(από τo Wen Tzu ‘Κατανοώντας τα μυστήρια’, 115-17)
Το Τάο, η Οδός όπως τη λέμε, δεν έχει αρχή και τέλος, μπροστά ή πίσω, δεξιά ή αριστερά, πάνω ή κάτω. Τα περιέχει όλα και όλα είναι μυστηριωδώς ολόιδια, δίχως διαφορά, δίχως ορθό και λάθος.
Οι αρχαίοι οραματιστές στο κέντρο της Οδού δίδασκαν πως ο χώρος έχει 5 διαστάσεις, ο γήινος [= υλικός] κόσμος 5 στοιχεία, η μουσική 5 κύριες νότες, τα πράγματα 5 γεύσεις, το φως 5 κύρια χρώματα, και οι άνθρωποι καταλαμβάνουν 5 θέσεις. Έτσι στον γνωστό μας κόσμο, ανάμεσα σε ουρανό και γη, υπάρχουν 5 μεγάλες τάξεις ανθρώπων με τις δικές τους υποδιαιρέσεις.
Στην πρώτη και υψηλότερη κατηγορία είναι οι πραγματικά πνευματικοί άνθρωποι, οι αληθινοί άνθρωποι, αυτοί που ακολουθούν την Οδό, οι ολοκληρωμένοι και οι πάνσοφοι οραματιστές.
Στη δεύτερη είναι οι ενάρετοι άνθρωποι, οι σοφοί, οι άνθρωποι της γνώσης, οι καλοσυνάτοι άνθρωποι κι εκείνοι της σύνεσης και διάκρισης.
Στη μεσαία είναι οι δίκαιοι, οι άνθρωποι της πίστης (loyalty), οι αξιόπιστοι, οι αμερόληπτοι και οι ευγενικοί.
Μετά είναι οι λόγιοι, οι τεχνίτες, οι αγροκτηνοτρόφοι, οι έμποροι και οι άνθρωποι του δάσους και της ξυλείας.
Στην πιο χαμηλή είναι οι άνθρωποι δίχως νοημοσύνη και πρωτοβουλία, οι υπηρετικοί άνθρωποι, οι καθυστερημένοι, σκέτο σώμα-κρέας και οι κακοποιοί.
Η διαφορά ανάμεσα στο υψηλό επίπεδο και το χαμηλότερο είναι τόση όση ανάμεσα σε ανθρώπους και βόδια ή άλογα.
Οι προσγειωμένοι γνωστικοί κοιτούν με τα μάτια, ακούν με τα αυτιά, μιλούν με το στόμα, μετακινούνται με τα πόδια: όλα είναι πολύ φυσικά στον κόσμο. Οι αληθινοί άνθρωποι, οι πραγματικά σοφοί, βλέπουν χωρίς να κοιτούν, ακούν χωρίς να τεντώνουν αυτιά, ταξιδεύουν χωρίς να μετακινούνται, είναι καλοσυνάτοι και ορθοί χωρίς να μιλούν.
Οι λόγιοι και οι άνθρωποι της πίστης και της γνώσης, δεν γνωρίζουν πώς οι σοφοί κι ενάρετοι αλλάζουν τα ήθη και την ηθική της κοινωνίας. Μα και αυτοί οι ενάρετοι και γνωστικοί δεν γνωρίζουν πώς οι αληθινοί άνθρωποι, οι ολοκληρωμένοι σοφοί, υποκινούν τον κόσμο.
Να είσαι λοιπόν γαλήνιος στον ψυχισμό σου και θα είσαι ισορροπημένος και ανεπηρέαστος. Να είσαι άδειος από γνώσεις, επιθυμία και ορμή, και θα περνάς μέσα από κάθε δυσκολία, κάθε αντιξοότητα. Η αληθινή αρετή δεν έχει επιτήδευση κι έτσι παρέχει χώρο για τα πάντα. Η οδός που είναι γαλήνια και άδεια είναι κι αιώνια σαν τον Ουρανό: το λεπτό πνεύμα της διαχέεται παντού και διέπει τα πάντα δίχως να κυβερνά πιεστικά.
Οι 12 μήνες κάνουν τον κύκλο τους με τις 4 εποχές του έτους και αρχίζουν ξανά – νέο μα ίδιο κύκλο. Οι δυνάμεις των 5 στοιχείων ανεβοκατεβαίνουν κυριαρχώντας πότε η μία πότε η άλλη, μα στη ροή τους εξαρτώνται από τις άλλες. Το ακραίο κρύο σίγουρα βλάπτει πολλά πλάσματα, μα δεν γίνεται να μην υπάρξει κρύο˙ όπως και η ακραία ζέστη βλάπτει πολλά πλάσματα μα δεν γίνεται να μην υπάρξει ζέστη. Γι’ αυτό το αποδεκτό και το μη αποδεκτό είναι και τα δυο γενικά αποδεκτά.
Γι’ αυτό το γενικά αποδεκτό είναι ζήτημα λογικής. Αν δεν κυνηγήσεις το αποδεκτό μόλις το δεις και δεν αποφύγεις το μη-αποδεκτό μόλις το δεις, τότε το αποδεκτό και το μη-αποδεκτό είναι όπως το αριστερό και το δεξί το μέσα και το έξω. Το ουσιώδες σε κάθε περίπτωση είναι το Ένα από το οποίο και τα δύο και οι παραλλαγές τους προέρχονται. Ο καιρός με τις συνθήκες ορίζει τη διαδοχή και διάταξή τους.
Είναι μια αμετάβλητη Αρχή. Διότι τίποτα δεν έχει αλλάξει αφού δεν υπάρχει ξεκίνημα ή τέλος στον κύκλο – μόνο το κέντρο και η αιώνια επανάληψη ανάμεσα σε Ουρανό και Γη.
Ο κόσμος, το σύμπαν, περιορίζεται στον χώρο και τον χρόνο. Η οδός του Τάο διασχίζει τον χωρόχρονο μα κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει τη θέση του μέσα στον κόσμο διότι ουσιαστικά βρίσκεται και πέρα και πάνω κι έξω από αυτόν.
