποίος συχνότατα κοπιάρει τον Μάρκο. Ο Λουκάς όμως έχει απλά “εγώ δε ειμί εν μέσω υμών ως διακονών” (22.27) χωρίς καμιά αναφορά σε λύτρα για τους πολλούς.
Στον Λουκά, το κύριο μήνυμα της αποστολής του Ιησού είναι η συγχώρεση των αμαρτωλών από τον Θεό. Όπως λέει στο 5.31-32 “Οι υγιείς δεν έχουν ανάγκη γιατρού, αλλά οι ασθενείς (= “κακώς έχοντες’). Δεν ήρθα για να καλέσω τους δίκαιους αλλά τους αμαρτωλούς σε μετάνοια”.
Στο Μυστικό Δείπνο, ο Ιησούς δίνει άρτον λέγοντας “τούτο εστί το σώμα μου το υπέρ υμών διδόμενον” και το ποτήρι με το κρασί “τούτο το ποτήριον η καινή διαθήκη εν τω αίματί μου, το υπέρ υμών εκχυνόμενον (=που χύνεται για σας)” (Λκ 22.19-21). Όμοιες διατυπώσεις βρίσκονται στους Ματθαίο (24.26-28) και Μάρκο (14.22-24). Αλλά οι φράσεις αυτές υπάρχουν μόνο σε λιγοστά Αλεξανδρινά χειρόγραφα του Λουκά ενώ απουσιάζουν από τα Δυτικά παντελώς! (Τα χειρόγραφα διαιρούνται σε διάφορες κατηγορίες, μα αυτές είναι οι κυριότερες του Κατά Λουκά.)
Υποπτεύομαι πως αυτά προστέθηκαν αργότερα. Η ιδέα της εξιλέωσης και θυσίας του Ιησού για τη σωτηρία του κόσμου δεν υπήρχε στον Λουκά διότι ο Ιησούς ποτέ δεν τη δίδαξε.
3. To Κατά Ιωάννην έχει τις δικές του παραξενιές.
Πρώτα πρώτα, ο συγγραφέας του αποστασιοποιείται από τους Εβραίους. Π.χ στο 6. 41 γράφει “οι Ιουδαίοι… έλεγαν Ουχ αυτός εστίν ο Ιησούς ο υιός Ιωσήφ ου (= του οποίου) ημείς οίδομεν (=γνωρίζουμε) τον πατέρα και την μητέρα;” Σε άλλα ευαγγέλια αναφέρονται οι άνθρωποι, ο όχλος και παρόμοια. Ο συγγραφέας δεν ήταν Ιουδαίος.
Άλλο ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι πως πολλά χειρόγραφα έχουν αντί “ουχ” το αναφορικό “ότι” κάνοντας την ερώτηση δήλωση. Επίσης ορισμένα χειρόγραφα δεν έχουν “και την μητέρα” για να τονίσουν την έλευση από τον Πατέρα, όχι τον Ιωσήφ!
Τρίτο και πιο ουσιαστικό ίσως είναι πως άλλη απάντηση δίνει εδώ ο Ιησούς και άλλη στα τρία Συνοπτικά (Μθ, Μρ, Λκ). Στα τρία Μθ 13.57, Μρ 6.4 και Λκ 4.22, ο Ιησούς λέει πως κανείς προφήτης δεν γίνεται δεκτός ή δεν έχει τιμή στην πατρίδα του. Ο Ιωάννης όμως λέει κάτι σχεδόν άσχετο: “Ουδείς δύναται ελθείν προς εμέ εάν μη ο πατήρ ο πέμψας με ελκύσει αυτόν” και συνεχίζει με διάφορα άλλα. Είναι πολύ πιθανό αυτά να είχαν ειπωθεί από τον Ιησού, μα γιατί τόση διαφορά με τα Συνοπτικά;
Τέταρτο: Στον Ιωάννη το επεισόδιο συμβαίνει στην Καπερναούμ (6. 55-59) ενώ στους άλλους τρεις ξετυλίγεται στη Ναζαρέτ!
Πρέπει λοιπόν να υποθέσουμε πως εδώ υπάρχει (συρ)ραφή.
4. Μια (συρ)ραφή είναι το σμίξιμο δυο χειρογράφων σε άσχετα, διαφορετικά μέρη. Ας δούμε ακόμα ένα τέτοιο παράδειγμα (συρ)ραφής.
Στο τελευταίο (Μυστικό) δείπνο ο Πέτρος ρωτά “Που πηγαίνεις, Κύριε;” Και ο Ιησούς απαντά πως εκεί που πάει, ο Πέτρος δεν μπορεί να ακολουθήσει (Ιω 13.35). Μετά από λίγη συνομιλία, περνώντας στο επόμενο κεφάλαιο, ο Θωμάς τώρα λέει “Κύριε, δεν ξέρουμε που πας” (14.5). Μετά από 57 χωρία, δύο κεφάλαια ομιλίας, ο Ιησούς λέει “Τώρα θα πάω προς τον πέμψαντά με και κανείς από σας δεν ερωτά με που υπάγεις”16.5)! Είναι φανερό που δυο διαφορετικά χειρόγραφα έσμιξαν εδώ!
Και τελευταίο παράδειγμα. Στο κεφ 12, μερικοί Έλληνες (δηλ εξελληνισμένοι Ιουδαίοι, εξεβραϊσμένοι Έλληνες ή απλοί στοχαστές) ζήτησαν να δουν τον Ιησού μέσω του Φιλίππου και του Ανδρέα (ελληνικότατα ονόματα) οι οποίοι το μεταφέρουν στον Ιησού (12. 20-22). Ο Ιησούς απαντά(!!!) “Ήρθε η ώρα να δοξασθεί ο υιός του ανθρώπου…” Για τους Έλληνες ούτε λέξη από δω και πέρα (12.23 κι έπειτα).
5. Συρραφές τέτοιου είδους υπάρχουν πολλές και στα άλλα ευαγγέλια.
Αρκετά ειπωθήκαν για να δείξω πόσο αναξιόπιστα είναι τα ΤΚΕ.
Υπήρξαν πολλά “ευαγγέλια” ή συγγράμματα, βιογραφίες και συλλογές με λόγια του Ιησού. Όπως λέει ο Λουκάς στην αρχή-αρχή του δικού του, “πολλοί επιχείρησαν ανατάξασθαι διήγησιν περί των πεπληροφορημένων εν ημίν” (1.1) – ‘πολλοί δοκίμασαν το χέρι τους να συντάξουν μια διήγηση για όσα εμείς γνωρίζουμε και πιστεύουμε’. Οπότε είναι απόλυτα βέβαιο πως υπήρξαν άλλα ευαγγέλια πριν αυτό του Λουκά και μάλιστα πολλά. Τέτοια πρέπει να ήταν τα Γνωστικά που ήδη κοιτάξαμε.
