Θοδωρής Γεωργακόπουλος
Μέσα στο ζόφο των ημερών, θέλω να σας πω κάτι αισιόδοξο για τον κόσμο του 2017, αλλά για να φτάσουμε ως εκεί πρέπει πρώτα να μιλήσουμε λιγο για την έξαρση του λαϊκισμού. Οπότε κάνετε λίγη υπομονή, πολλές ζοφερές παράγραφοι ακολουθούν.
Βρήκα μια πειστική και ενδιαφέρουσα ανάλυση του λαϊκισμού σε ένα καινούριο βιβλιαράκι 100 σελίδων που λέγεται “What is Populism” του καθηγητή του Πρίνστον Γιαν-Βέρνερ Μούλερ. Επιτρέψτε μου να ανοίξω μια παρένθεση εδώ για να πω ότι το όνομα του καθηγητή γράφεται συνήθως στα ελληνικά ως “Μίλερ”, αλλά επειδή είναι Γερμανός, και στα γερμανικά η προφορά του κατά τη γνώμη μου είναι πιο κοντά στο “ού” από ό,τι στο “ι”, το γράφω με “ού”, αλλά παράλληλα σας καλώ όταν διαβάζετε το όνομά του να έχετε στο μυαλό σας την προφορά του Γιάννη Βογιαντζή από την κλασική ελληνική ταινία “Η Γυναίκα Μου Τρελάθηκε”. Κλείνει η παρένθεση.
“Ο λαϊκισμός”, λέει ο Μούλερ, “είναι μια ηθικοπλαστική φαντασίωση της πολιτικής, ένας τρόπος προσέγγισης του πολιτικού κόσμου που τοποθετεί έναν ηθικά αγνό και απόλυτα συμπαγή -μα εντελώς φανταστικό- λαό ενάντια σε κάποια ελίτ που χαρακτηρίζεται ως διεφθαρμένη ή με άλλο τρόπο ηθικά κατώτερη”. Ορίζει τέσσερα απαραίτητα χαρακτηριστικά που εμφανίζουν οι λαϊκιστές ταυτόχρονα:
1) Δηλώνουν εχθροί των “ελίτ” και πρόθυμοι να πολεμήσουν το “κατεστημένο”.
2) Απεχθάνονται τον πλουραλισμό και την πολυφωνία, και δηλώνουν μόνοι αληθινοί εκπρόσωποι του “λαού”. Όποιος δεν είναι μαζί τους, δεν είναι μέρος του “λαού”, αλλά εχθρός του. “Λαός” είναι μόνο οι υποστηρικτές τους.
3) Αν και αναφέρονται διαρκώς στη λαϊκή κυριαρχία, δεν επιθυμούν καθόλου τη λαϊκή συμμετοχή στα κοινά. Αν και χρησιμοποιούν πολύ συχνά τα δημοψηφίσματα, το κάνουν μόνο για να κατοχυρώσουν τη δικιά τους, ειλλημμένη απόφαση ως “λαϊκή εντολή”. Θεωρούν τους μηχανισμούς της κοινωνίας των πολιτών ή οποιαδήποτε ανεξάρτητη αρχή ή οργάνωση που δεν ελέγχεται από τους ίδιους εχθρό.
4) Όταν κερδίζουν την εξουσία, οι λαϊκιστές πάντα σπεύδουν να ελέγξουν απόλυτα το κράτος (ενίοτε επιδιώκουν να ξαναγράψουν το Σύνταγμα), πάντα καταφεύγουν σε πελατειακές πρακτικές και πάντα στις κυβερνήσεις τους εμφανίζονται συμπτώματα βαθιάς διαφθοράς. Αυτά τα φαινόμενα είναι συνήθως ανοιχτά και εξώφθαλμα. Γι’ αυτούς, ο “λαός” είναι πάντοτε το ηθικό άλλοθι. Πάντα επικαλούνται κάποια ασαφή και πανίσχυρη λαϊκή εντολή, η οποία κατά τη γνώμη τους είναι ισχυρότερη από τους θεσμούς που εξευτελίζουν και χειραγωγούν.
Οι λαϊκιστικοί πολιτικοί σχηματισμοί, λέει ο Μούλερ, είναι κυρίως κόμματα αντίδρασης, και ως τέτοια υιοθετούν εξ’ ορισμού απλοϊκές προτάσεις και λύσεις που, όταν έρχονται στην εξουσία, αδυνατούν παντελώς να εφαρμόσουν. Πάντα αποδίδουν την αποτυχία τους σε ξένους παράγοντες (τις επάρατες “ελίτ” ή άλλους) και πάντα φορούν του μανδύα του κυνηγημένου θύματος, της αδικημένης μειοψηφίας που καταπιέζεται -ακόμα κι όταν κυβερνούν.
Δεν ξέρω αν σας θυμίζουν τίποτε όλα αυτά.
Πηγή: Καθημερινή
