του Θοδωρή Γεωργακόπουλου
Το 2011 η εταιρεία συμβούλων McKinsey εξέδωσε μια γιγάντια μελέτη με τίτλο “Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά”. Η μελέτη αυτή είχε ως στόχο τη χαρτογράφηση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου για τη χώρα, πράγμα που ακούγεται φιλόδοξο, βαρύγδουπο και ασαφές, αλλά στην πραγματικότητα ήταν εντελώς πρακτικό και συγκεκριμένο. Οι ερευνητές σε διάστημα 10 μηνών, μέσα στον πυρετό της ελληνικής κρίσης, μελέτησαν λεπτομερώς το πώς λειτουργούν τα πράγματα σε όλα τα επίπεδα της ελληνικής οικονομίας, και προσπάθησαν να περιγράψουν μια σειρά από κινήσεις για την ανάπτυξή της. Βρήκαν, ας πούμε, ότι τα βασικά εμπόδια για την ανάπτυξη της οικονομίας είναι δεκαεπτά:
1. Ο κατακερματισμός και το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων στους περισσότερους κλάδους.
2. Οι κλειστές αγορές και τα κλειστά επαγγέλματα.
3. Οι περίπλοκες και περιοριστικές διαδικασίες αδειοδότησης και λειτουργίας.
4. Η απουσία ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού και ορισμού χρήσεων γης.
5. Το εξαιρετικά περίπλοκο και ασταθές φορολογικό πλαίσιο.
6. Ο μεγάλος και δαπανηρός δημόσιος τομέας, που προσφέρει υπηρεσίες χαμηλής ποιότητας.
7. Η χαμηλή αποδοτικότητα λόγω συναρμοδιοτήτων και αλληλοεπικάλυψης ευθυνών στο Δημόσιο.
8. Η απουσία μηχανισμού για προσέλκυση ικανών στελεχών από την αγορά στο Δημόσιο.
9. Η υστέρηση στη διαχείριση και την αξιολόγηση στο Δημόσιο, και η μειωμένη χρήση διπλογραφικού συστήματος.
10. Το χαμηλό επίπεδο συμμετοχής νέων και γυναικών στην αγορά εργασίας.
11. Η μειωμένη ευελιξία (π.χ. μερική απασχόληση) και μειωμένη κινητικότητα του εργατικού δυναμικού.
12. Το δεσμευτικό και μη ευέλικτο πλαίσιο συλλογικών συμβάσεων.
13. Η απουσία συνεργασίας αγοράς και εκπαίδευσης. Η ελλιπής στήριξη της καινοτομίας.
14. Η υπερπληθώρα νόμων, οι οποίοι ενίοτε εμφανίζουν αντιφάσεις και ασαφείς δυνατότητες εφαρμογής.
15. Ο αυξημένος όγκος δικαστικών υποθέσεων που οδηγεί σε πολύ μεγάλες καθυστερήσεις.
16. Η αυξημένη φοροδιαφυγή, οι συνεχείς μεταρρυθμίσεις στον τομέα εντοπισμού της φοροδιαφυγής και στο σύστημα είσπραξης φόρων.
17. Η παραοικονομία.
Κάποια από αυτά είναι προφανή και πολυσυζητημένα (όπως η φοροδιαφυγή) και άλλα λιγότερο προφανή (τι πειράζει που είναι τόσο πολλές οι μικρές επιχειρήσεις;). Όλα, ωστόσο, εξηγούνται και παίζουν το ρόλο τους στη διαμόρφωση της στρεβλής, πτωχευμένης μας οικονομίας. Και η έκθεση της McKinsey δεν μένει μόνο στην καταγραφή των προβλημάτων: Προτείνει λύσεις στην πραγματική οικονομία, επιλέγοντας για παράδειγμα οκτώ παραγωγικούς τομείς στους οποίους πρέπει να δοθεί έμφαση. Οι τομείς είναι οι εξής:
1. Η παραγωγή γενόσημων φαρμάκων.
2. Οι ιχθυοκαλλιέργειες.
3. Ο ιατρικός τουρισμός.
4. Η φροντίδα ηλικιωμένων και χρόνια ασθενών.
5. Η δημιουργία περιφερειακών διαμετακομιστικών κόμβων.
6. Η διαχείριση αποβλήτων.
7. Ειδικές κατηγορίες της βιομηχανίας τροφίμων.
8. Η ίδρυση εκπαιδευτικών προγραμμάτων κλασσικών σπουδών διεθνούς εμβέλειας. Επιπλέον, η μελέτη καταγράφει και τις δυνατότητες και στους υπόλοιπους, μεγαλύτερους τομείς της οικονομίας, από τη μεταποίηση και την ενέργεια μέχρι την αγροτική παραγωγή και τον τουρισμό.
Σύμφωνα με την έρευνα, η υλοποίηση αυτών των προτάσεων θα οδηγήσει στη δημιουργία 520.000 θέσεων εργασίας και στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 55 δις μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Πράγμα που ακούγεται πολύ φιλόδοξο αλλά ενδιαφέρον, αν μη τι άλλο.
Κάποιες από τις λύσεις που προτείνει η McKinsey τις έχουμε δει να εμφανίζονται σε νομοσχέδια, άλλες είναι πιο ασαφείς ή δύσκολο να εφαρμοστούν, οι περισσότερες έχουν αγνοηθεί καθολικά, αλλά αυτό που θέλω να σας πω σήμερα είναι το εξής: Υπάρχουν.
Λύσεις υπάρχουν. Προτάσεις υπάρχουν. Και δεν τις έχει κάνει μόνο η McKinsey.
Αντίστοιχες μελέτες μεγάλης κλίμακας και εύρους έχει κάνει τα τελευταία χρόνια μεταξύ άλλων το ΙΟΒΕ (“Προς ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα: Επιλεγμένοι τομείς και θεσμικές παρεμβάσεις για την περίοδο 2014-2020” – Δεκέμβριος 2013), και το ΚΕΠΕ (“Το αναπτυξιακό όραμα για την Ελλάδα του 2020: Προβλέψεις, προϋποθέσεις ανάπτυξης και μηχανισμοί χρηματοδότησης” – Δεκέμβριος 2013). Άλλοι φορείς έχουν κάνει πιο στοχευμένες και αποσπασματικές καταγραφές των προβλημάτων, υποδεικνύοντας λύσεις. Ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών έχει εκδόσει ήδη από το 2010 μια αναλυτική λίστα με τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις σε όλα τα στάδια της δραστηριότητάς τους, από την ίδρυση μέχρι την εκκαθάριση. Είναι περισσότερα από 250, και περιλαμβάνουν διαμάντια όπως οι καθυστερήσεις -ή αρνήσεις- έκδοσης βίζας σε στελέχη επιχειρήσεων από το εξωτερικό που προσκαλούνται από ελληνικές εταιρείες, η απόρριψη δαπανών για εμπορικά ταξίδια από την εφορία αν δεν έχουν υπογραφεί πρώτα εμπορικές συμφωνίες, η έλλειψη εξειδικευμένων δικαστηρίων για θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, και ακόμα 29 φόροι υπέρ τρίτων που αυξάνουν τις τιμές προϊόντων και υπηρεσιών, και 40 ενδεικτικές τιμές και αμοιβές που καθορίζονται κεντρικά από το κράτος και όχι από την ελεύθερη αγορά.
Όλα αυτά τα πράγματα είναι ευρέως γνωστά. Κάποιες από όλες αυτές τις έρευνες που έχουν εκδοθεί τα τελευταία χρόνια είναι διαθέσιμες δημόσια, και όλες έχουν πάει στα γραφεία των (πολλών) αρμόδιων υπουργών που έχουν περάσει στο μεταξύ.
Ωστόσο, ελάχιστα έχουν γίνει πράξη -μόνο μερικά από τα μέτρα που συμπεριλήφθηκαν στα μνημόνια. Και το σημαντικότερο πρόβλημα είναι το εξής: Όλες αυτές οι πολλές και σημαντικές προτάσεις δεν είναι μέρος της κουβέντας. Σήμερα, πέντε χρόνια μετά την χρεοκοπία, στο ναδίρ της κρίσης, με το τραπεζικό σύστημα διαλυμένο, με capital controls και με την οικονομία να βουλιάζει στη βαθύτερη ύφεση της σύγχρονης ιστορίας, εξακολουθούμε να μη συζητάμε για πιθανές λύσεις.
Ο δημόσιος διάλογος διεξάγεται γύρω από τις ιδεολογικές τύψεις αριστερών, για το αν μια συμφωνία επικυρωμένη από περισσότερους από 220 βουλευτές είναι πραξικόπημα, για το αν ο φανταχτερός πρώην υπ.οικ είχε σχέδιο για τη δραχμή ή όχι και, φυσικά, για το ένα και μοναδικό πολιτικό θέμα που ξέρουν και λατρεύουν όλοι: το αν και πότε θα γίνουν εκλογές. Όλα αυτά είναι επουσιώδη όμως, ελάχιστα χρήσιμα σήμερα. Είναι σαν να είμαστε στο τελευταίο δεκάλεπτο του αγώνα, να χάνουμε 3-0, και να επιμένουμε να κάνουμε καθυστερήσεις πετώντας τη μπάλα στην εξέδρα.
Καθώς η αλλοπρόσαλλη κι αλαφροΐσκιωτη κυβέρνηση της αριστεροδεξιάς αρχίζει τη διαπραγμάτευση για το αναπόφευκτο τρίτο μνημόνιο, θα έπρεπε να σταματήσουμε να ασχολούμαστε με αριστερές πλατφόρμες και φαντασιακές εναλλακτικές λύσεις με ροζ συννεφάκια, ιπτάμενους μονόκερους και δελτία τροφίμων, και να αρχίσουμε να κουβεντιάζουμε μέρα-νύχτα για το τι θα θέλαμε να κάνουμε, είτε στα πλαίσια του μνημονίου είτε και πέρα από αυτό, από μόνοι μας. Ποιες είναι οι λύσεις που χρειαζόμαστε. Ποιες πρέπει να εφαρμοστούν πρώτες, τι αποτελέσματα υπολογίζουμε ότι θα φέρουν, τέτοια πράγματα. Οι προτάσεις υπάρχουν, καταγεγραμμένες από φορείς και μελετητές και ειδικούς σε πολλές πηγές. Λείπει σε κάποιο βαθμό η εκλαϊκευσή τους και η πιο εύληπτη παρουσίασή τους στις περισσότερες περιπτώσεις (κι αυτό είναι ένα κενό που θα είναι πολύ χρήσιμο να καλυφθεί, λέω εγώ), και κάποιες δεν είναι διαθέσιμες στο ευρύ κοινό, αλλά μερικές μπορείτε τώρα αμέσως να τις κατεβάσετε στον υπολογιστή σας και να τις διαβάσετε.
Είναι μια πολύ πιο αποδοτική χρήση του χρόνου σας, φρονώ, από το να παρακολουθείτε τι λέει η Ζωή Κωνσταντοπούλου, η Ραχήλ Μακρή και ο Παύλος Χαϊκάλης, ή τις τοποθετήσεις της Αριστερής Πλατφόρμας, ή τα ψυχολογικά των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, που κατάπληκτοι διαπιστώνουν ότι, κοίτα να δεις πράγματα, ένας άλλος κόσμος μπορεί, τελικά, να μην είναι εφικτός. Όλοι αυτοί έχουν άλλα θέματα να ασχοληθούν τώρα, το σύμπαν τους καταρρέει, το καταλαβαίνω. Βεβαίως, το σύμπαν τους καταρρέει καθώς κρατάνε το τιμόνι της νταλίκας πάνω στην οποία καθόμαστε όλοι.
Καθώς την οδηγούν στο γκρεμό ή σε μια κατά τύχη σωτηρία, ας αρχίσουμε εμείς, οι πανικόβλητοι επιβάτες, να κουβεντιάζουμε τουλάχιστον για τις λύσεις.
To executive summary της έκθεσης της McKinsey:
Η έκθεση “Επιχειρηματικότητα χωρίς εμπόδια” του ΣΕΒ:
http://www.sev.org.gr/Uploads/pdf/30embodia_big_2_12_2010.pdf
Πηγή: Καθημερινή
