1. Προσωπικά δεν έχω καμιά αμφιβολία πως ο Ιησούς ήταν ιστορικό πρόσωπο και δίδαξε στην Παλαιστίνη στο πρώτο μισό του 1ου αιώνα κχ. Όσοι αμφισβητούν την ύπαρξή του δεν έχουν μελετήσει σε βάθος όλες τις μαρτυρίες.
Απλούστατα δεν ήταν το πρόσωπο που παρουσιάζουν τα ΤΚΕ και οι επίσημες εκκλησιαστικές ή πανεπιστημιακές πηγές.
Η πιο πειστική μαρτυρία για την ιστορικότητα του Ιησού, βρίσκεται παραδόξως στις ραβινικές αφηγήσεις των ίδιων των Εβραίων. Οι μαρτυρίες των ραβίνων είναι όλες εχθρικές.
Στον 2ο αιώνα κχ άρχισαν να σχηματίζονται τα σχόλια baraita, έξω από την επίσημη παράδοση Mishnah. Αυτές θεωρούνται παλαιές και αυθεντικές, σε αντίθεση με τις μεταγενέστερες tosefta, που δεν θα μας απασχολήσουν.
2. Οι παραδόσεις baraita αρχίζουν με ‘Οι ραβίνοι δίδαξαν’ η ‘Λέγεται πως’. Κι εδώ βρίσκονται οι αναφορές στον Ιησού ως μάγο και τσαρλατάνο. Μια αφήγηση λέει πως ο Ιησούς και ο δάσκαλός του Joshua (Ιωσήφ) ben Perahiah πήγαν στην Αλεξάνδρεια, για να αποφύγουν κάποιο διωγμό και όταν ο κίνδυνος έπαψε γύρισαν. Τότε ο Ιησούς άσκησε τη μαγεία του. (Ο Ματθαίος, ανακαλούμε, έστειλε τον Ιησού ως βρέφος και τους γονείς του στην Αίγυπτο).
Ο ραβί Μπεν Ελεάζαρ είπε στους άλλους: ‘Δεν ήταν ο Ben Stada που έφερε ξόρκια χαραγμένα [τατουάζ] στο δέρμα του;’ Οι άλλοι σοφοί απάντησαν: ‘ Ήταν ανόητος… Είναι ο Ben Stada, είναι και ο Pantera.’ Ο ραβί Hisda είπε: ‘Ο Stada ήταν ο σύζυγος και ο Pantera ο εραστής.’
Αυτές είναι κρυπτικές μαρτυρίες, όπως εξηγούν τα σχόλια για τον Ιησού, τον οποίο κάποτε ονομάζουν και Balaam. Και το baraita συνεχίζει: Στην πραγματικότητα ο σύζυγος ήταν ο Pappas ben Judah και η μητέρα του ήταν η Stada. Η μητέρα του ήταν η Miriam (= Μαρία) η κομμώτρια… Απάτησε τον άντρα της.’
3. Στα ραβινικά σχόλια βρίσκουμε μια ισχυρή παράδοση πως η Μίριαμ, η γυναίκα του Ιωσήφ (εδώ ben Judah), τον απάτησε με κάποιον Pantera ή, αλλού, Panthera, και ο Ιησούς ήταν νόθος γιος. Ανεξάρτητα από τους Εβραίους, ο Νεοπλατωνιστής Κέλσος (πε 180 κχ), επίσης πίστευε πως ο Ιησούς ήταν νόθος, σύμφωνα με του Ωριγένη το βιβλίο Κατά Κέλσου, ενώ η πραγματεία του Κέλσου Αληθής Λόγος δεν διασώθηκε.
Για πολλά χρόνια το όνομα Panthera θεωρούνταν παραφθορά της λέξης ‘παρθένος’ , αλλά τελικά στο Μπούγκεμπρικ της Γερμανίας ανακαλύφθηκε μια ταφόπετρα από τον 1ο αιώνα κχ με τη Λατινική επιγραφή: ‘Εδώ κείται ο Τιβέριος Ιούλιος Αβδής Pantera από τη Σιδώνα – στρατιώτης με 40 χρόνια υπηρεσία.’ Έτσι, παρότι το όνομα ήταν σπανιότατο και είχε μπερδέψει τους σύγχρονους λογίους, αποδείχθηκε τελικά να είναι γνήσιο.
Με αυτή τη ραβινική παράδοση απιστίας της Μαρίας και νόθου Ιησού, πολλοί συνδέουν ένα χωρίο στο Κατά Ιωάννην 9.41 όπου, αφού ο Ιησούς επέπληξε κάποιους Εβραίους λέγοντας πως δεν συμπεριφέρονταν ως γόνοι του Αβραάμ, αλλά ως αμαρτωλοί, εκείνοι απάντησαν: ημείς εκ πορνείας ου γεγενήμεθα (εμείς δεν έχουμε γεννηθεί από πορνεία). Τα λόγια υπαινίσσονται πως ο Ιησούς γεννήθηκε από πορνεία!
4. Σε πολλές περικοπές το όνομα Ιησούς είναι παρόν.
Ένας από τους ραβίνους έλεγε ‘Ο Ιησούς ο Ναζαρηνός (= Ναζωραίος) ασκούσε μαγεία και παρέσυρε τον Ισραήλ σε λάθος δρόμο’.
Αλλού διαβάζουμε: ‘Οι δάσκαλοι μας διδάσκουν πως ο Ιησούς είχε πέντε μαθητές – Matthai, Nikai, Nezer, Buni και Todah.’
Ο Earl Doherty, που εξετάσαμε στο αμέσως προηγούμενο άρθρο, αγνοεί το baraita που ακολουθεί. Δίδασκαν: – ‘Την παραμονή του Πάσχα κρέμασαν τον Ιησού. Ένας κήρυκας ταξίδευε [λέγοντας] «θα λιθοβοληθεί γιατί με τις μαγείες του γήτευε τον Ισραήλ σε λάθος κατεύθυνση…» Έτσι τον κρέμασαν (= σταύρωσαν)’. Η παραμονή του Πάσχα είναι η μέρα της σταύρωσης στο Κατά Ιωάννην. Ο λιθοβολισμός ήταν η συνηθισμένη τιμωρία για τους Εβραίους, αλλά για τον Ιησού την παραμονή έγινε μια εξαίρεση. Ο Ντόχερτι δεν γνωρίζει αυτή τη μαρτυρία, είχε στον νου του μόνο την ποινή του λιθοβολισμού κι έτσι (κακώς) απέρριψε τις ραβινικές μαρτυρίες.
(Όσοι θέλουν να εμβαθύνουν περισσότερο, ας συμβουλευτούν τον R.Van Voorst, 2000, Jesus Outside the New Testament, Cambridge (Mass)/Grand Rapids, Eerdmans.)
5. Αυτές οι ραβινικές μαρτυρίες έχουν τεράστια σημασία.
Γιατί μπαίνουν σε τόσο κόπο οι ραβίνοι (και υπάρχουν κι άλλα baraita για τον Ιησού και την οικογένειά του) να απαξιώνουν τη διδασκαλία του Ιησού ως απατεωνία και μαγεία και να σπιλώνουν την υπόληψη της μητέρας του;
Δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία αν αυτά που λένε είναι αληθινά ή όχι. Σαφώς, δεν θα δέχονταν μια διδασκαλία που δεν συμμορφωνόταν με τις ορθόδοξες Ιουδαϊκές Παραδόσεις και θα την θεωρούσαν βλάσφημη και παραπλανητική για τον λαό τους.
Αλλά η διδασκαλία υπήρξε. Κάποια μη αρεστή στους Εβραίους διδασκαλία. Αλλιώς δεν θα αναφέρονταν απαξιωτικά σε κείνη.
Και κάποιος δίδασκε τη διδασκαλία και έκανε ‘μαγικά κόλπα’! Ο Ιησούς υπήρξε, λοιπόν. Και τον ‘κρέμασαν’.
Και η οικογένειά του ήταν ανυπόληπτη. Αλλά ο Ιησούς υπήρξε.
Αν δεν υπήρχε κάποιος Ιησούς που δίδασκε πράγματα αιρετικά κι έκανε μαγικά κόλπα, τότε οι ραβίνοι θα έλεγαν πολύ απλά και τελειωτικά – ‘Μα δεν υπήρξε τέτοιος άνθρωπος! Ούτε αυτόν ούτε την οικογένειά του γνωρίζουμε. Πού τον βρήκατε; Είναι μια επινόηση αιρετικών ιερέων’.
Με αυτές τις μαρτυρίες επιβεβαιώνεται η ιστορικότητα του Ιησού.
Υπάρχουν και άλλες μαρτυρίες. Μπορεί να μην είναι πάντοτε ακριβείς, όπως ίσως δεν είναι αυτές εδώ των ραβίνων, αλλά είναι και εκείνες επιβεβαιωτικές.
