1. Φίλος μου έδωσε να διαβάσω έναν τομίσκο ποίησης αφού εγκωμίασε υπερθετικά τον ποιητή ως εξαίρετο άνθρωπο στο χώρο της παιδείας – Δ. Γαβαλάς. Παράξενος τίτλος Στη Σιωπή του Νου και για μένα πολύ ελκυστικός με ποιήματα περιόδου 1966 – 2011! Αθήνα 2013, Εκδόσεις Γαβριηλίδη.
Από πολύχρονη πείρα γνωρίζω πως ο τίτλος μιας συλλογής σπανιότατα έχει σχέση με τα ποιήματα. Έτσι δεν με εξέπληξε μια νέα διαπίστωση.
Άνοιξα τον τομίσκο τυχαία, διάβασα δύο γραπτά και, βλέποντας πως το περιεχόμενο ήταν κάτω του μετρίου με τα δικά μου κριτήρια, άνοιξα ξανά στις σελίδες 48-49 τώρα, όπου υπήρχαν τέσσερα σύντομα ποιήματα. Σε άλλους μπορεί να αρέσουν. Στον συγγραφέα τους σίγουρα.
2. α) Τέλος του αιώνα
Λόγια/ δίχως αίμα και πνοή/
ποιήματα/ μαύρο μελάνι/
σε λευκό χαρτί./
Δίχως νόημα το νόημα.
Κάποτε καταλαβαίνω γιατί ορισμένοι ποιητές κόβουν τον στίχο σε συγκεκριμένο σημείο. Συνηθέστερα όχι. Εδώ, ναι, είναι φανερό το γιατί και η στιχουργική σωστή.
Αλλά τι είναι το αίμα και η πνοή που τα λόγια στερούνται;… Είναι σκέτο μαύρο μελάνι, ποιήματα με νόημα που, όμως, δεν έχουν νόημα!
Το αίμα και η πνοή είναι συμβολικά της ζωής. Οπότε αυτά τα λόγια, αυτά τα ποιήματα, δεν έχουν ζωή – ούτε νόημα!
Ωραία. Δεκτό. Αλλά τι είναι ζωή σε ένα ποίημα;… Και ποιο είναι το νόημα που δεν έχει νόημα;… Αυτό δεν το ξέρουμε, ή, τουλάχιστον, δεν μας λέει ο ΔΓ τι σημαίνει για τον ίδιο. Υποθέτω υπονοεί πως το νόημα είναι άνευ σημασίας κι επομένως το όλο εγχείρημα ανούσιο. Πάμε, λοιπόν, στο επόμενο.
3. β) Αυτοπραγμάτωση
Να γράψεις το ποίημα
σημαίνει/ να πραγματώσεις
τελικά/ τον Εαυτό.
Πάλι το κόψιμο του στίχου είναι σωστό, σταματώντας και δίνοντας έμφαση όπου πρέπει.
Η αντίληψη πως η ολοκλήρωση ενός καλλιτεχνικού έργου (και μάλιστα ποιήματος) έχει μεγάλη αξία έγινε της μόδας στα τέλη του 19ου αιώνα κι έκτοτε δυνάμωσε. Ο ΔΓ δίνει στην ιδέα
πολύ ευρύτερη και βαθύτερη σημασία, ταυτίζοντας το γράψιμο με την πραγμάτωση του Εαυτού (κεφάλαιο Ε!).
Αλλά τι σημαίνει πραγμάτωση του Εαυτού; Δυστυχώς ο ΔΓ δεν μας λέει και μένουμε με την απορία.
Με το να γράφεις 4 ή 6 αράδες (ποίημα) πραγματώνεις μια σκέψη/ διάθεση/ ιδέα ή κάτι τέτοιο. Αλλά είναι αυτό πραγμάτωση του Εαυτού;… Και γιατί κεφαλαίο Ε;…Μήπως πρόκειται για κάποιον άλλο Εαυτό, ανώτερο, σημαντικότερο;… Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;
4. γ) Ποιητές
Κολυμπάμε σε λίμνη αυταρέσκειας
Βατράχια κροάζουνε σε τέλμα ψυχής
Πνιγμένοι πια συνεχίζουμε όπως πρώτα
Μεταδίνουμε στον κόσμο πτωμαΐνη και νεκρίλα.
Ο ΔΓ δεν έχει φαίνεται σε μεγάλη υπόληψη τους ποιητές της εποχής μας. Η λίμνη αυταρέσκειας μοιάζει να είναι το τέλμα ψυχής κι εδώ δεν μιλούν ως άνθρωποι, υπαινίσσεται, αλλά κροάζουν σαν βάτραχοι!
Μετά, δεν κολυμπάνε ούτε πλατσουρίζουν στα τελματωμένα νερά της αυταρέσκειας αλλά πνίγονται. Εντούτοις, συνεχίζουν όπως πρώτα! Δηλαδή συνεχίζουν να κροάζουν ή κάνουν κάτι άλλο, κάτι που έκαναν πριν εισέλθουν στη λίμνη αυταρέσκειας;… Δεν γνωρίζουμε.
Η τελευταία γραμμή λέει πως αφού πνιγούν πια μεταδίνουν πτωμαΐνη ή νεκρίλα. (Μήπως αυτό έκαναν και προτού επιδοθούν στο βατραχικό κόασμα;)
Εδώ τώρα, η πτωμαΐνη ή η νεκρίλα μου φαίνεται πλεοναστική, αφού η μια κατάσταση υπονοεί/προϋποθέτει την άλλη.
Τελευταία ερώτηση: αφού ο ΔΓ συγκαταλέγει και τον εαυτό του σε αυτούς τους μάλλον ανίκανους ποιητές, γιατί γράφει αυτά τα δίχως αίμα και πνοή ποιήματα;
5. Μερικά άλλα που εξέτασα έχουν την ίδια φόρμα και ποιότητα. Διάφορες σκέψεις διατυπωμένες σχεδόν αποφθεγματικά. Όχι όμως ποιήματα, αφού δεν έχουν ρυθμό ή άλλα γνωρίσματα της ποίησης.
Ο ΔΓ δημοσίευσε την πρώτη του συλλογή το 1973 και άλλες 16 μέχρι τώρα. Οπότε, τα τρία ποιήματα που κοιτάξαμε αντιπροσωπεύουν ώριμη τέχνη. Αλλά αφορισμοί ( και μάλιστα, δίχως νόημα το νόημα) δεν είναι ποίηση.
Υπάρχουν πολλά κενά νοήματος σε αυτά τα γραπτά. Εκεί που πάει να αναπτύξει λίγο το στίχο του (όπως στο γ’ Ποιητές) έχουμε κοινότοπες φράσεις (κολυμπάμε, τέλμα ψυχής, μεταδίνουμε…), αναιμικές και ξέπνοες.
Ο ΔΓ έχει γράψει, πληροφορούμαστε στις πρώτες σελίδες, κι ένα δοκίμιο: Αισθητική και Κριτική Θεωρία των Αρχέτυπων… Κώδικας, Αθήνα 1999. Δεν το έχω διαβάσει, αλλά υποπτεύομαι πως δεν θα λέει πολλά για την Ποιητική και, αν όντως λέει, τότε θα έπρεπε να τα εφαρμόζει.
