Θοδωρής Γεωργακόπουλος
Ο Παππάς τεκμηριώνει με τις απαραίτητες ιστορικές αναδρομές ότι η σημερινή κρίση είναι μια τέτοια κρίση. Αν και διαφωνίες μπορούν να εκφραστούν στις επιμέρους παραδοχές, η σύγκριση και η ανάδειξη των ομοιοτήτων αποτελούν αφορμή για σκέψη. Για παράδειγμα, κατά τη γνώμη μου βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι η ιστορία θα καταγράψει τους ηγέτες της σημερινής κρίσης (Καραμανλής, Παπανδρέου, Παπαδήμος, Σαμαράς, Τσίπρας), στην ίδια συνομοταξία των μέτριων, ανεπαρκών ή επικίνδυνα ανίκανων ηγετών προηγούμενων κρίσεων, σαν το Θόδωρο Δηλιγιάννη, το Δημήτριο Ράλλη, το Γιώργο Θεοτοκά, το Γεώργιο Παπανδρέου, οι επιλογές των οποίων όχι απλά δεν έδωσαν τέλος στην εκάστοτε κρίση, αλλά εξασφάλισαν τη μεγάλη της διάρκεια.
Το σημαντικότερο από όλα σε μια τέτοια ιστορική καταγραφή, βέβαια, είναι το τέλος. Πώς τελειώνει η κρίση. Αυτό θέλουμε να ξέρουμε όλοι, έτσι δεν είναι; Αν οι προηγούμενες κρίσεις ήταν τόσο παρόμοιες με τη δική μας, πώς τελείωσαν αυτές; Πώς μελετώντας τις μπορούμε να φανταστούμε το τέλος της δικιάς μας;
Η απάντηση, φοβάμαι, είναι “δύσκολα”.
Και οι τρεις κρίσεις τελείωσαν με τον ίδιο, απαράλλαχτο τρόπο: Στο τέλος, το κατεστραμμένο και απολύτως εξευτελισμένο πολιτικό προσωπικό κάλεσε έναν ηγέτη ο οποίος είχε προηγούμενη πολιτική (ή στρατιωτική) εμπειρία και αρκετά ευρεία αποδοχή αλλά βρισκόταν εκτός πολιτικής σκηνής, να έρθει και να αναλάβει την ηγεσία της χώρας, δημιουργώντας σε όλες -μα όλες- στις περιπτώσεις έναν εντελώς νέο πολιτικό σχηματισμό. Το 1910 ήρθε ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ίδρυσε το Κόμμα Φιλελευθέρων, το 1952 ο Αλέξανδρος Παπάγος που ίδρυσε τον Ελληνικό Συναγερμό και το 1974 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που ίδρυσε τη Νέα Δημοκρατία. Όλοι αυτοί οι ηγέτες είχαν ένα κάποιο όραμα για το μέλλον, όλοι στελέχωσαν τα νέα πολιτικά τους κόμματα με νέα και σχετικά άφθαρτα στελέχη και όλοι έθεσαν ως προτεραιότητά τους την ισχυροποίηση της μεσαίας τάξης. Όλοι τους δέχτηκαν να έρθουν θέτοντας αυστηρούς όρους, αρνούμενοι σε κάποιες περιπτώσεις να ανάλαβουν την πρωθυπουργία χωρίς ισχυρές κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες.
Οπότε τι συμπέρασμα μπορεί να βγάλει κανείς για το σήμερα;
Αν η κρίση που περνάμε σήμερα είναι, όπως αναλύεται εκτενώς στο κεφάλαιο 8 του βιβλίου του Παππά, αντίστοιχη αυτών των τριών, μπορεί να υποθέσει κανείς ότι θα τελειώσει και με παρόμοιο τρόπο: Όταν θα πιάσουμε πάτο, θα καλέσουμε κάποιον πολιτικό εκτός πολιτικού συστήματος, ο οποίος θα φτιάξει ένα νέο κόμμα και θα κατοχυρώσει την πολιτική νομιμοποίηση που οι υπάρχουσες δυνάμεις έχουν χάσει. Αν όντως ισχύει η αντιστοιχία, τότε και στη σημερινή κρίση είναι εντελώς αδύνατο να βγούμε με ένα από τα υπάρχοντα κόμματα, ή με κυβερνήσεις συνεργασίας του παλιού πολιτικού προσωπικού. Όχι μόνο επειδή δεν είναι καλά (που δεν είναι), αλλά επειδή δεν έχουν την πολιτική νομιμοποίηση και την εμπιστοσύνη του λαού για να βγάλουν τη χώρα από την κρίση. Αν κάτι μας διδάσκουν οι προηγούμενες κρίσεις -και το βιβλίο του Παππά- είναι πως μόνο κάτι εντελώς νέο με ηγέτη ένα πρόσωπο ευρείας αποδοχής μπορεί να κερδίσει αυτή την εμπιστοσύνη.
Αυτό το “νέο” μπορεί να μοιάζει αδιόρατο αυτή τη στιγμή, δύσκολο να μαντέψει κανείς από πού μπορεί να ξεπεταχτεί, με ποια πολιτική διαδικασία να διαμορφωθεί και να προκύψει. Εγώ έχω μερικές θολές ιδέες, είμαι σίγουρος ότι έχετε και εσείς (εντελώς διαφορετικές μεταξύ σας). Αλλά δεν είναι εύκολο να το φανταστεί κανείς.
Φυσικά είναι δύσκολο. Όπως είπαμε, οι προηγούμενες κρίσεις διήρκεσαν κατά μέσο όρο 16 χρόνια. Πώς να μαντέψουμε με σαφήνεια το τέλος εμείς;
Αφού είμαστε ακόμη στα μισά.
Πηγή: Καθημερινή
