Σημ.: Σε αυτό το απόσπασμα, όπως και αλλού, ο Τζουάνγκ βάζει τα λόγια του στο στόμα του Zhong Ni, δηλ. του Κομφούκιου.
O Τζου Κάο, δούκας του She [στο κρατίδιο Chu] ετοιμαζόταν να πάει στο Chi να συνάψει μια γέφυρα καλών σχέσεων [ανάμεσα στα δυο κράτη] (…) και συμβουλεύτηκε τον Κομφούκιο. “Σε όλα, τα έργα, μικρά ή μεγάλα σπάνια κάποιος πετυχαίνει αν δεν ακολουθεί το Τάο. Η αποτυχία θα επιφέρει ενοχλητική κριτική από τους ανθρώπους. Η επιτυχία θα επιφέρει ταραχή στην ισορροπία της φύσης εσωτερικά. Η αποφυγή μπελάδων είτε λόγω αποτυχίας είτε λόγω επιτυχίας ανήκει στον άνθρωπο με αρετή [στο Τάο]! Έτσι μου έχετε πει (…). Δεν νιώθω επαρκής ως αξιωματούχος για αυτήν την αποστολή. Τι συμβουλεύετε;”
Ο Κομφούκιος απάντησε. Υπάρχουν στον κόσμο δυο ασφαλείς οδηγίες – η Μοίρα και το καθήκον. Η αγάπη του μικρού παιδιού για τους γονείς του είναι Μοίρα: δεν μπορεί να εκδιωχθεί από την καρδιά του. Η υπηρεσία ενός υπηκόου προς τον Άρχοντά του είναι καθήκον. Δεν υπάρχει βέβαια τόπος κάτω από τον Ουρανό που θα μπορούσε να αποφύγει τέτοια υπηρεσία. Αυτές είναι δυο οικουμενικές εντολές. Το να υπηρετείς τους γονείς σου, άσχετα με τη θέση τους και να τους ακολουθείς στα πάντα – αυτός είναι ο ύψιστος σεβασμός των παιδιών. Το να υπηρετείς τον Άρχοντά σου άσχετα με το έργο – αυτή είναι η ύψιστη πίστη και αφοσίωση. Το να υπηρετείς το αισθηματικό σου κέντρο έτσι που χαρά και λύπη δεν το παρασέρνουν κατανοώντας πως προέρχονται από τη Μοίρα [για όσο διαρκούν] – αυτή είναι η τελειότητα της αρετής. Ως γιος και ως υπήκοος σίγουρα θα αναγκάζεσαι να κάνεις πράγματα που δεν μπορείς να αποφύγεις και να δράσεις για τις ανάγκες άλλων ξεχνώντας τον εαυτό σου. Οπότε, δεν θα έχεις τον χρόνο να νιώθεις πως απολαμβάνεις τη ζωή και φοβάσαι τον θάνατο. Μπορείς έτσι να προχωρήσεις.
Να σου πω κάτι ακόμα. Στις ανθρώπινες σχέσεις, αν οι άνθρωποι ζουν πολύ κοντά σχηματίζουν δεσμό μέσω αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Αν ζουν απομακρυσμένοι πρέπει να εκφράζουν τον δεσμό τους με λόγια και αυτά συνήθως μεταδίδονται από ένα πρόσωπο. Η μεταβίβαση λόγων που εκφράζουν ευχαρίστηση ή οργή για ένα ή και τα δυο πρόσωπα είναι πολύ δύσκολο πράγμα. Η μεταβίβαση του ευχάριστου ενέχει κάποια υπερβολή καλών σημείων. Η μεταβίβαση οργής ενέχει υπερβολή δηλητηρίου. Σε κάθε περίπτωση ακούγεται γελοία η υπερβολή και κανείς δεν την πιστεύει κι έτσι ο μεσολαβητής είναι σε κίνδυνο. Για αυτό λέγεται στο Fa Yen (Βιβλίο Κανόνων): “Να μεταφέρετε τα λόγια ακριβώς ως έχουν, όχι υπερβολές. Έτσι δεν θα κινδυνεύσετε”.
Όταν δυο αγωνίζονται χρησιμοποιώντας τις τεχνικές τους σε άθλημα δεξιότητας, αρχίζουν φιλικά επιδεικνύοντας ανοιχτά τις δυνάμεις τους μα καθώς προχωρούν αναδεικνύεται όλο και πιο πολύ η αρχική παραπλάνηση και ο άγριος ανταγωνισμός με νέα κόλπα. Ή άνθρωποι συναντιούνται για να διασκεδάσουν με φαγοπότι. Αρχικά όλοι έχουν έλεγχο μα βαθμιαία πολλοί τον χάνουν και η διασκέδαση εκφυλίζεται σε χυδαιότητα κι εξαθλίωση. Είναι το ίδιο με όλα τα κοινά ζητήματα. Ξεκινούν σε απλότητα με καλή πρόθεση μα συχνά καταλήγουν σε ανία, περιφρόνηση και απάτη. Το απλό καταλήγει στο περίπλοκο ή τερατώδες.
Λόγια είναι σαν τον άνεμο και το κύμα· δράση εύκολα μπορεί να αποκλίνει από την πραγματικότητα [του στόχου]. Με τον άνεμο εύκολα σηκώνονται κύματα κι έτσι δημιουργείται ταραχή. Ζητήματα κέρδους και ζημιάς εύκολα οδηγούν σε κίνδυνο. Συνεπώς οργή εγείρεται με μόνη αιτία την αντίδραση σε προσβλητικές εξυπνάδες. Καθώς αντιμετωπίζουν τον θάνατο τα ζώα δεν νοιάζονται για τις κραυγές που βγάζουν. Η τελική εκπνοή είναι τέτοιο μούγκρισμα που προκαλεί άγριο τρόμο και στο ζώο και στον κυνηγό. Αν πιέζεις κάποιον έντονα, δεν θα ανταποκριθεί από την καλή του καρδιά χωρίς καν να ξέρει γιατί το κάνει. Αν ο ίδιος δεν ξέρει γιατί αντιδρά δυνατά ποιος θα γνωρίζει ως πού θα φθάσει;
Για αυτό λέγεται στο Φα Γεν: “Μην έχεις απαιτήσεις, μην σπρώχνεις για γρήγορη επιτυχία κι έτσι θα έχεις το καλύτερο αποτέλεσμα. Αλλιώς έρχεται κίνδυνος. Ένας καλός διακανονισμός θέλει τον χρόνο του. Ένας κακός δεν διορθώνεται μετά. Χρειάζεται προσοχή και υπομονή.
Για την ώρα προχώρα με τα πράγματα όπως σε ωθεί η καρδιά σου. Ενίσχυσε τον παλμό μέσα σου έστω κι αν τα πράγματα είναι αντίξοα και φρόντισε και τις δυο πλευρές. Αυτό είναι το καλύτερο που μπορείς να κάνεις. Το υπόλοιπο άφησέ το στα χέρια της Μοίρας, όσο δύσκολο κι αν φαίνεται”.
