Αριστείδης Χατζής*
Από την αρχή της προεκλογικής εκστρατείας του Ντόναλντ Τραμπ παρατηρήθηκε ένα ενδιαφέρον φαινόμενο. Ο,τι και να αποκαλύπτονταν εις βάρος του, όσα λάθη και γκάφες κι αν έκανε, όσο και να τον απέρριπταν μετά βδελυγμίας σχεδόν οι πάντες, το αποτέλεσμα παρέμενε το ίδιο: όσοι σχεδίαζαν να τον ψηφίσουν δεν φαινόταν να επηρεάζονται από οτιδήποτε. Κυρίως όμως αδιαφορούσαν για τη γνώμη των ειδικών, για τις προειδοποιήσεις όλων όσοι έβλεπαν πόσο ακατάλληλος είναι ο Τραμπ για τη θέση του προέδρου των ΗΠΑ και πόσο επικίνδυνα όλα όσα έλεγε, υποσχόταν, απειλούσε. Σας θυμίζει κάτι αυτή η εικόνα; Ναι, το ίδιο συνέβαινε στην Ελλάδα και στη Βρετανία πριν από τα δημοψηφίσματα. Μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων είχε κλείσει τα αυτιά του στα ορθολογικά επιχειρήματα και τα μάτια του στην πραγματικότητα.
Δεν πρέπει, λοιπόν, να σας φαίνεται περίεργο ότι όπως υπέρ του Brexit ψήφισαν κυρίως οι περιοχές της Βρετανίας που έχουν ωφεληθεί περισσότερο από τις κοινοτικές επιδοτήσεις και τον Τραμπ ψήφισαν οι «αγανακτισμένοι» λευκοί ευκατάστατοι προτεστάντες, μεσήλικες άνδρες που δεν είναι ιδιαίτερα μορφωμένοι και ζουν σε αγροτικές περιοχές. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι η ψήφος τους ήταν γνήσια ψήφος διαμαρτυρίας, καθώς ακόμα και οι ίδιοι δεν τον εμπιστεύονται απόλυτα. Το 1/5 των ψηφοφόρων του δεν τον θεωρεί τίμιο και αξιόπιστο, ούτε κατάλληλο για την προεδρία!
Εχει ενδιαφέρον ότι την ψήφο διαμαρτυρίας την έδωσαν άνθρωποι που είναι αρκετά ευνοημένοι. Αλλά που μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό. Δεν μπορούν να κατανοήσουν το πώς λειτουργεί ο κόσμος γύρω τους. Οικονομολόγοι και κοινωνικοί επιστήμονες είχαν προειδοποιήσει εδώ και καιρό για τα φαινόμενα της πολιτικής άγνοιας και του οικονομικού αναλφαβητισμού, τα οποία αποτελούν επικίνδυνες παθογένειες των σύγχρονων δημοκρατιών. Τα φαινόμενα αυτά έχουν πλέον οξυνθεί, καθώς ο κόσμος έχει γίνει τόσο πολύπλοκος και δυσκατάληπτος που τρομάζει όσους δεν διαθέτουν τα εργαλεία να τον ερμηνεύσουν. Η δυσπιστία απέναντι στους ειδικούς και τους διανοουμένους είναι όμως και μέρος μιας συνολικής απόρριψης του «κατεστημένου», δηλαδή σχεδόν όλων (συνολικά και αδιάκριτα) των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών θεσμών της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Από την κυβέρνηση μέχρι τις τράπεζες, από τα ΜΜΕ μέχρι την κοινωνία πολιτών, από τους διανοουμένους μέχρι τα κόμματα.
Οι άνθρωποι αυτοί έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Φοβούνται την παγκοσμιοποίηση και την αβεβαιότητα που τη συνοδεύει. Απεχθάνονται τη φιλελευθεροποίηση των κοινωνιών, ειδικά την αναγνώριση δικαιωμάτων σε ομάδες (όπως οι ΛΟΑΤ) που ζούσαν μέχρι τώρα στο περιθώριο. Δεν ανέχονται το κλίμα ανοχής που θεωρούν ότι τους επιβάλλεται και το ονομάζουν περιφρονητικά «πολιτική ορθότητα». Θέλουν να παραμείνουν σεξιστές, μισαλλόδοξοι, θρησκόληπτοι και εθνικιστές. Δεν καταλαβαίνουν γιατί πρέπει να δώσει η χώρα τους άσυλο σε πρόσφυγες ή γιατί πρέπει να δείξουν κοινωνική αλληλεγγύη απέναντι στους συμπολίτες τους, αλλά βέβαια δεν επιτρέπουν σε κανέναν να πειράξει τα δικά τους κεκτημένα.
Οι ίδιοι τι νομίζουν ότι απορρίπτουν; Θεωρούν ότι απορρίπτουν τον παρεοκρατικό καπιταλισμό αλλά και τις «ασύδοτες αγορές», τη διαφθορά στην πολιτική και τη «σήψη» στην κοινωνία. Αλλά στην πραγματικότητα απορρίπτουν τη μεταρρύθμιση του κράτους πρόνοιας, απορρίπτουν την πραγματικά ανοικτή και ανεκτική κοινωνία, απορρίπτουν το ελεύθερο εμπόριο και τη μείωση της φτώχειας, απορρίπτουν τους ξένους (είτε ως μετανάστες, είτε ως επενδυτές και εισαγωγείς), απορρίπτουν τελικά τον 21ο αιώνα.
Τους περιμένει βέβαια μια μεγάλη απογοήτευση, όπως συμβαίνει πάντα με τα έρμαια του αντιδραστικού λαϊκισμού. Δεν μπορείς να υποχρεώσεις τη Γη να σταματήσει να περιστρέφεται γύρω από τον Ηλιο επειδή δεν εμπιστεύεσαι τον Κοπέρνικο.
*Ο κ. Αριστείδης Χατζής είναι αν. καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Πηγή: Καθημερινή
