Του Νικου Ευθυμιαδη*
Είναι πια αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Ελλάδα αρχίζει, έστω και αργά και σε κλάσμα μόνο των δυνατοτήτων της, να αξιοποιεί το μοναδικό πλεονέκτημα που δεν μπορεί η κρίση να της αποστερήσει, τη γεωπολιτική της θέση. Η θετική εξέλιξη με τον αγωγό ΤΑΡ, οι συνεχείς κρούσεις της κινεζικής πλευράς για επενδύσεις (η οποία φαίνεται να μας θεωρεί στρατηγικά σημαντική πύλη εισόδου στην Ευρώπη), η πορεία ιδιωτικοποιήσεων φορέων όπως ΔΕΠΑ – ΔΕΣΦΑ, ακόμη και η στρατηγική διάσταση που είχε το πρόσφατο ταξίδι του πρωθυπουργού στην Αμερική, είναι κάποια παραδείγματα για το πώς η γεωπολιτική μας θέση μπορεί να αποδώσει πολύ σημαντικά οφέλη, παρ’ όλη την οικονομική κρίση (ή ίσως ακριβώς λόγω αυτής;).
Ομως, και πάλι κινδυνεύουμε με αυτογκόλ: οι χρόνιες παθογένειες της Δημόσιας Διοίκησης και η πολιτική αδράνεια για την υλοποίηση των αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών μπορεί να είναι οι κύριες αιτίες.
Η Δημόσια Διοίκηση δεν πάσχει τόσο σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού. Πάσχει κυρίως στην αρχιτεκτονική της και στη διαχείριση του στελεχιακού υλικού της.
Η συγκεντρωτική «αρχιτεκτονική» της είναι τέτοια που κατευθύνει, σχεδόν νομοτελειακά, προς τα υψηλότερα κλιμάκια την αποφασιστική ενασχόληση με κάποιο θέμα, αφού όμως αυτό πρώτα περιπλανηθεί σε ενδιάμεσους γραφειοκρατικούς μαιάνδρους, όπου ανθούν η διαφθορά και η συναλλαγή.
Το αποτέλεσμα είναι (πλην της διαφθοράς) να συγκεντρώνονται στο επίπεδο των πολιτικών προϊσταμένων τόσο πολλά και ετερόκλητα θέματα, ώστε η διαχείρισή τους να καθίσταται προβληματική. Εξάλλου, η αυταπάτη της κατοχής πολιτικής ισχύος και η μυωπική οπτική της πελατειακής (δηλαδή επιλεκτικής και αυθαίρετης) ρύθμισης θεμάτων δεν επιτρέπει στο εκάστοτε κυβερνητικό πολιτικό σώμα να απεξαρτηθεί από τον εθισμό του συγκεντρωτισμού.
Ετσι, εκμηδενίζεται η εμπιστοσύνη των πολιτών (και της κρατικής μηχανής) προς το πολιτικό μάνατζμεντ, ενώ ο αρνητισμός στις αλλαγές στο κράτος βρίσκει πολιτικούς συμμάχους στην οροφή της διοίκησης. Παράλληλα, η ανταγωνιστικότητα και η παραγωγικότητα του δημόσιου τομέα δέχονται συνεχή πλήγματα.
Το πρόβλημα, βεβαίως, μεγεθύνεται όταν η ίδια δυσλειτουργία μεταφέρεται στο εσωτερικό της κυβέρνησης. Ετσι, ακούμε συχνά για «την προσωπική ενασχόληση του (εκάστοτε) πρωθυπουργού» με θέματα που στις ευρωπαϊκές χώρες αποτελούν αντικείμενο υφυπουργών ή υψηλόβαθμων υπηρεσιακών στελεχών. Καταλήγουμε τελικά σ’ ένα αναποτελεσματικό και προβληματικό μοντέλο συγκεντρωτικής διακυβέρνησης, όπου για όλα (φαίνεται να) φταίει η κορυφή της πολιτικής εξουσίας, ενώ τα στελέχη της διοίκησης περιορίζουν τη δράση και την ευθύνη τους στα απολύτως τυπικά. Είναι αδιανόητο, απλές υποθέσεις ακόμη και ερμηνείας διοικητικών διατάξεων να καταλήγουν στο γραφείο του υπουργού ή υφυπουργού!
Προφανώς, αυτός ο τρόπος λειτουργίας της κρατικής μηχανής πρέπει να αλλάξει, και μάλιστα αμέσως. Αυτή είναι μία μεταρρύθμιση που επείγει και η οποία πρέπει να βασιστεί και σε αλλαγή δομών και νοοτροπιών. Απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας αυτής της αλλαγής είναι η στοχευμένη εκπαίδευση των στελεχών των υπουργείων στα σημαντικά ζητήματα που καλούνται και πρέπει να διαχειρισθούν.
Σε κρίσιμα παραγωγικά υπουργεία, όπως π.χ. Ανάπτυξης, Οικονομικών, ΠΕΚΑ κ.ά., η Δημόσια Διοίκηση βρίσκεται μπροστά σε μεγάλες και ίσως πρωτοφανείς προκλήσεις. Για παράδειγμα, η σε βάθος χρόνου βέλτιστη διαχείριση του θέματος των υδρογονανθράκων που βρίσκονται μέσα στα όρια της ελληνικής επικράτειας, δεν απαιτεί μόνο καλό πολιτικό σχεδιασμό και ορθές πολιτικές αποφάσεις. Συνεπάγεται επίσης και διοικητικά εύρυθμη – τεχνοκρατικά επαρκή στελεχιακή υποδομή των αντίστοιχων υπουργείων. Οπως προαναφέραμε και στη Δημόσια Διοίκηση υπάρχει αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό. Πρέπει όμως να ενισχυθεί και να υποστηριχθεί εκπαιδευτικά και διοικητικά για να μπορέσει να ανταποκριθεί στον πολυσύνθετο ρόλο, που συνδέεται, και αυτός, με το νέο αναπτυξιακό όραμα της χώρας μας.
Χωρίς καλή και κυρίως υπεύθυνη Δημόσια Διοίκηση, η πολιτική εξουσία είναι ανάπηρη. Οποιαδήποτε πολιτική επιλογή, όσο «σοφή» και αν είναι, εξασθενίζει και καταλήγει να αποτελεί μία ακόμη χαμένη ευκαιρία.
Ετσι, «επιθετικές» κινήσεις της Ελλάδας π.χ. για να μπει στον ενεργειακό χάρτη ή για να αποτελέσει κόμβο μεταφορών και εμπορίου ή για να αξιοποιήσει την προοπτική ένταξης των δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε., θα προδοθούν από την «άμυνα», δηλαδή από τη βάση στήριξης των πολιτικών αυτών στην κρατική μηχανή.
Συνεπώς, πρώτο μέλημα της πολιτικής πρέπει να είναι η αποφυγή κι άλλων χαμένων ευκαιριών, που τελικά μετατρέπονται σε «αυτογκόλ». Αυτό σημαίνει, ανάμεσα στα άλλα, να επενδύσουμε παραγωγικά στη Δημόσια Διοίκηση του τόπου, δηλαδή κυρίως να εκπαιδεύσουμε και να αξιοποιήσουμε το στελεχιακό δυναμικό και να μην περιμένουμε κάθε φορά την… «προσωπική εμπλοκή του (εκάστοτε) πρωθυπουργού», όσο ικανός και να είναι ο ίδιος.
* O κ. Νίκος Ευθυμιάδης είναι πρόεδρος του Redestos Efthymiadis Agrotechnology group και πρόεδρος ε.τ. ΣΒΒΕ.
Πηγή: Καθημερινή
