1. Πώς ανταποκρίνομαι στα γεγονότα, στα πρόσωπα και πράγματα;
Δίχως κάποια ηθική καθοδήγηση, ο μηχανικός νόμος στην κοινή ψυχολογία μας είναι “οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος”. Αυτή είναι η αυτόματη, συνηθισμένη αντίδρασή μας σε κάθε είδους επίθεση λεκτική (βρισιά ή λασπολογία), σωματική και δικονομική (όταν μας κάνουν μήνυση). Θέλουμε να ανταποδώσουμε. Και όπου μπορούμε ανταποδίδουμε. Είναι ο νόμος της Παλαιάς Διαθήκης.
Υπάρχει και ο νόμος της Καινής Διαθήκης και αφού είμαστε χριστιανοί στο θρήσκευμα θα έπρεπε να ανταποκρινόμαστε σύμφωνα με τις εντολές του Χριστού στην “Επί του Όρους Ομιλία” (Ματθαίου κεφ. 5-7). “Αν κάποιος σε πάει στο δικαστήριο διεκδικώντας τον χιτώνα σου, χάρισέ του και άλλο ρούχο σου! Και αν κάποιος σε ραπίσει στο δεξί μάγουλο, γύρνα και πρόσφερέ του και το άλλο!” (5.39-40).
Τα μαθαίνουμε αυτά όπως τα παπαγαλίζουν εκκλησιαστικοί, θεολόγοι και κατηχητές, μα δεν μαθαίνουμε πώς πρακτικά να τα κάνουμε. Ούτε εκείνοι τα κάνουν ή ξέρουν πώς να γίνονται!
2. Η χριστιανική ανταπόκριση είναι δύσκολη. Έτσι προσποιούμαστε πως είμαστε χριστιανοί, πηγαίνοντας στην εκκλησία μηχανικά, κάνοντας τον σταυρό μας μηχανικά, ακολουθώντας τα μυστήρια και λέγοντας παπαγαλιστί κάποια προσευχή (εκτός όταν θέλουμε ένα θαύμα, μια ίαση αρρώστιας ή ανατροπή του αποτελέσματος κάποιας παρανομίας ή κακής επιλογής).
Αν σταματήσουμε για λίγες στιγμές και κάνουμε λίγη αυτοεξέταση (όπως συμβούλευε ο Σωκράτης: ο άνθρωπος δεν πρέπει να ζει δίχως να έχει εξετάσει τον τρόπο ζωής του) βλέπουμε πως μόνο πραγματικοί χριστιανοί δεν είμαστε. Οι μικρότητες, οι κακίες μας, είναι πασιφανείς, μα τις κρύβουμε κάτω από χοντρές δικαιολογίες και άλλες αόριστες υπεκφυγές σε μια όχι και τόσο πειστική βιτρίνα χριστιανικής πίστης κι ευσέβειας.
Είναι συγκλονιστικό να αντιληφθούμε ξαφνικά πόσος εγωισμός, πόσο προσωπικό συμφέρον, κυβερνά τη σκέψη, τη δράση και τις ανταποκρίσεις μας. Κάποτε το σοκ είναι ωφέλιμο καθώς μας βάζει στην οδό της μετάνοιας και νέας υγιέστερης ηθικής συμπεριφοράς. Και ψάχνουμε για κάτι πιο αληθινό.
3. Υπάρχει και η μέση Οδός: η ανταπόκριση της απάθειας. Όχι μιας απάθειας που είναι αναισθησία και κυνικότητα. Μιας απάθειας που συγκρατεί ή ακυρώνει τον μηχανικό νόμο της ανταπόδοσης “οφθαλμόν αντί οφθαλμού”.
Δεν αντιδράς ορμητικά. Δεν αντιδράς υποκριτικά με τον συναισθηματισμό της προσποίησης και παραποίησης προβάλλοντας μια βιτρίνα καλοσύνης.
Αναχαιτίζεις κάθε παρόρμηση για δράση, μένοντας σε μια διστακτική, αβέβαιη ουδετερότητα. Απάθεια.
Αντί να φουντώνει κάποιο ορμητικό συναίσθημα, κάποια επιθυμία για δράση που είναι αντίδραση στο παρόν περιστατικό, πρόσωπο ή πράγμα που προκαλεί ή προσκαλεί ανταπόκριση, η προσοχή σου στρέφεται στον εαυτό σου στην κατάστασή σου. Όπως κύματα στην παραλία σκάνε και σβήνουν χωρίς να πηγαίνουν πιο πέρα, έτσι και αυτές οι ορμές, επιθυμίες και σκέψεις για δράση σβήνουν δίχως άλλη ενέργεια: η παραλία τους είναι η σταθερή σιωπηλή επίγνωσή σου. Απάθεια: δεν παθαίνεις τίποτα.
Σιγά σιγά, με την πάροδο πολλών τέτοιων εμπειριών απάθειας, σιγά σιγά αποκαλύπτεται η αγάπη που δεν έχει συγκεκριμένο υποκείμενο και συγκεκριμένο αντικείμενο. Και η αγάπη θα ανταποκριθεί με τον δικό της φρέσκο τρόπο με κατανόηση, συγχώρεση και λύτρωση – τη δική μας από το βάρος του άγχους. Μπορεί να ονομαστεί και απλή νοημοσύνη δίχως σχόλιο ή κρίση, απλή ευτυχία δίχως διακύμανση ή οποιοδήποτε αίσθημα. Απάθεια – ενσυνείδητη, αδιατάραχη.
Γνωστικός, δυνατός κι ευτυχισμένος είναι αυτός που συγχωρά πρώτος.
