Π219: Ο Σααδί στην Κίνα

1. Ο Σααδί του Shiraz (ακμή μέσα 13^ου αιώνα) είναι ένας από τους μεγάλους Πέρσες ποιητές που έγραψε το Γκιουλιστάν (Ανθόκηπος) και το Μποστάν (Λαχανόκηπος). Νωρίτερα ήκμασε (11^ος αιώνας) ο επικός Φερδουσί, ο Όμηρος των Περσών. Τον 13^ο αιώνα ήκμασε και ο Τζαλάλ Ντιν Ρούμι, ο μυστικός των Περσών και των Σούφι, που έγραψε τον Matthnawi (Konya, Τουρκία) και, όπως και ο Σααδί και άλλοι, έγραψε Ghazaliyat (ερωτικά λυρικά) και προώθησε τον χορό των Δερβίσηδων. Ο Χαφέζ του Shiraz ανήκει στον 14^ο αιώνα: Σούφης και αυτός έγραψε Ghazaliyat.

Μετά την εισβολή των Μογγόλων στην δεκαετία 1220, ο Σααδί αυτοεξορίστηκε και περιπλανήθηκε ανατολικά. Σε μια εκδοχή πήγε στην Ινδία, σε άλλη στην Κίνα, στην Επαρχία Xinjiang (όπου και σήμερα κατοικούν οι μουσουλμάνοι Ουίγκουρ). Ντυμένος Κινέζος αναχωρητής, επισκέφθηκε ναούς των απίστων για να μάθει για την κουλτούρα τους και τελικά επέστρεψε στην γενέτειρά του αλώβητος.

2. Εκεί πήγε ινκόγκνιτο σε ένα τζαμί όπου συνάντησε έναν πολύ όμορφο νέο, το ιδανικό αντικείμενο αγάπης στη Σούφι ποιητική. Ο νεαρός διάβαζε από μια γραμματική Αραβικών (Ο Ζαϊντ χτύπησε τον Άμρου) και ο Σααδί τον χαιρέτησε φιλικά χωρίς να αποκαλύψει ποιος ήταν: μόνο πως ερχόταν από το Σιράζ. Όταν ο νεαρός τον ρώτησε αν γνώριζε κάποιο ποίημα του φημισμένου Σααδί, ο ποιητής σκάρωσε εκείνη την ώρα ένα ερωτικό ποίημα.

Ο νεαρός δεν εντυπωσιάστηκε. Ήθελε να ακούσει ένα ποίημα του μεγάλου ποιητή στα Περσικά, όχι ένα σκαρίφημα σε τραχιά Αραβική. Θα προτιμούσε ένα στην Περσική.

Ο Σααδί έφτιαξε τότε ένα στα Περσικά όπου δήλωνε πως ο ποιητής αγάπησε τον νεαρό μα αυτός τον απέρριψε γιατί ο νους του ήταν παγωμένος από τους κανόνες της γραμματικής. Μετά, έφυγε.

3. Την επόμενη ο νεαρός έμαθε πως ο επισκέπτης του, τον οποίο απέρριψε τόσο επιπόλαια, ήταν ο ίδιος ο μεγάλος ποιητής της περσικής γλώσσας. Έσπευσε να βρει τον ποιητή και του είπε να μείνει μερικές μέρες στη χώρα κι έτσι να ωφεληθούν και οι δύο από την γνωριμία τους.

Μα ο Σααδί απάντησε πως ο νεαρός έχασε την ευκαιρία. Αφού δεν αγάπησε τον ποιητή όσο ήταν άγνωστος, τώρα θα τον αγαπούσε για τη φήμη του. Οπότε δεν θα άξιζε τέτοια αγάπη. “Κουράστηκα με τις ομορφιές του κόσμου. Θα ήθελα να μονάσω στο καταφύγιο μιας σπηλιάς”.

Ο νεαρός νιώθει θλίψη στην απόρριψη και ανταπαντά στο γνώριμο ύφος αυτής της ποιητικής της ώρα του χωρισμού από τον Φίλο ή Αγαπημένο: “Ποιο το όφελος να φιλήσω το πρόσωπο του φίλου την ίδια ώρα που αποχωριζόμαστε. Αν δεν πεθάνω από λύπη τη μέρα του χωρισμού, ας θεωρηθώ άπιστος στη φιλία.”

4. Όλο αυτό το περιστατικό το περιγράφει ο Σααδί στο Γκιουλιστάν που εκδόθηκε μετά το Μποστάν στη δεκαετία 1250.

Δύο τουλάχιστον είναι τα κύρια θέματα που απαντώνται τακτικά στην ποίηση του Σααδί. Η φιλία και η αγάπη να προτιμάται από την έχθρα και τη σύγκρουση· η αιχμαλωσία στη νεκρή έκφραση της κυριολεξίας σε αντίθεση με το πνευματικό μήνυμα από την καρδιά του νου. Τρίτο και σπουδαιότερο είναι η ανάπτυξη στην Αυτογνωσία.

(Μέρος του κειμένου οφείλεται σε αγγλικό άρθρο του Δημήτρη Αλμυράντη στο Διαδίκτυο, ιστοσελίδα Quora, Απρίλης 2021.)

5. Αποσπάσματα από ποιήματα.

α) Ο μόσχος από τ΄ άρωμά του γίνεται γνωστός, /

Όχι απ’ όσα λέν’ οι αρωματοποιοί·/

Κι ο γνωστικός μένει σιωπηλός / όπως του μόσχου το κενό κουτί /

Που ακόμα χύνει άρωμα γλυκό /ενώ ο ανόητος μιλάει πολύ /

Σαν άδειο τύμπανο πολεμικό.

β) Για όσο ένας άνθρωπος δεν μιλά / ελάττωμα ή αρετή μένει κρυμμένη./

Μα μη θεωρείς την έρημο άδεια ερημιά:/ μπορεί να κρύβει τίγρη κοιμισμένη.

γ) Νέοι με πρόσωπο όμορφο και χαρωπό / στην αφοσίωση δεν είναι σταθεροί.

Ποια πίστη περιμένεις απ΄ τ΄ αηδόνια / που κελαηδούν σ’ άλλο ανθό κάθε στιγμή;