Στην Πολιτεία του Πλάτωνα, στη συνέχεια της συνομιλίας του Γλαύκωνα με τον Σωκράτη (στο 543a), αναφέρονται πέντε μορφές πολιτευμάτων και αντίστοιχα πέντε τύποι ανθρώπων που μοιάζουν με αυτές.
Ξεκινάει με την ανώτερη μορφή,”την πολιτεία των Άριστων” όπου οι άνθρωποι ειναι τέλειοι και ευτυχισμένοι, μετά ακολουθεί η (Κρητική και η Λακωνική) Τιμοκρατία με τους έντιμους ευγενείς, η Ολιγαρχία με τους πλούσιους, η Δημοκρατία με τους κοινούς ανθρώπους και τελευταία η Τυρρανίδα (= Ολοκληρωτισμός ή Δικτατορία) το χειρότερο νόσημα σε μια πολιτεία, με τους δυστυχέστερους ανθρώπους.
Με βάσει αυτή την κατάταξη, η Δημοκρατία “μας” έρχεται τέταρτη στην σειρά αξιολόγησης και οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε αυτήν είναι ήδη δυστυχισμένοι.
Ερευνώντας τις αιτίες, χάρη στις οποίες γίνεται η μεταβολή-πτώση από το ένα πολίτευμα στο άλλο, μας θυμίζει το βασικό νόμο του Σύμπαντος που λέει ότι κάθετι που γεννιέται, υπόκειται σε φθορά και τίποτα δεν διαρκεί αιώνια.
Αυτό που αξίζει στην ανάλυσή του, ειναι η περιγραφή του «Δημοκρατικού» πολιτεύματος, αυτού δηλαδή που ισχύει στη χώρα μας. Ακόμα πιο σημαντικό είναι να συγκρίνουμε τις καταστάσεις και την συμπεριφορά των πολιτών σημερα, με τους λόγους που το πολίτευμα αυτό μετατρέπεται στο χειρότερο απο τα πέντε, την Τυρρανίδα ή Δικτατορία.
Η μετάβαση απο την Ολιγαρχία στην Δημοκρατία, μας εξηγεί οτι γίνεται λόγω της αυξημένης απληστίας για χρήμα. Οι πλούσιοι που κυβερνούσαν στην προηγούμενη Ολιγαρχία, επιδιώκοντας να γίνουν ακόμα πιο πλούσιοι, στρέφονται στην τοκογλυφία, δανείζοντας τους φτωχούς που έχουν κι αυτοί τις δικές τους ανάγκες.
Κάποια στιγμή οι εξαθλιωμένοι φτωχοί στρέφονται κατά των πλουσίων κι έτσι ξεκινούν η διχόνοια και οι πόλεμοι. Όταν οι φτωχοί υπερισχύσουν, θα δώσουν τα ίδια δικαιώματα και συμμετοχή στα αξιώματα σε όλους τους πολίτες με βάση την ισότητα. Οι άνθρωποι θα ειναι όλοι “ελεύθεροι”, η πολιτεία θα ειναι ξέχειλη από ελευθερία και αδέσμευτη έκφραση γνώμης και ο καθένας φτιάχνει την ζωή του όπως του αρέσει. Θα αρκεί κάποιος να δηλώνει πως είναι με το λαό και η πόλη θα τον εμπιστεύεται αμέσως για να κυβερνήσει.
Απο τις αρετές των ανθρώπων, η φρονιμάδα θα παρουσιάζεται ως ανανδρία, το αίσθημα ντροπής ως ηλιθιότητα και το μέτρο-αυτοσυγκράτηση ως τσιγκουνιά. Έτσι θα φωλιάσουν στη ψυχή, η υπεροψία, η αναρχία, η ασωτία, η ξεδιαντροπιά κλπ.
Οι πολίτες γίνονται τόσο ευπαθείς, ώστε και στην ελάχιστη υποψία εξαναγκασμού που θα ήθελε να τους επιβάλει κάποιος, αγανακτούν και εξεγείρονται.
Κάθε νέος, που στο προηγούμενο πολίτευμα ήταν οικονόμος με κάποια ισορροπία στη ζωή του, τώρα λόγω κακών συναναστροφών αποχαλινώνεται και ακολουθεί κάθε επιθυμία του. Παραδίνεται σε μέθη και διασκέδαση, άλλοτε σε σπορ, άλλοτε σε αργία και αδιαφορία για όλα, και κάποτε ρίχνεται τάχα και στη φιλοσοφία.
Συχνά πολιτεύεται, ανεβαίνει στο βήμα και λέει και κάνει ό,τι θέλει. Τελικά ακολουθεί αυτόν τον βίο μέχρι τέλους, λέγοντάς τον ελεύθερο κι ευτυχισμένο.
Όπως η απληστία για πλούτο και η παραμέρηση όλων των άλλων με σκοπό την απόκτησή του είναι εκείνο που φέρνει την καταστροφή της Ολιγαρχίας, έτσι και η απληστία για ελευθεριότητα, που θεωρείται το ανώτατο αγαθό στη Δημοκρατία, θα επιφέρει την καταστροφή της. Βαθμιαία ξεπερνά κάθε όριο και γίνεται αναρχία.
Αυτό το μίασμα θα εισχωρήσει στην οικογένεια και παντού στην κοινωνία. Οι πατέρες θα θεωρούν τα παιδιά τους ίσους και όμοιους. Οι γιοί θα θεωρούν τον εαυτό τους ίσο με τους γονείς τους χάνοντας κάθε σεβασμό. Οι δάσκαλοι θα φοβούνται και θα καλοπιάνουν τους μαθητές, ο μέτοικος θα εξισώνεται με τον πολίτη και στις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών θα επικρατεί ελευθεριότητα και ισονομία.
Καταλήγει, λοιπόν, κάποιος να μη δίνει σημασία σε νόμους και κυβερνήτες πάντα στο όνομα της ελευθερίας. Καθώς κάθε υπερβολή γυρίζει στο αντίθετό της, έτσι και η υπερβολική ελευθερία θα γυρίσει σε υπερβολική δουλεία. Κι εδώ έχει τη βάση της το επόμενο πολίτευμα η Τυρρανίδα (= Δικτατορία).
Σε αυτό το πολίτευμα διαμορφώνονται τρεις ομάδες πολιτών: Η πρώτη είναι οι “κηφήνες”, δηλ. φαύλοι και οκνηροί άνθρωποι. Αυτοί χωρίζονται στους πιό δυνατούς και τον όχλο που τους ακολουθεί: ειναι η κατηγορία των ανθρώπων που κυριάρχησε στη δημοκρατία. Η δεύτερη είναι οι πιό μετρημένοι, δηλ. η τάξη εκείνων που εργάζονται για να πλουτίσουν: από αυτούς οι κηφήνες τρυγούν το μέλι-χρήμα. Η τρίτη είναι ο πολύς κόσμος που κοιτάει τη δουλειά του, αλλα δεν έχει περιουσία.
Οι κηφήνες που έχουν τώρα τη δύναμη αρχίζουν να μοιράζουν στον λαό αγαθά κι έτσι τον παίρνουν με το μέρος τους. Αυτά τα αρπάζουν απο την περιουσία των πλουσίων αφού κρατήσουν όμως το μεγαλύτερο μέρος για εκείνους. Διαβάλλοντας τους στους απλούς πολίτες, τους κατηγορούν για ολιγάρχες, με αποτέλεσμα εκείνοι να ξεσηκώνονται και να επαναστατούν ζητώντας κι εκείνοι λίγο απο το μέλι. Αρχίζουν έντονες εσωτερικές διαμάχες.
Ο λαός τώρα υποστηρίζει έναν ηγέτη ο οποίος αναλαμβάνει τα ηνία και στη συνέχεια, έχοντας συγκεντρώσει την εξουσία, από προστάτης του, θα γίνει ένας στυγνός τύρρανος. Θα σπείρει διχόνοια με υποσχέσεις, εξορίες και δολοφονίες.
Τελικά αφού “εξοντώσει” όλους τους αντιπάλους του, αφού διώξει τους πλούσιους, θα έχει μόνο κόλακες γύρω του (και σωματοφύλακες για να τον προστατεύουν, αφού θα φοβάται για τη ζωή του). Καταδυναστεύοντας τον λαό, θα σπαταλά όλη την περιουσία της πόλης, για να συντηρείται αυτός και το περιβάλλον του.
Όταν ο λαός ξυπνήσει, θα ειναι πάρα πολύ αργά…
CANAL
