1. Στο προηγούμενο κοιτάξαμε τα τρία μέσα γνώρισης: pratyakṣa “άμεση γνώριση μέσω 5 αισθήσεων, παρατήρηση”· anumāna “επαγωγική, συμπερασματική λογική διαδικασία”· śabda και vākya “αποκαλύψεις Βέδα” και “λόγια αξιόπιστου ανθρώπου ή μεγάλου δασκάλου”
Αυτή η λειτουργία βασίζεται σε μια άλλη τριάδα και τελικά δίνει το darśana “θέαμα, θεώρηση”, τη συγκεκριμένη άποψη, γωνία θεώρησης. Αυτή η τριάδα είναι τρεις ψυχολογικές απόψεις του ανθρώπου.
α) svabhāva – η φύση, ο χαρακτήρας του υποκειμένου – καλλιέργεια, σωματική και πνευματική υγεία, αρέσκειες και απαρέσκειες και παρόμοια.
β) bhūmikā – το επίπεδο οντότητάς του που του επιτρέπει να κάνει επιτυχώς δραστηριότητες και του δίνει ευελιξία.
γ) adhikara – αυθεντία, δηλ. ικανότητα να καταλάβει, να συνδέσει και να συνδυάσει ή ενοποιήσει σε ενιαίο σύνολο τα δεδομένα.
2. Οι άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους εξαιτίας αυτών των τριών απόψεων. Μα και ο ίδιος άνθρωπος, άντρας ή γυναίκα, θα διαφέρει από ηλικία σε ηλικία μα και από μέρα σε μέρα ή ακόμα και από ώρα σε ώρα ανάλογα με την κατάσταση της σωματικής υγείας του, με την κατάσταση του νου του, με το περιβάλλον κοκ.
Έτσι αν 5 άνθρωποι δουν ένα συμβάν, θα έχουμε 5 ελαφρώς ή έντονα διαφορετικές περιγραφές. Μα και ο ίδιος άνθρωπος θα εμπειραθεί ένα γεγονός, μια κατάσταση, διαφορετικά σε διαφορετικές μέρες ή ώρες. Ένα κείμενο, μια παράσταση, ένας πίνακας, μπορεί να του αρέσει κάποια ώρα και να μην του αρέσει καθόλου άλλη ώρα.
Εξαρτάται από τις τρεις απόψεις οι οποίες θα επηρεάσουν τη λειτουργία των αισθήσεων, τη λογική διαδικασία του νου και την ερμηνεία του των λόγων του Βέδα (=αποκάλυψης) ή του δασκάλου.
3. Σαν συνέπεια αυτών των διαφορών εγέρθηκαν τρεις γενικές θεωρήσεις για τη δημιουργία του σύμπαντος.
α) sṛṣṭi-dṛṣṭi-vāda: η θεωρία του υλισμού που θέλει το σύμπαν να φαίνεται (dṛṣṭi) υλικό και κατ’ επέκταση να είναι αντιληπτό από τις αισθήσεις όλες. Δεν υπάρχει κάτι μη-αντιληπτό από τις αισθήσεις. Δηλαδή, πρόκειται για υλισμό ή ματεριαλισμό σκέτο.
β) dṛṣṭi-sṛṣṭi-vāda: η θεωρία του ιδεαλισμού, όπου η συνειδησία είναι πρωταρχική και αυτή παράγει την υλική δημιουργία που είναι σαν χοντρότερο όνειρο και θα διαλυθεί όπως κάθε όνειρο. Δεν υπάρχει ο κόσμος ή κάτι άλλο ξέχωρα από το περιεχόμενο του νου μας.
γ) ajāta-vāda: η θεώρηση της απόλυτης πραγματικότητας ή αλήθειας που δεν-έχει-γένεση (a-jāta) καθώς μόνο το Απόλυτο υπάρχει πραγματικά – ενιαίο, αμετάβλητο, αιώνιο.
Είναι παράξενη και αξιοθαύμαστη αυτή η τάση για ταυτοποίηση και κατηγοριοποίηση που επέδειξαν οι αρχαίοι Ινδοί. Και σε όλες αυτές τις ενέργειές τους καταλήγουν – σχεδόν πάντα – σε τρεις βασικές, γενικές κατηγορίες που είναι αποτέλεσμα των 3 ιδιοτήτων στην Πράκριτη, τη Μεγάλη Φύση του σύμπαντος.
