Ένα περιβαλλοντικό (και όχι μόνο) έγκλημα

του Γιώργου Γιαννούλη- Γιαννουλόπουλου

Αυτό που συντελείται στη Χαλκιδική είναι, πέρα από κοινωνικό και οικονομικό, ένα μεγάλης κλίμακας περιβαλλοντικό έγκλημα. Όχι όμως αυτό που νομίζετε. Στη χώρα αυτή τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται. Σαν την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, η πραγματικότητα είναι συχνά αντεστραμμένη και ο Χάμπτυ Ντάμπτυ κουνάει τη στρογγυλή φασιστομουτσουνάρα του από ψηλά, με το κυνικό του χαμόγελο.

Εξηγούμαι όσο είναι δυνατόν χωρίς πολλές λεπτομέρειες.

Α. Η μεταλλευτική δραστηριότητα στη συγκεκριμένη περιοχή της Χαλκιδικής είναι συνεχής από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Είναι μέρος της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των Μαντεμοχωριών. Με γενιές μεταλλωρύχων, τεχνογνωσία, μνήμες και αντίστοιχες κοινωνικές δομές και λειτουργίες της σύγχρονης βιομηχανικής εποχής. Αυτές θα σβήσουν και η περιοχή θα ερημώσει.

Β. Η οικονομική αξία της επένδυσης και η απόδοσή της για την εθνική οικονομία μέσω της απασχόλησης, άμεσης και έμμεσης, είναι πολύ υψηλή. Τα βεβαιωμένα κοιτάσματα ανέρχονται στο ύψος των 17 δις ευρώ, ενώ σε βάθος χρόνου της εξόρυξης δισεκατομμύρια θα δαπανηθουν για αμοιβές εργαζομένων, ερευνητών, εργατών, υπεργολάβων. Χρήματα που εισέρχονται στην τοπική οικονομία μέσω των δαπανών και στο κράτος μέσω κάθε είδους φόρων και εισφορών. Όλα αυτά δεν θα υπάρξουν πλέον. Ενώ οι υφιστάμενες θέσεις εργασίας και υποδομές θα εξαφανιστούν, προσθέτοντας νέα μεγάλα βάρη στον προϋπολογισμό, δηλαδή σε όλους τους φορολογούμενους.

Ταυτόχρονα, η αξιοπιστία της Ελληνικής οικονομίας, που έχει βυθιστεί στον φαύλο κύκλο της αποεπένδυσης και της φτώχειας και χρειάζεται απελπισμένα επενδύσεις υψηλής εγχώριας προστιθέμενης αξίας όπως αυτή, που εκμεταλλεύονται φυσικούς πόρους της χώρας και ταυτόχρονα παράγουν τεχνολογία και ειδικευμένο εργατικό δυναμικό και όχι αρπαχτές του real estate, θα πληγεί ανεπανόρθωτα. Ποιος θα ξαναβάλει τα χρήματά του σε ένα αφερέγγυο κράτος που οποιαδήποτε σοβαρή επένδυση με δέσμευση βάθους χρόνου αντιμετωπίζεται ως λάφυρο πολιτικάντηδων;

Γ. Και ερχόμαστε στα περιβαλλοντικά εγκλήματα και τα αντίστοιχα ψέματα.
1. Κάθε ανθρώπινη παραγωγική δραστηριότητα (τουρισμός, βιομηχανική δραστηριότητα, γεωργία) έχει ένα περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Το ερώτημα είναι ποια δραστηριότητα έχει μικρότερο ή μεγαλύτερο συγκριτικά με κάποια άλλη για κάθε ευρώ που παράγει και αν είναι το περιβάλλον βιώσιμο σε βάθος χρόνου ή όχι με αυτή τη χρήση. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα συνίσταται κατά κύριο λόγο στα ακόλουθα: κατανάλωση ενέργειας, νερού, πίεση στα οικοσυστήματα με την αποψίλωση δασών και καταστροφή ακτών για τη χρήση τους στη δραστηριότητα, παραγωγή CO2.

Δεν έχει κανείς παρά να επισκεφθεί την περιοχή πέρα από τα βουνά όπου ασκείται η μεταλλευτική δραστηριότητα, στην ανατολική πλευρά της Χαλκιδικής, και να τη συγκρίνει με τις περιοχές της τουριστικής ανάπτυξης της δυτικής πλευράς για να επιβεβαιώσει αυτό που όλες οι μελέτες αποδεικνύουν. Παρθένα δάση και αδόμητες ακτές, οικισμοί περιορισμένοι στον πολεοδομημένο ιστό από τη μια και η γνωστή εικόνα των τσιμεντένιων συγκροτημάτων από την άλλη, σπαρμένα σε όλη τη Χαλκιδική μαζί με ακτές χτισμένες, εκτάσεις κατειλημμένες, «δασικούς» αλλά στην ουσία δασοκτόνους δρόμους, έντονη πίεση της γεωργίας και της δόμησης προς τα δάση για τη δημιουργία υποδομών (δρόμων, δικτύων, οικισμών που χρησιμοποιούνται μόνο δύο μήνες τον χρόνο), τα τέσσερα στρέμματα παντού με τα γνωστά κουτιά απλωμένα εκτός οικισμών μες στα δάση, συγκεντρωτική μεγάλη κατανάλωση ενέργειας και νερού για δυο μήνες τον χρόνο, αυτοκίνητα, μποτιλιαρίσματα ακόμη, κίνηση.

Η σύγχρονη υπόγεια και εστιασμένη σε συγκεκριμένα επιφανειακά σημεία μεταλλευτική δραστηριότητα, συγκρινόμενη με την εξίσου σύγχρονη τουριστική εκμετάλλευση, είναι αντικειμενικά πολύ πιο φιλική στο περιβάλλον για πολύ μεγαλύτερη παραγωγή πλούτου. Αν μάλιστα συγκριθεί η ελεγχόμενη με νέες μεθόδους μεταλλευτική δραστηριότητα με την άναρχη τουριστική ανάπτυξη αλά ελληνικά, η διαφορά είναι αβυσσαλέα.

Παρόλα αυτά, αποδεχόμαστε τον τουρισμό (και καλά κάνουμε σε έναν βαθμό, διότι από κάτι πρέπει να ζήσουμε) ενώ το δεύτερο μας προκαλεί αλλεργία. Γιατί; Γιατί αυτοί που ωρύονται είναι φλομωμένοι με ψέματα. Κι αυτοί που τους φλομώνουν στο ψέμα ανταμείβονται με ψήφους για να καταστρέψουν κάτι για το οποίο δεν ενδιαφέρονται, καθώς σε αυτό δεν διορίζουν και αυτοί εκεί δεν τους ψηφίζουν. Με δυο λόγια, δεν τρώνε άμεσα ή έμμεσα από αυτό.

2. Σημαίνει αυτό πως τουρισμός και μεταλλευτική δραστηριότητα είναι δυο παραγωγικές δραστηριότητες εξ ορισμού αντιτιθέμενες; Όχι. Το αντίθετο. Ούτε η σύγχρονη μεταλλευτική δραστηριότητα απωθεί τον τουρισμό ούτε ο τουρισμός χρειάζεται για να αναπτυχθεί τους πόρους της υπόγειας και τοπικής μεταλλευτικής δραστηριότητας. Μπορεί να είναι συμπληρωματικές και αλληλοτροφοδοτούμενες. Με δεκάδες τρόπους. Επιπροσθέτως του μαζικού τουρισμού, ήλιος και θάλασσα, μπορούν να αναπτυχθούν βιομηχανικά μουσεία και αξιοθέατα άλλων εποχών, branding της περιοχής για την προσέλκυση επισκεπτών (Ρώσων, Αράβων, Αμερικάνων) που έλκονται από τον χρυσό, με την ενίσχυση με έξυπνους τρόπους της τοπικής χρυσοχοΐας και τη σύνδεσή της με τις παραδόσεις και αρχαιότητες της Μακεδονίας, ερευνητικός και επιστημονικός τουρισμός.

3. Υπάρχει όμως κάτι ακόμη χειρότερο.

Η σημερινή εκμετάλλευση χρησιμοποιεί μεθόδους που περιορίζουν στο ελάχιστο την περιβαλλοντική επιβάρυνση, ανακυκλώνοντας το νερό και μη χρησιμοποιώντας υλικά που στο παρελθόν μόλυναν το περιβάλλον, ενώ αποκαθιστά με εκτεταμένες αναπλάσεις και αναδασώσεις τις περιοχές που χρησιμοποιούνται. Όμως η αλήθεια είναι πως στο παρελθόν οι βιομηχανικές πρακτικές του Μποδοσάκη είχαν προκαλέσει σημαντικές αλλοιώσεις:

i. Η κύρια πηγή ρύπανσης υπήρξαν και είναι ακόμη οι ανοιχτές παλιές στοές (δεκάδες χιλιόμετρα) που δεν χρησιμοποιούνται και έχουν εγκαταλειφθεί. Το μέτωπο του μεταλλεύματος όταν έρχεται σε επαφή με τον αέρα και το νερό οξειδώνεται, ρέει ως οξύ μέσα από τις στοές και καταλήγει στο περιβάλλον ή στον υδροφόρο ορίζοντα. Η τρέχουσα επένδυση είχε αναλάβει, ανάμεσα σε άλλες υποχρεώσεις, να γεμίσει και να σφραγίσει όλες τις παλιές στοές με τον ίδιο τρόπο που θα κλείνει τις νέες μετά τη χρήση τους.

ii. Επίσης, στις δεκαετίες των παλαιότερων εκμεταλλεύσεων τα τέλματα δεν καθαρίζονταν όπως γίνεται σήμερα ώστε να ανακυκλωθούν, αλλά ρίχνονταν σε ορισμένα σημεία και στη θάλασσα. Η παραλία του Στρατωνίου είναι ανάμεσα στα σημεία που υπέστησαν αυτή την τρομερή ζημιά και μεγάλες ποσότητες μολυσμένων υλικών βρίσκονται θαμμένες στον πυθμένα της. Ανάμεσα στις δραστηριότητες της επένδυσης και τους όρους της μελέτης ήταν να ανασύρει από το έδαφος και από τον πυθμένα όλες τις ποσότητες των παλαιών τελμάτων ώστε, αφού αφαιρεθούν τα μέταλλα που είναι εκμεταλλεύσιμα, να ανακυκλωθούν στο σφράγισμα των στοών. Η επιχείρηση καθαρισμού αυτή έχει κόστος εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ που ουδείς στην Ελλάδα διαθέτει να πληρώσει ούτε την ειδική τεχνογνωσία να υλοποιήσει.

Οι στοές θα συνεχίσουν να χαίνουν ξερνώντας οξύ (μαζί με τις νέες που πιθανότατα θα εγκαταλειφθούν) και οι «τουρίστες» θα κάνουν μπάνιο πάνω από τα τέλματα. Αυτή η αποκατάσταση που δεν θα γίνει από κανέναν είναι το δεύτερο τεράστιο περιβαλλοντικό έγκλημα.

4. Το οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό έγκλημα που συντελείται από μερικούς φανατισμένους και πλιατσικολόγους, που όταν δεν διορίζουν οι ίδιοι δεν θέλουν να δουλεύει κανείς άλλος, που προτιμούν να καταστρέφουν οι ίδιοι το περιβάλλον αλλά και τη λογική με γκαιμπελικά ψέματα, έχει και μια άλλη οικονομική πλευρά.

Η εταιρεία έκανε στους αντιδρώντες δυο προτάσεις.

Η πρώτη ήταν, αντί να παρουσιάζουν διάφορους αμφίβολης ποιότητας καλοθελητές, να επιλέξουν μερικούς διεθνούς κύρους επιστήμονες για να επιβλέπουν την αυστηρή εφαρμογή των περιβαλλοντικών όρων και να τους πληρώνει η ίδια.

Η δεύτερη είχε να κάνει με τον τουρισμό. Η καναδική πολυεθνική εταιρεία απασχολεί δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους σε όλον τον κόσμο, στους οποίους παρέχει πακέτα διακοπών. Πρότεινε να ενοικιάζει τα δωμάτια στις τουριστικές περιοχές (οι οποίες βρίσκονται μακριά από τις εκμεταλλεύσεις, έτσι κι αλλιώς) κατά τη low season που είναι άδεια, και να τους φέρνει στην Ελλάδα.

Αρνήθηκαν περήφανα και αποφασιστικά να συζητήσουν και τις δυο.

Στον κόσμο υπάρχουν δυο κατάρες: ο εθνικισμός και ο φανατισμός (θρησκευτικός ή ιδεολογικός). Όταν οι δυο αυτές θυέστειες προσβολές συναντώνται και γίνονται εργαλείο στα χέρια ανερμάτιστων εξουσιομανών, όπως στον νεοελληνικό μεσαίωνα, η κατάληξη είναι πάντα η ύβρις. Και ο χορός απομένει συφοριασμένος πάνω από τα ερείπια να χτυπιέται για το τι πήγε στραβά.

Πηγή: katoptra.blogspot.com.es