1. Μαρία Γυφτογιάννη Ποιητική Φαρέτρα Εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2013.
Ανοίγοντας τον τομίσκο στη σ.43 βρίσκω το ποίημα νούμερο 35
α) Όταν ο Χριστός γεννήθηκε
Έφερε την αγάπη.
Όταν γνώρισα εσένα
Κατάλαβα το δώρο του
Αυτό το τετράστιχο έχει μια κλασική ισορροπία – «Όταν… Όταν…» Έχει εξυπνάδα αλλά πάσχει από δύο σφάλματα. Η αγάπη δεν ήρθε με τον Χριστό: υπάρχει από καταβολής κόσμου. Ο Θεός και δημιουργός είναι αγάπη. Το δεύτερο είναι η σύγχυση της πανανθρώπινης αγάπης που διακήρυττε ο Χριστός (και άλλοι δάσκαλοι και προφήτες) και του έρωτα που ένιωσε η ΜΓ όταν συνάντησε τον καλό της.
Στις σελ 60-61 τα 52 και 53 . Πρώτα το 52.
β) Βροχή ματωμένη
βαμμένη αίμα αγγέλου.
Σπαρτάραγε κουνώντας τα
φτερά
Ύστερα σκόρπισε μέσα
στις μυρωδιές
Του παραδείσου./Μόνος
Ένας άγγελος μονάχος
στον παράδεισο
Τι κατάρα και αυτή
Έτσι και αλλιώς η μοναξιά
Μοναδικός του σύντροφος.
Η πρώτη γραμμή είναι αυθαίρετη και χειροτερεύει με τη δεύτερη. Το «βαμμένη» δεν μπορεί να περιγράψει την βροχή: δύσκολο να βαφτεί! Βάφουμε στέρεες επιφάνειες, όχι ρευστά νερά.
Μετά, κανείς δεν ξέρει πώς είναι οι άγγελοι και αν έχουν αίμα και πώς, αν το έχουν, αυτό διαρρέει για να χρωματίσει τη βροχή.
Το σπαρτάραγε υποθέτω αναφέρεται στον αιμορραγούντα άγγελο που σκόρπισε μέσα στις μυρωδιές, διαλύθηκε δηλαδή σε άυλες ουσίες, όπως είναι οι μυρωδιές. Μα τότε, πως είναι «μόνος»; Εξακολουθεί να έχει ξεχωριστή σωματική ύπαρξη παρότι «σκόρπισε»;
Μετά πάλι, έχει σύντροφο τη μοναξιά! Μα σύμφωνα με τις Γραφές υπάρχουν πολλοί άγγελοι (και αρχάγγελοι, σεραφείμ, χερουβείμ κλπ).
Δυστυχώς μόνο αυθαίρετες εικόνες προσπαθεί να επιβάλλει η ΜΓ. Τώρα το 53.
γ) Σε σένα που τόσο γύρεψα/
Ν’απευθυνθώ/ Σκιά μου
χαμένη πίστη/
Στην πικρή ύπαρξη
Τι θέλει τώρα να απευθύνει στη σκιά της μετά από τόσο κόπο και χρόνο; Δεν μας λέει.
Η «πίστη» είναι «χαμένη» αλλά συγχρόνως είναι σκιά της, οπότε μάλλον δεν χάθηκε και την ακολουθεί. Αλλά, τότε, αφού είναι δίπλα της ή πίσω της, και πολύ κοντά της, γιατί η προσπάθεια που υποδηλώνει το «τόσο γύρεψα;…». Και, τέλος, γιατί να έχει πίστη ένας ευαίσθητος και λογικός
άνθρωπος (όπως παρουσιάζει τον εαυτό της η ΜΓ) σε «πικρή ύπαρξη»;…Μήπως θέλει να πει πως είχε πίστη στην ύπαρξη αλλά διαπίστωσε πως αυτή είναι πικρή και έτσι έχασε την πίστη της;… Πολλά τα ερωτήματα.
Στη σελίδα 63 βρίσκω ακόμα ένα, το 55.
δ) Βροχή που σκότωσες
Μέσα στα δυο σου χέρια
Κοιτάζοντας με πίκρα
τον κόσμο
Γέλασες ειρωνικά ατενί-
ζοντας το άπειρο
Βράχο που μέρεψες
Ανοίγοντας τα στήθη σου
….κλπ
Δεν χρειάζεται «δυο χέρια» η βροχή, αν είναι δυνατή, για να σκοτώσει. Η προσωποποίηση είναι αποδεκτή, αλλά με ποιο μέρος της βροχής αντιστοιχούν τα δυο χέρια; Ποιόν ή τι σκότωσε;…Άγνωστο.
Γιατί κοιτά με πίκρα τον κόσμο – η βροχή, πρέπει να υποθέσω, ενώ σκοτώνει; Και γιατί «γέλασε ειρωνικά ατενίζοντας το άπειρο»;
Το άπειρο εκτείνεται προς πάσα κατεύθυνση οπότε είναι δύσκολο να το ατενίσει κανείς ακόμα κι η βροχή – εκτός κι αν άλλαξε το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται η ΜΓ.
Όντως, μετά στρέφεται σε βράχο «που μέρεψε ανοίγοντας τα στήθη του»(!)…
Απορημένος με αυτές τις αστραφτερές ασυναρτησίες, πάω στην (επόμενη) 63 και το 57.
ε) Χιλιάδες χρώματα και ήχοι
Ξεπροβάλλουν μες στη νύκτα
Αντανακλούν την ύπαρξή σου
Στη Μεγάλη Αλήθεια.
Δύσκολο δεν είναι να βλέπεις χιλιάδες χρώματα μέσα στη νύκτα;…
Υποθέτω πως η ΜΓ απευθύνεται στον εαυτό της γράφοντας «ύπαρξή σου» και μάλλον θα συμφωνήσω πως το μυριόμορφο περιβάλλον μας αντανακλά μία άποψη της ύπαρξης μας: αυτό όμως είναι άλλο ζήτημα.
Τα κεφαλαία, πάλι, στη Μεγάλη Αλήθεια δεν μας διαφωτίζουν σχετικά με τη φύση της: είναι μια όχι πετυχημένη προσπάθεια να μας πείσουν.
2. Τώρα, ο Δ. Γαβαλάς σε ένα Επίμετρο σε αυτόν τον τομίσκο μας πληροφορεί πως αυτά τα ποιήματα γράφτηκαν πριν από χρόνια όταν η ΜΓ ήταν 17 ετών. Μετά σχολιάζει:
«Δεν πρόκειται για πλαστά και κατασκευασμένα ποιήματα, αλλά για ποίηση αληθινή, η οποία προέρχεται από το βαθύ και γνήσιο εργαστήρι του ανθρώπινου ψυχισμού… Έχει», συνεχίζει ο ΔΓ, «άμεση μεταχείρηση του θέματος, τη δροσιά, το αδιαμεσολάβητο της έκφρασης, το πηγαίο συναίσθημα, το ανεμπόδιστο της επικοινωνίας, το ανυποψίαστο του αγοραίου ανταγωνισμού, την απουσία επιτήδευσης και επίτευξης εξωποιητικών στίχων»…κλπ.
Αυτά είναι μάλλον σαχλαμάρες του ποιητικού κύκλου που δεν θέλει να κρίνει το γραπτό αναλύοντας το αλλά αρέσκεται σε συναισθηματικές, γενικόλογες διατυπώσεις. Ούτε το εργαστήρι του ανθρώπινου ψυχισμού, ούτε πηγαίο συναίσθημα, ούτε ανεμπόδιστο της επικοινωνίας διαβλέπω εγώ, αλλά μια επιδίωξη να γραφτεί ποίηση. Πολλοί νέοι (κυρίως κοριτσόπουλα) καταγράφουν τις «πηγαίες» σκέψεις και συγκινήσεις τους παράγοντας, όπως νομίζουν, ποίηση, ενώ πρόκειται για ανιαρές ασυναρτησίες.
Όλες οι μεγάλες ποιήτριες από την Σαπφώ μέχρι την Elisabeth Barret Browning στον 19ο αιώνα έγραψαν ποιήματα στα οποία η σκέψη και το συναίσθημα διατυπώνονταν σε ρυθμό και εικόνες και μορφή που τελικά τις αναμετάδινε δίχως να δημιουργεί τόσα ερωτήματα και τόσες αντιρρήσεις.
3. Εγώ θα έλεγα σε κάθε επίδοξο νεαρό ποιητή – και είναι πάρα πάρα πολλοί :-
«Διάβασε και μάθε απέξω πολλούς στίχους από τον Σολωμό, τους καλύτερους από τον Σεφέρη και τον Ελύτη και γράψε για πολύ καιρό σε παραδοσιακές μορφές προτού στραφείς στον ελεύθερο στίχο. Μετά, φρόντισε να υπάρχει Αντικειμενική Αντιστοιχία και μην επιχειρείς να κάνεις τον σοφό δάσκαλο. Η σοφία γεννήθηκε και διδάχτηκε από πολλούς αληθινούς σοφούς πριν από αιώνες και χιλιετίες. Διάβασε και μάθε από αυτούς».
