Του Κώστα Καλλίτση
Στις συζητήσεις που γίνονται με αφορμή τα όσα συμβαίνουν στη χώρα, συχνά πυκνά κάποιος θα βρεθεί να υπενθυμίσει το τελικό συμπέρασμα της «Κατάρρευσης», του Αμερικανού Jared Diamond. Μια κοινωνία μπορεί να οδηγηθεί στην καταστροφή, έγραφε, επειδή (α) δεν κατάφερε να ανιχνεύσει έγκαιρα το πρόβλημα που κυοφορείτο στα σπλάγχνα της, (β) δεν κατάφερε να το κατανοήσει όταν εμφανίστηκε, (γ) δεν κατέβαλε προσπάθεια να το λύσει όταν τελικά το κατανόησε και (δ) τελικά, όταν αποφάσισε να κάνει κάτι, το έκανε μίζερα και καθυστερημένα. Ετσι, τελικά, κατέρρευσε. Οι αναφορές στον Diamond συνδέονται συνήθως με την εκτίμηση ότι η χώρα έχει διατρέξει τα πρώτα τρία στάδια κι έχει εισέλθει στο τέταρτο, τελευταίο.
Τα οικονομικά στοιχεία ενισχύουν αυτόν τον φόβο. Το τελευταίο 12μηνο, έκτο κατά σειρά χρόνο, η ύφεση περιόρισε το ΑΕΠ στα 186 δισ. ευρώ περίπου, χαμηλό στο οποίο θα παραμείνει και κατά το 2014. Η παραγωγή των εργοστασίων μειώθηκε 7,2%, η λαϊκή κατανάλωση 14,4%, οι εξαγωγές 5,7%, οι τράπεζες μείωσαν 4,5% τα δάνεια στις επιχειρήσεις, η ανεργία κέρδιζε 10.000 ανέργους κάθε μήνα, έφτασε το 27%, επίπεδο στο οποίο θα παραμείνει τα αμέσως επόμενα χρόνια. Κι όταν η κατάρρευση κάποια στιγμή θα φρενάρει, όλοι προβλέπουν ότι η οικονομία θα συνεχίσει να σέρνεται στα σημερινά χαμηλά επίπεδα. Η ανάκαμψη θα είναι αργόσυρτη και ασθενική. Το χειρότερο, δεν είναι αυτό. Η καταστροφή της εμπιστοσύνης, αυτή καθιστά την εικόνα ζοφερή. Οι θεσμοί είναι απαξιωμένοι, ο πολίτης δεν εμπιστεύεται το κράτος περισσότερο παρά ποτέ, το κράτος δεν εμπιστεύεται τον πολίτη. Οι δανειστές δυσπιστούν έως να «χάνουν την υπομονή τους» με την κυβέρνηση (ή και με τη χώρα) και επανεμφανίζεται το grexit. Η κυβέρνηση δεν εμπιστεύεται και περιθωριοποιεί τη Βουλή μέσω Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου. Πληθώρα τα στελέχη των πολιτικών κομμάτων που δεν εμπιστεύονται τις ηγεσίες τους – και αντιστρόφως. Ενώ ευρύτατα τμήματα της κοινωνίας δεν εμπιστεύονται το πολιτικό σύστημα (των μέσων ενημέρωσης συμπεριλαμβανομένων) κι ακόμα λιγότερο την κυβέρνηση. Το χειρότερο όλων: Η κοινωνία χάνει την εμπιστοσύνη της στις δικές της δυνάμεις.
Δεν ήταν πάντα έτσι. Το 2010, αρκετοί πίστευαν ότι η κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία για αξιοκρατία, για ένα φιλικό κράτος, για να μπει τέλος στην προσοδοθηρία, η κοινωνική πολιτική να αντικαταστήσει την πελατειακή, να απελευθερωθούν οι αγορές από τις βαρωνίες της διαπλοκής και να ανοίξουν δρόμοι στην επιχειρηματικότητα της γνώσης και της καινοτομίας, να τελειώνει ο παρασιτισμός και να θεμελιωθεί ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης. Υπήρχαν, επίσης, αρκετοί που πίστευαν ότι το πολιτικό προσωπικό θα κατάφερνε να αντλήσει κάποια στοιχειώδη διδάγματα, θα αντιλαμβανόταν ότι άλλαξαν τα πράγματα και θα άλλαζε νοοτροπίες και πρακτικές, θα δοκίμαζε να αρθεί πάνω από τον κομματισμό και την ιδιοτέλεια και να εργαστεί για το δημόσιο συμφέρον. Η διάψευση ήρθε οικτρή.
Το αποτέλεσμα όσων έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται είναι ότι καταρρακώνεται η αυτοεκτίμηση της ελληνικής κοινωνίας. Πολλοί που πίστεψαν καλή τη πίστη όσα τους έλεγαν, όταν αυτά, το ένα μετά το άλλο, αποδεικνύονται ψεύδη, τείνουν να αμφιβάλλουν για την ίδια την αντιληπτική ικανότητά τους. Οταν βλέπουν να τσαλακώνονται συστηματικά αρχές με τις οποίες γαλουχήθηκαν, κάποια στιγμή τείνουν να αναρωτιούνται μήπως οι ίδιοι είναι περιθωριακοί, από άλλη εποχή. Κι όταν η εξουσία παρουσιάζει ως ανέφικτα τα αυτονόητα, κάποια στιγμή τείνουν να συμβιβαστούν με την ιδέα του ανέφικτου, να σκύψουν το κεφάλι, να παραιτηθούν, να κρυφτούν στη γωνιά τους. Μια παραιτημένη, ηττημένη κοινωνία, θα είναι το μακράν επαχθέστερο τίμημα του άρρωστου πολιτικού συστήματος. Αυτό που φοβούνται όσοι θυμίζουν τον Diamond.
Πηγή: Καθημερινή
