Jon Miltimore
Ο Λέφ Νικολάγιεβιτς Τολστόι (1828-1919), ευρύτερα γνωστός ως Λέων Τολστόι ήταν Ρώσος συγγραφέας και φιλόσοφος. Γεννήθηκε σε ένα μικρό οικογενειακό αγρόκτημα κοντά στην Τούλα, μια βιομηχανική πόλη περίπου 100 μίλια νοτίως της Μόσχας. Ήταν το τέταρτο από πέντε αδέρφια. Σπούδασε νομική και γλώσσες στο πανεπιστήμιο του Καζάν, αλλά οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις ήταν φτωχές κι έτσι εγκατέλειψε τις σπουδές του για να ταξιδέψει και να συγγράψει. Δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα το 1852, αλλά η άνετη ζωή του διεκόπη από τον Κριμαϊκό Πόλεμο. Μετά τον πόλεμο αυτόν, στον οποίο ο Τολστόι υπηρέτησε ως αξιωματικός του πυροβολικού, ταξίδεψε στην Ευρώπη όπου συνάντησε διάφορες προσωπικότητες των γραμμάτων, μεταξύ των οποίων και τον Βίκτωρα Ουγκώ. (Οι Άθλιοι του Ουγκώ, μυθιστόρημα του 1862, επρόκειτο να εμπνεύσουν στον Τολστόι το διασημότερο έργο του Πόλεμος και Ειρήνη).
Ο Τολστόι είναι γνωστός σήμερα κυρίως για τα ογκώδη αριστουργηματικά του μυθιστορήματα, την Άννα Καρένινα (1878) και το προαναφερθέν Πόλεμος και Ειρήνη (1869). Διάφοροι συγγραφείς, από τον Ντοστογιέφκσι μέχρι και τη Βιρτζίνια Γουλφ χαρακτήρισαν τον Τολστόι “τον μεγαλύτερο των μυθιστοριογράφων”. Τα φιλοσοφικά του έργα όμως, τουλάχιστον ως προς τον όγκο τους, ανταγωνίζονται τα αντίστοιχα μυθοπλαστικά. Συνέγραψε τουλάχιστον 50 τέτοια έργα που εξετάζουν θέματα όπως η ζωή, η πίστη, το κράτος, η αλήθεια και η αγάπη. Οι ιδέες του αντανακλούν ένα μείγμα χριστιανικού φιλειρηνισμού, ασκητισμού και αναρχισμού.
12 αποφθέγματα
Ακολουθούν 12 επιλεγμένα αποφθέγματα που αντανακλούν τις ιδέες του που παραμένουν επίκαιρες και σήμερα.
1 “Η βία πάντα αφορά κάποιους ανθρώπους που εξαναγκάζουν κάποιους άλλους, υπό την απειλή βλάβης ή θανάτου, να κάνουν κάτι που δεν επιθυμούν να κάνουν” – Ο νόμος της αγάπης και ο νόμος της βίας (1908)
2 “Μπορεί κανείς να εξηγήσει τα πιο δύσκολα θέματα στον πιο αργόστροφο άνθρωπο αν αυτός δεν έχει ήδη διαμορφώσει κάποια ιδέα γι’ αυτά. Ακόμη και το απλούστερο όμως πράγμα δεν μπορεί να γίνει σαφές στον πιο ευφυή άνθρωπο αν αυτός είναι πεπεισμένος ότι γνωρίζει ήδη, χωρίς ίχνος αμφιβολίας, αυτό που του παρουσιάζεται”. – Η βασιλεία του Θεού βρίσκεται μέσα σου (1894)
3 “Καθ’ όλη την ανθρώπινη ιστορία, δεν υπάρχει πόλεμος που να μην προκλήθηκε από τα κράτη, και μόνο τα κράτη, ανεξάρτητα από τα συμφέροντα των ανθρώπων για τους οποίους ο πόλεμος είναι πάντα ολέθριος, ακόμη κι όταν είναι επιτυχής” – Χριστιανοσύνη και πατριωτισμός (1895)
4 “Σ’ αυτή τη ζωή που βασίζεται στον εξαναγκασμό, η ίδια σκέψη συνεχώς αναδύεται στα διάφορα έθνη: ότι σε κάθε άτομο εκδηλώνεται ένα πνευματικό στοιχείο που δίνει ζωή σε ό,τι υπάρχει, και ότι αυτό το πνευματικό στοιχείο αγωνίζεται να ενωθεί με οτιδήποτε έχει την ίδια φύση με αυτό, και πετυχαίνει αυτόν τον στόχο μέσω της αγάπης” – Επιστολή σε έναν Ινδουιστή (1908)
5 “Στον κόσμο μας όλοι σκέφτονται να αλλάξουν την ανθρωπότητα, και κανείς να αλλάξει τον εαυτό του” – “Τρεις μέθοδοι μεταρρύθμισης” στο Φυλλάδια (1900)
6 “Η δράση των κρατών όχι μόνο δεν αποτρέπει τους ανθρώπους από τα εγκλήματα, αλλά αντιθέτως τα αυξάνει καθώς διαρκώς διαταράσσει και υποβιβάζει το ηθικό επίπεδο της κοινωνίας” – Το νόημα της Ρωσικής Επανάστασης (1906)
7 “Η πρόοδος δεν αφορά την αύξηση της αλήθειας, αλλά την απελευθέρωσή της από τα περιτυλίγματά της. Η αλήθεια αποκτάται όπως ο χρυσός, όχι με το να τον αφήνουμε να μεγαλώσει, αλλά ξεπλένοντάς τον από οτιδήποτε δεν είναι χρυσός”. Παράθεση από τα Ημερολόγια του Τολστόι (1985)
8 “Οι αναρχικοί έχουν δίκιο σε όλα – στην απόρριψη της υφιστάμενης τάξης και στον ισχυρισμό ότι χωρίς εξουσιαστική αρχή δεν θα υπάρχει χειρότερη βία από αυτή που ασκεί η εξουσία υπό τις υφιστάμενης συνθήκες. Το μόνο λάθος τους είναι ότι πιστεύουν πως η Αναρχία μπορεί να εμπεδωθεί μέσω της επανάστασης… θα εμπεδωθεί μόνο όταν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι δεν θα ζητούν προστασία από την κρατική εξουσία και όταν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι θα ντρέπονται να ασκήσουν αυτή την εξουσία”. “Περί αναρχίας”, στα Φυλλάδια (1900)
9 “Η ηρωίδα της ιστορίας μου, την οποία αγαπώ με όλη τη δύναμη της ψυχής μου, που προσπάθησα να απεικονίσω σε όλη της την ομορφιά και που ήταν είναι και θα είναι πάντα όμορφη, είναι η Αλήθεια” – Η Σεβαστούπολη τον Μάη (1855)
10 “Καταλάβετε λοιπόν όλοι σας και ιδίως οι νέοι, ότι το να θέλετε να επιβάλετε διά της βίας στους άλλους τη φανταστική συνθήκη ενός κράτους δεν είναι απλώς μια χυδαία προκατάληψη, αλλά και έγκλημα. Καταλάβετε ότι αυτή η πράξη όχι μόνο δεν διασφαλίζει την ευημερία της ανθρωπότητας, αλλά είναι ένα ψέμα, μια λιγότερο ή περισσότερο ασυνείδητη υποκρισία που μεταμφιέζει τα χαμηλότερα πάθη μας” – Ο νόμος της αγάπης και ο νόμος της βίας (1908)
11 “Ξέρω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι – όχι μόνο όσοι θεωρούνται έξυπνοι, αλλά και όσοι είναι όντως πολύ έξυπνοι και ικανοί να κατανοήσουν τα πιο δύσκολα επιστημονικά, μαθηματικά ή φιλοσοφικά προβλήματα – σπάνια μπορούν να διακρίνουν ακόμη και την απλούστερη και προφανέστερη αλήθεια αν αυτή τους υποχρεώνει να παραδεχθούν τη σφαλερότητα των συμπερασμάτων που έχουν σχηματίσει”. Παράθεση από το Τι είναι η τέχνη και Δοκίμια για την τέχνη (1930)
12 “Τώρα καταλαβαίνω ότι μολονότι φαίνεται στους ανθρώπους ότι ζουν φροντίζοντας τους εαυτούς τους, στην πραγματικότητα ζουν μόνο από την αγάπη. Όποιος έχει αγάπη είναι με τον Θεό και ο Θεός είναι μαζί του, γιατί ο Θεός είναι αγάπη” – Από τι ζουν οι άνθρωποι (1881).
—
O Jonathan Miltimore είναι υπεύθυνος έκδοσης του FEE.org.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Ιουνίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης.
Πηγή: Liberal.gr
