Ο H. A. Giles έγραψε στη μετάφρασή του (1889) του Chuang Tzu (σ.220) πως ένας κριτικός σχολίασε ότι αν μελετήσει κανείς αυτό το κεφ. 22 Η γνώση ταξιδεύει βόρεια, οι Γραφές Tripitaka και Mahāyana του Βουδισμού θα ανοίξουν και θα αποκαλύψουν όλη τη μυστική τους γνώση. Πιστεύω εγώ πως αν όντως μελετήσει κάποιος αυτό το υπέροχο κεφάλαιο δεν θα χρειαστεί εκείνες τις Γραφές! Συνεχίζω, λοιπόν, με το τελευταίο τμήμα του.
1. Ο Wu Shi (= Δίχως απαρχή) είπε: “Το να μη γνωρίζεις [το Τάο] είναι βαθύ. Το να γνωρίζεις είναι ρηχό. Το να μη γνωρίζεις φθάνει στην πεμπτουσία – είναι κάτι εσωτερικό. Το να γνωρίζεις μένει στην επιφάνεια – είναι εξωτερικό.”
Ο Tai Ching κοίταξε προς τον ουρανό αφήνοντας έναν στεναγμό μεγάλο και είπε: “Τότε η αγνωσία είναι γνώση και η γνώση αγνωσία. Μα ποιος όντως καταλαβαίνει πως δεν κατανοεί αυτό που νομίζει πως γνωρίζει;”
“Το Τάο δεν ακούγεται και ό,τι ακούγεται είναι αντιφατικό, δεν είναι το Τάο. Δεν μπορεί να ιδωθεί και αν βλέπεται δεν είναι το Τάο. Υπάρχουν ερωτήσεις, φυσικά, μα όχι για το Τάο. Ρωτώντας για κείνο (που δεν επιδέχεται ερωτήσεις) δεν θα πάψεις να ρωτάς. Εκείνο που δίνει τη μορφή στα μορφοποιημένα είναι άμορφο: το Τάο δεν έχει όνομα. Απαντήσεις για κείνο (που δεν επιδέχεται απαντήσεις) δεν τελειώνουν και δεν φθάνουν στην ουσία. Αν κάποιος δεν φθάνει στην ουσία και απαντά σε ερωτήσεις για κείνο που δεν επιδέχεται ερωτήσεις και απαντήσεις, είναι ματαιότητα και αναλήθεια. Τότε αυτός χάνει τα πιο μεγαλόπρεπα πράγματα στο φυσικό περιβάλλον και την απαρχή τους μέσα του. Δεν θα μπορέσει ούτε στην κορυφή του βουνού Kun-lun να σεργιανίσει πόσο μάλλον να φτερουγίσει στο Μεγάλο Κενό.”
2. Ο Guang Yao (= Φωτεινότητα) ρώτησε τον Wu You (Ανυπαρξία): “Εσύ Κύριε, υπάρχεις ή δεν υπάρχεις;”
Η Φωτεινότητα δεν πήρε απάντηση και αναρωτήθηκε για την ύπαρξη που την κοίταζε μέσα από την αμορφία μπροστά του. Όλη μέρα εξέταζε προσεκτικά μα δεν εντόπισε τίποτα· ακροαζόταν μα δεν άκουσε τίποτα· ψηλαφούσε μα δεν έπιανε τίποτα. Η Ανυπαρξία δεν εμφανιζόταν.
“Θαυμάσια!” αναφώνησε η Φωτεινότητα. “Ποιος μπορεί να φθάσει τέτοια τελειότητα! Καθώς υπάρχω, μπορώ να συλλάβω την ανυπαρξία, το τίποτα. Μα δεν μπορώ να συλλάβω την ανυπαρξία του τίποτα! Αν, λοιπόν, το τίποτα υπάρχει, πως φθάνεις στο επόμενο στάδιο, την ανυπαρξία του τίποτα;”
3. Ο σιδεράς που έφτιαχνε όπλα για τον στρατό και το βασιλικό κυνήγι ήταν 80 ετών μα δεν έκανε κανένα λάθος στη δουλειά του.
Ο υπουργός σχολίασε: “Έχεις μεγάλη δεξιότητα. Πώς τα καταφέρνεις;”
“Κάνω” απάντησε ο σιδεράς, “αυτό που κάνω εδώ και χρόνια καλύτερα, με συγκεντρωμένη προσοχή. Όταν άρχισα στα είκοσι μου να σφυρηλατώ ένα σπαθί, μια πόρπη, δεν έστρεφα την προσοχή μου σε τίποτ’ άλλο. Αν δεν ήταν ξίφος ή πόρπη δεν μ’ ενδιέφερε. Χρησιμοποιώντας επιμελώς όλη την ενέργεια που δεν ξοδευόταν σε αλλότρια πράγματα, απέκτησα μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην κατασκευή των αντικειμένων της ειδικότητάς μου. Και ακόμα περισσότερο με βοήθησε η ενέργεια εκείνου που εισέρχεται σε όλα [=το Τάο]. Έτσι όλα με βοήθησαν.”
4. O Ran Chui (Αργός Ερευνητής) ρώτησε τον Zhong Ni (=Κομφούκιο): “Μπορούμε να γνωρίζουμε κάτι για την κατάσταση πριν την έγερση Ουρανού και Γης;”
Ο Κομφούκιος απάντησε: “Βέβαια. Η κατάσταση τώρα είναι ίδια με κείνη που ήταν τότε.”
Με αυτή την απάντηση ο Ερευνητής τα έχασε. Σηκώθηκε κι έφυγε.
Μα την επομένη ήρθε πάλι και ρώτησε: “Χθες η απάντησή σου μου ήταν ξεκάθαρη ‘Η κατάσταση τώρα είναι ίδια με κείνη που ήταν τότε’. Σήμερα νιώθω σύγχυση. Τι εννοούσες με όσα είπες;”
“Χθες η νόησή σου ήταν ανοιχτή να δεχθεί την απάντηση κι έτσι κατάλαβες. Σήμερα έχεις σύγχυση διότι χρησιμοποιείς κάτι άλλο από τη φυσική σου νόηση για να το αναλύσεις. Δεν υπάρχει παρελθόν και παρόν, αρχίνημα και τέλος. Μπορούν να υπάρξουν απόγονοι αν δεν υπάρχουν πρότεροι απόγονοι;”
Ο Αργός Ερευνητής δεν έβρισκε απάντηση και ο Κομφούκιος συνέχισε: “Δεν πειράζει, μην απαντάς. Αν η ζωή δεν γεννούσε τον θάνατο και ο θάνατος δεν θανάτωνε τη ζωή, δεν θα υπήρχε αλληλοσύνδεση. Ζωή και θάνατος δεν έρχονται ανεξάρτητα. Πριν τον Ουρανό και τη Γη είναι το Τάο: εκείνο φέρνει ζωή και θάνατο και τα όντα που παράγουν όντα, όχι μη-όντα. Κάτι πρέπει να υπάρχει πριν από όλα και τώρα θα υπάρχουν όντα σε αδιάκοπη διαδοχή και όλα έχουν το Τάο μέσα τους. Η αγάπη του σοφού για όλα τα όντα ομοίως συνεχίζει αδιάκοπα.”
5. O Yan Yuan ρώτησε τον Κομφούκιο: “Εξήγησέ μου τι εννοούσες όταν είπες ‘Τίποτα δεν δίνεις, τίποτα δεν παίρνεις: δεν υπάρχει προσπάθεια.’ Τότε πώς πορευόμαστε;”
Ό Κομφούκιος απάντησε: “Οι αρχαίοι προσαρμόζονταν εξωτερικά χωρίς να αλλάζουν εσωτερικά, ηθικά. Σήμερα οι άνθρωποι δεν αλλάζουν εξωτερικά μα προσαρμόζονται ηθικά, εσωτερικά. Ο άνθρωπος που ξέρει να προσαρμόζεται εξωτερικά στα πράγματα του περιβάλλοντος διατηρεί την εσωτερική του ενότητα, δεν αλλάζει. Πώς προσαρμόζεσαι και πώς δεν αλλάζεις; Πώς συνδέεσαι με άλλους και πάτε μαζί; Με το να μην κάνεις τίποτε περισσότερο, τίποτε άλλο.”
6. Ο αρχηγός Shi Wei είχε μεγάλο κήπο ενώ ο Huang Di είχε μικρό. Ο αρχηγός You του Yu είχε μέγαρο ενώ οι Tang και Wu είχαν μικρά διαμερίσματα. [Ήταν Σχολές με τις παραδόσεις τους.]
Εκείνοι ήταν ανώτεροι άνθρωποι. Μα όσοι διδάχθηκαν στην παράδοση των Κομφουκιστών και των Μοχιστών επέφεραν διαφοροποιήσεις στην ιδεολογία του ορθού και του λάθους και οι άνθρωποι επιδίδονταν σε καυγάδες για το θέμα.
Στην εποχή μας οι λογομαχίες είναι πολύ χειρότερες.
Ο ανώτερος Σοφός ζει σε ένα περιβάλλον μα δεν βλάπτει τίποτα. Σε ανταπόκριση, τίποτα από το περιβάλλον δεν βλάπτει εκείνον. Μόνο όποιος δεν βλάπτει άλλα όντα μπορεί να συνδέεται μαζί τους και να προσφέρει και να παραλαμβάνει.
Ένα δάσος κι ένα βουνό δένονται μαζί. Η ποταμίσια όχθη και το χωράφι δίπλα δένονται. Αυτά μας χαροποιούν. Μα μόλις η χαρά περάσει, έρχεται θλίψη. Χαρά και θλίψη έρχονται και φεύγουν και δεν τις ελέγχουμε. Είναι λυπηρό που σήμερα οι άνθρωποι παραμένουν προσκολλημένοι σε ό,τι συνήθισαν και δεν επιτρέπουν αλλαγή.
Μα η ζωή μας είναι σαν μια ανάπαυση σε ένα πανδοχείο. Οι άνθρωποι γνωρίζουν τι μπορούν να κάνουν και τι όχι. Γνωρίζουν πώς να ανταποκριθούν σε ορισμένες συμπεριφορές, όχι όμως σε άλλες. Επειδή οι πολλοί δεν έχουν κατανόηση και ικανότητα, παγιδεύονται σε αυτό που άλλοι τους λένε είναι αναπόδραστο. Κι αυτό τους βαραίνει, κι αυτό φέρνει θλίψη.
Λόγια έρχονται και λόγια φεύγουν: η καλύτερη λαλιά είναι εκείνη δίχως λόγια. Πράξεις έρχονται και πράξεις φεύγουν: η καλύτερη δράση είναι δίχως πράξεις.
Όταν η προκατειλημμένη γνώση γίνεται μέτρο κατανόησης, τότε θα επικρατεί η επιπολαιότητα.
