1. Ασφαλώς γνωρίζετε ότι ο Έζρα Πάουντ (1885-1972) θεωρείται από πολλούς, σοβαρούς και μη ανθρώπους των γραμμάτων, ο ποιητής και κριτικός, πιο υπεύθυνος για τον καθορισμό και την προώθηση της μοντέρνας αισθητικής στην ποίηση στις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.
Μεταφράσεις των ποιημάτων και των πεζών του έχουν γίνει από πολλούς: ο Ηλίας Κυρηζάκου, ο Γ. Λειβαδάς, ο Χ. Γούδης, η Ελένη Πιπίνη («Ποιητική Τέχνη») και πολλοί άλλοι.
Φυσικά και ο Σεφέρης μετέφρασε κομμάτια στις Δοκιμές του – ειδικά το «Κάντο Ι» με τη νέκυια (κατάβαση στον Άδη) του Οδυσσέα γραμμένη σε αρχαϊζουσα Αγγλική, που μεταφράζει ένα αναγεννησιακό ιταλικό κείμενο του Andrea Divus.
Παραθέτω μόνο ένα ποίημα μαζί με την μετάφραση διότι αλλιώτικα θα χρειαστώ πολύ περισσότερο χώρο και χρόνο – και δεν νομίζω πως αξίζει.
A Station of the Metro (Σταθμός στο Μετρό):
The apparition of these faces in the crowd | petals on a wet, black bough.
Η εμφάνιση αυτών των προσώπων στον όχλο | πέταλα σε βρεμένο, μαύρο κλαδί.
Λιτό σαν κινέζικο ποίημα ή χαικού (μα 18 αντί 17 συλλαβές). Υπάρχει απόηχος ρίμας στις λέξεις crowd/bough. Καλή και η καταπιεσμένη παρομοίωση. Από δω και πέρα όμως η ανάλυση δείχνει προσποίηση και κακοτεχνία. Ο βίος και τα γραπτά του ΕΠ δεν μου δίνουν την εντύπωση πως τα πρόσωπα στον σταθμό θα του φαίνονταν σαν πέταλα. Μετά, και ειδικά, με τι αντιστοιχεί το «βρεμένο μαύρο, κλαδί»; Το λαγούμι του Μετρό (βρεμένο σαν κλαδί;), οι γραμμές του τρένου;… Δεν ισχύει κι έτσι επιβεβαιώνεται η αίσθηση μου προσποίησης.
2. Παίρνω ένα εκ πρώτης όψεως ωραίο και καλό ποίημα A Girl:
The tree has entered my hands | The sap has ascended my arms |
The tree has grown in my breast – | Downward, |
The branches grow out of me, like arms || Tree you are, |
Moss you are, | You are violets with wind above them |
A child – so high – you are | And all this is folly to the world.
Αυτό και τα επόμενα δεν τα μεταφράζω. Είναι σχεδόν ολόιδια παρομοίωση – ο άνθρωπος και δέντρο ή λουλούδι (tree, violets). Οπωσδήποτε το δέντρο συμβολίζει πολλά ωραία πράγματα και ο κάθε αναγνώστης μπορεί να το επεκτείνει ευρύτατα. Μα είναι πλαστή, εγκεφαλική εργασία. Λέει ο ΕΠ πως αυτό γίνεται, μα είμαστε σίγουροι πως όχι! Είναι και τα μπράτσα τα δικά του στα οποία ανεβαίνει ο χυμός, μα το δέντρο μεγαλώνει καθοδικά (αντίφαση) και μετά τα κλαδιά που ξεπετιούνται σαν μπράτσα πάλι. Βλέπει το κορίτσι σαν (πράσινα) βρύα ή τύρφη (mοss) και σαν βιολέτες (όχι πράσινο).
Η σύλληψη, όπως στον Σταθμό, είναι καλή μα η εκτέλεση ακατάστατη, επίπλαστη.Έχει δίκιο στην τελευταία γραμμή: είναι όντως folly!
3. Παίρνω ένα από τα γνωστότερα, το Meditatio, όπου ο τίτλος υπαινίσσεται διαλογισμό, περισυλλογή (σε βάθος):
When I consider the curious habits of dogs |
I am compelled to conclude | That man is the superior animal. ||
When I consider the curious habits of man | I confess, my friend, I am puzzled.
Αυτό εξυπνακίζει όπως τα πλείστα γραπτά και λεγόμενα του ΕΠ. Στην πραγματικότητα είναι πρόζα απλή, κομμένη σε «ποιητικούς» στίχους.
4. The Old Age of the Soul είναι γραμμένο σε αρχαϊζουσα γλώσσα και γι’ αυτό το παραθέτω. Χρησιμοποιεί την ίδια μανιέρα και αλλού, όπως στο «Κάντο I».
Παίρνω μόνο μερικές γραμμές.
I do not choose to dream; there cometh to me | some strange old lust for deeds.|
As to the nerveless hand of some old warrior | The sword-hilt or the war-worn helmet wonted |
Brings momentarily life and long-fled cunning | So to my soul grown old – | …| …| … | Till now they send him dreams and no more deed; |
So doth he flame again with might for action, | … |
Forgetful that such might no more cleaves to him.
Κι εδώ είναι ουσιαστικά πρόζα κομμένη. Τα ρήματα cometh και doth και τα σύνθετα sword-hilt, war-worn και long-fled θυμίζουν Αγγλοσαξωνική ποίηση. Το cleave σήμερα σημαίνει «τεμαχίζω» όχι «κολλώ». Κατά τα άλλα είναι πολύ αδύναμο – κι ας έχει αλλαγή αφηγητή με τη γραμμή Till now they….
Τελειώνω με το Ité που θεωρώ ένα από τα καλύτερα.
Go, my songs, seek your praise from the young | And from the intolerant |
Move among the lovers of perfection alone. | Seek ever to stand in the hard Sopho clean light | And take your wounds from it gladly.
Εδώ υπάρχει προσωποποίηση των ποιημάτων και τα στέλνει μόνο σε όσους αγαπούν την τελειότητα. Επιπλέον, ας «σταθούν στο σκληρό φως του Σοφοκλή» (= εξαίρετο ποιητικό δράμα) για να δεχθούν σκληρή-έστω-κριτική (wounds) με αναλυτική σύγκριση.
5. Δυστυχώς ελάχιστα άλλα έχουν τέτοια ποιότητα – λιτότητα, λυρισμό και βάθος. Αν όντως πιστεύει, όπως έγραψε, πως οι Τέχνες (και η ποίηση, φυσικά) «προσφέρουν ένα σημαντικό μέρος του διαρκούς και άφθαρτου στοιχείου… της μη υλικής φύσης» του ανθρώπου, θα έπρεπε να το δείχνει αυτό πιο συχνά και να το μεταδίνει με την ποιητική αντί να εξυπνακίζει όπως στο Meditatio και αλλού.
Οπωσδήποτε καθόρισε κάποιο ρεύμα στη μεταγενέστερη ποίηση, μα αυτό πήρε μεγάλη κατρακύλα σε κακογουστιά και κακοτεχνία καθώς οι νεώτεροι γράφουν πια αρλούμπες με την ευλογία θεωρητικών κριτικών.
Δεν νομίζω πως ο Πάουντ έχει να προσφέρει κάτι καλό είτε στα ποιήματα είτε στα περί ποιητικής. Κι ας τον αποκάλεσε ο Έλιοτ Il meglior fabbro «Ο καλύτερος τεχνίτης»!
