Tου Παναγη Γαλιατσατου
Σεπτέμβρης. Το ελληνικό πολιτικό τοπίο επιστρέφει στον ρυθμό μιας παράλογα πολωμένης και ακαλαίσθητης αντιπαλότητας. Στο κυκλαδίτικο τοπίο, τον τόνο δίνει η ύστερη ανθοφορία της βουκαμβίλιας, στο γλυκό φως ενός πιο αδύναμου ήλιου.
Η βουκαμβίλια πήρε το όνομά της από τον Γάλλο ναύαρχο και εξερευνητή Λουί Αντουάν ντε Μπουγκενβίλ, που την ανακάλυψε στη Λατινική Αμερική στη διάρκεια του γύρου του κόσμου που έκανε από το 1766 ώς το 1769, ένα κατόρθωμα πάντως που είχαν ήδη επαναλάβει μετά τον Μαγγελάνο περίπου 20 εξερευνητές.
Ο Μπουγκενβίλ δεν έμεινε πάντως στην ιστορία για τη βουκαμβίλια, αλλά για το βιβλίο του «Ταξίδι γύρω από τον κόσμο», που εκδόθηκε το 1771. Στη διάρκεια του περίπλου (1768), ο Γάλλος εξερευνητής επισκέφθηκε την Ταϊτή, ένα νησί της σημερινής Γαλλικής Πολυνησίας και περιέγραψε την κοινωνία της ως έναν παράδεισο, στον οποίο οι άντρες και οι γυναίκες ζούσαν μέσα στην αθωότητα και μακριά από τη διαφθορά του πολιτισμού. Το βιβλίο προκάλεσε πάταγο στους γαλλικούς φιλοσοφικούς κύκλους, γιατί θεμελίωνε με ένα παράδειγμα την έννοια του «ευγενούς άγριου», την άποψη δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι καλός από τη φύση του και ότι είναι ο πολιτισμός, και οι ανισότητες που προκαλεί που τον εξωθούν στην κακία. Περίπου αυτή ήταν η άποψη του Ζαν Ζακ Ρουσώ.
Η επικρατούσα τότε άποψη για τη «φυσική κατάσταση» του ανθρώπου πάντως ήταν αυτή του Τόμας Χομπς: ο άνθρωπος είναι κακός από τη φύση του και άρα, «φυσική κατάσταση» σημαίνει όλοι εναντίον όλων, homo homini lupus.
Κατά κάποιον τρόπο λοιπόν, ο Μπουγκενβίλ είχε ρόλο στη δημιουργία των δύο βασικών πολιτικών ρευμάτων που προέκυψαν από τον διαφωτισμό, τον φιλελευθερισμό (από τον Χομπς) και τον σοσιαλισμό (από τον Ρουσώ) των οποίων η βασική φιλοσοφική διαφορά έγκειται στην ανωτέρω ανθρωπολογική θεώρηση. Ωστόσο, και τα δύο ρεύματα εκκινούν από την ίδια αφετηρία, ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι. Και τα δύο ρεύματα άλλωστε αναγνωρίζουν την πρωτοκαθεδρία στον ορθό λόγο.
Το 1991-92, λίγο μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού», η Frankfurter Allgemeine είχε ανοίξει τις σελίδες της σε έναν υψηλού επιπέδου διάλογο (είχε συμμετάσχει και ο Παναγιώτης Κονδύλης) υπό τον περιπαικτικό τίτλο «what’s left? » (Τι έχει απομείνει;). Στον διάλογο αυτό είχε διατυπωθεί η άποψη, ότι ο «εμφύλιος στο εσωτερικό του διαφωτισμού τελείωσε». Η αισιοδοξία δεν επαληθεύτηκε από τα πράγματα. Ωστόσο, το ότι η διαμάχη ανάμεσα σε δυτική δημοκρατία και κομμουνισμό, φιλελευθερισμό και σοσιαλισμό, ήταν ένας εμφύλιος μέσα στο ίδιο φιλοσοφικό πλαίσιο, είναι κάτι που αξίζει να κρατήσουμε.
Μεταφέροντας τη συζήτηση στα καθ’ ημάς, δύσκολα μπορεί κανείς να δεχθεί αυτό τον συγκρουσιακό παραλογισμό και τους απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς. Η φιλελεύθερων καταβολών Ν.Δ. και ο σοσιαλιστικών καταβολών ΣΥΡΙΖΑ δεν έχουν σημείο επαφής; Δεν μπορούν να βρουν -με όλη την αντιπαλότητα- πεδίο συνεννόησης για το καλό του τόπου; Πόσω μάλλον, όταν η εκατέρωθεν απαξίωση ρίχνει νερό στον μύλο ενός μορφώματος που διόλου δεν προβληματίζεται αν οι άνθρωποι είναι φύσει καλοί ή κακοί. Δεν τους αναγνωρίζει άλλωστε ότι γεννιούνται ίσοι και δεν δίνει πεντάρα για τον ορθολογισμό.
Πηγή: Καθημερινή
