1. Υπήρξαν μερικά Γνωστικά κείμενα γνωστά πολύ πριν την εύρεση της Βιβλιοθήκης του ΝΧ (Ναγκ Χαμάντι). Πρώτα ήταν οι περιλήψεις των διάφορων διδασκαλιών, κυρίως, αλλά όχι μόνο, από τον Ειρηναίο, επίσκοπο της Λυών (2ο μισό του 2ου αιώνα). Μετά, βρέθηκαν μερικά χειρόγραφα και κομμάτια (“σπαράγματα”), όπως ο Οξύρυγχος πάπυρος στην Αίγυπτο (αρχαίο Γεννοβόσκιο).
Αυτά όλα μας έδωσαν μια εντελώς λαθεμένη εικόνα του Γνωστικισμού αλλά και της γενικότερης κατάστασης του χριστιανισμού στους δυο πρώτους αιώνες,. Οι αιρεσιολόγοι παρουσίαζαν το θέμα καθαρά και μόνο από τη δική τους προκατάληψη ενώ τα ευρήματα ήταν πολύ λίγα για να δώσουν μια ολοκληρωμένη, πιο σωστή εικόνα.
Οι κώδικες του ΝΧ άλλαξαν την όλη κατάσταση ριζικά, φέρνοντας τα πάνω κάτω. Σήμερα θα δώσω αποσπάσματα από τα Ευαγγέλια της Μαρίας και της Αλήθειας.
2. Το Ευαγγέλιο της Μαρίας έχει αρκετές αξιοσημείωτες ρήσεις. Υπάρχει σε 3 χειρόγραφα: ένα ελληνικό του 3ου αιώνα, το κοπτικό του ΝΧ του 4ου κι άλλο ένα στην Κοπτική του 5ου. Αλλά είναι γενικά αποδεκτό πως γράφτηκε στις αρχές του 2ου αιώνα με πολύ παλαιότερο υλικό. Στο Διάλογος του Σωτήρα, χωρίο 53 λέγεται η Μαρία “είχε κατανοήσει πλήρως” τη διδασκαλία. Στο Ευαγγέλιο του Θωμά, χωρίο 114, επίσης η Μαρία δέχεται μεγάλο έπαινο. Εδώ συνομιλούν η Μαρία που αφηγείται και οι Πέτρος, Λευί και Ανδρέας. Οι αγκύλες είναι δικές μου.
7.11 Ο Πέτρος ρώτησε: “Ποια είναι η αμαρτία του κόσμου;” Ο Σωτήρας απάντησε: “Δεν υπάρχει αμαρτία. Όμως εσείς δημιουργείτε αμαρτία όταν κάνετε πράγματα που έχουν τη φύση της μοιχείας: αυτή ονομάζεται αμαρτία”.
2.11β Γι’ αυτό το Αγαθό ήρθε ανάμεσά σας, στην [ουσία] κάθε φύσης για να την επαναφέρει στη ρίζα της…. Αλλά να γιατί [αρρωσταίνετε] και πεθαίνετε.
8.16 Προσέχετε ώστε κανείς να μη σας παραπλανήσει… Ο Υιός του Ανθρώπου είναι μέσα σας!
9.2 Μη θεσπίσετε κανόνες πέρα από όσους σας όρισα.
[Στη συνέχεια λείπουν μερικές σελίδες, αλλά κάπου πρέπει να αρχίζει μια περιγραφή της ανόδου της ψυχής κατά την οποία η ψυχή συναντά εχθρικές δυνάμεις όπως η επιθυμία και η άγνοια. Αυτές είναι συνολικά επτά και προκαλούν την ψυχή, η οποία όμως είναι καλά εκπαιδευμένη και μπορεί να αποφύγει τις παγίδες τους.]
15.3 Η άγνοια είπε: “Πού πας; Είσαι αιχμάλωτη στην κακία…”
Η ψυχή: “Ήμουν αιχμαλωτισμένη αλλά δεν υπήρχε αιχμαλωσία… Αλλά τώρα γνωρίζω πως όλα διαλύονται και στη γη και στον ουρανό.”
[Αυτό το εκλαμβάνω πως η ψυχή νόμιζε πως ήταν αιχμάλωτη αλλά συνειδητοποίησε πως δεν ήταν και πως ένα ένα τα επίπεδα της δημιουργίας ξεπερνιούνται και διαλύονται, το κατώτερο στο ανώτερο επίπεδο όπως λέει η ψυχή στις επτά δυνάμεις στο επόμενο χωρίο.]
16.15 “Αυτό που με δένει [=το κορμί] έχει θανατωθεί· αυτό που ,με περιβάλλει έχει υπερνικηθεί· η επιθυμία μου έχει τελειώσει· η άγνοια μου έχει πεθάνει. Ελευθερώθηκα από έναν (κόσμο) σε [άλλο] κόσμο… και από τα δεσμά της λήθης που είναι πρόσκαιρα. Τώρα θα καταφθάσω στην ανάπαυση έξω από τον χρόνο, τις εποχές και τον αιώνα, στη σιωπή.”
[Οι μαθητές Ανδρέας και Πέτρος στη συνέχεια αμφισβητούν τα λεγόμενα της Μαρίας μα ο Λευί τους επιπλήττει υποδείχνοντας πως ο Σωτήρας την αγαπούσε πιο πολύ και της είχε πει πράγματα χωρίς να το ξέρουν αυτοί. Και ο ίδιος συνεχίζει -]
18.11 “Ας κηρύξουμε το ευαγγέλιο χωρίς να θεσπίσουμε άλλο κανόνα ή νόμο πέρα από ό,τι μας είπε ο Σωτήρας”.
3. Το Ευαγγέλιο της Αλήθειας είναι κυριολεκτικά ευαγγέλιο, δηλαδή “καλό μήνυμα”, δίχως διάλογο ή αφήγηση. Τοποθετείται στα μισά του 2ου αιώνα και αποδίδεται στον Βαλεντίνο (ή μαθητή του), αλλά μπορεί να είναι πολύ νωρίτερο. Οι αγκύλες είναι δικές μου παρεμβάσεις.
17.36 Η πλάνη δεν έχει ρίζα…
18.1 Η λήθη δεν ήρθε σε ύπαρξη από τον Πατέρα αν και προέκυψε [σε κατώτερο στάδιο] εξαιτίας Εκείνου. [Μερικοί εδώ μεταφράζουν “… Πατέρα, ούτε προέκυψε…”]
18.4 Αυτό που έρχεται σε ύπαρξη από τον Πατέρα είναι η γνώση ώστε να αφανιστεί η λήθη και να γίνει γνωστός ο Πατέρας.
18.27 Όσοι έφαγαν από κείνον [=τον καρπό, δηλ. τη γνώση] είχαν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν μέσα τους… τον απερινόητο και απεριόριστο Πατέρα.
22.2 Όποιος έχει γνώση προέρχεται από ψηλά. Αν κληθεί, ακούει κι αποκρίνεται και στρέφεται σ’ Εκείνον που τον καλεί και ανυψώνεται σ’ Εκείνον.
25.4 Και η μορφή χάνεται στη συγχώνευση με την Ενότητα… Είναι μέσα στην Ενότητα που ο καθένας θα πραγματώσει τον εαυτό του. Μέσα στη γνώση θα εξαγνιστεί από την πολλαπλότητα στην Ενότητα, αναλίσκοντας σαν τη φωτιά την ύλη στον εαυτό του, το σκοτάδι στο φως, τον θάνατο στη ζωή.
27.7 Ποιος όντως περιέχει [όλους τους κόσμους/χώρους] αν δεν είναι ο ίδιος ο Πατέρας;… Όταν θέλει, εκδηλώνει όποιον θέλει δίνοντάς του μορφή και όνομα.
33.11 Επικεντρώστε την προσοχή σας στον εαυτό σας. Μη μεριμνάτε για ξένα πράγματα που απομακρύνατε από τον εαυτό σας… Ο ενάρετος κάνει την εργασία του μαζί με άλλους
34.28 Ήρθε η πίστη κι έδιωξε τη διαίρεση φέρνοντας τη ζεστή πληρότητα της αγάπης έτσι που η ψυχρότητα να μη ξαναγυρίσει. Είναι μάλλον η ενότητα της τέλειας νόησης. [Είναι ενδιαφέρον ότι εδώ πίστη και αγάπη ταυτίζονται με “τέλεια νόηση”!]
42.15 Αναπαύονται σ’ Εκείνον που είναι σε ανάπαυση, χωρίς να προσπαθούν [πια] και χωρίς να στριφογυρίζουν γύρω στην Αλήθεια. Οι ίδιοι είναι η Αλήθεια και ο Πατέρας είναι μέσα τους κι εκείνοι μέσα στον Πατέρα.
