Τασούλα Καραϊσκάκη
«Η πανδημία άλλαξε τη φορά ταλάντωσης του εκκρεμούς, που εγκατέλειψε τον αντισυστημικό εθνικολαϊκισμό του Τραμπ και κινείται προς τον κοινωνικό προστατευτισμό του Μπάιντεν, τις δημόσιες επενδύσεις στις υποδομές και το περιβάλλον», είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Φράνσις Φουκουγιάμα. Μεταπολεμικά, σημείωσε, «το κράτος πρόνοιας απέκτησε ισχυρό ρόλο. Στη συνέχεια το εκκρεμές κινήθηκε προς την αντίθετη κατεύθυνση, τον φιλελεύθερο δαρβινιστικό καπιταλισμό. Τώρα επιστρέφουμε στον κρατικό παρεμβατισμό και στην εστίαση της προσοχής στην κοινωνική πρόνοια».
Είναι γνωστή η θεωρία του εκκρεμούς στην πολιτική, στην οικονομία, στην Ιστορία, στις τέχνες, στη φιλοσοφία με τις τρεις βασικές θέσεις, τον ασκητισμό στο ένα άκρο, τον ανθρωπισμό στη θέση ισορροπίας και στο αντίπερα άκρο τον ηδονισμό. Ο δυτικός κόσμος ταλαντεύτηκε, κατά τη θεωρία αυτή, από τον αιγυπτιακό ασκητισμό στον αρχαιοελληνικό ανθρωπισμό και έπειτα στον ρωμαϊκό ηδονισμό, από τις Σταυροφορίες στην Αναγέννηση και στη συνέχεια στο μπαρόκ, από τον πουριτανισμό στον νεοκλασικισμό και κατόπιν στον ρομαντισμό. Από την πρόοδο στη στασιμότητα και στην οπισθοδρόμηση, από την άκρατη απελευθέρωση στην αναδίπλωση και στον ακραίο συντηρητισμό, από τον ακροδεξιό λαϊκισμό στην πλουραλιστική δημοκρατία και στον ακροαριστερό λαϊκισμό, από την ελεύθερη αγορά στον κρατισμό, από το εσωστρεφές τοπικό στο εξωστρεφές παγκόσμιο. Από το άπλετο φως στο βαθύ σκοτάδι, από την εμπεδωμένη σταθερότητα στην απόλυτη αβεβαιότητα – και το εκκρεμές όλο και γρηγορότερα ταλαντεύεται σε διαφορετικά πεδία, προς διαφορετικές διευθύνσεις, όπως εκείνο του Φουκό.
Οχι ότι σχετίζεται με το εκκρεμές που κατασκεύασε το 1851 ο φυσικός Λεόν Φουκό για να καταδείξει με τρόπο απλό την περιστροφή της Γης (το εκκρεμές αλλάζει συνεχώς κατεύθυνση ταλάντωσης επειδή η Γη περιστρέφεται). Ούτε συνδέεται με κάποιο κατά Ουμπέρτο Εκο αρχαίο μυστικό ενεργειακών ροών, χάρτες και αποκρυφιστικές τελετές από επίδοξους κυρίαρχους του κόσμου.
Είναι η θέση-αντίθεση, η διαλεκτική της ζωής, ο νόμος της αλλαγής. Στον πραγματικό κόσμο τα πράγματα δεν εξελίσσονται ποτέ σε ευθεία γραμμή, αλλά σε ένα διαρκές πηγαινέλα ανάμεσα σε ανταγωνιστικούς πόλους (ενίοτε με πλήρη μετατόπισή τους στο απόλυτο άκρο), στη δράση και στην αντίδραση, στην ηρεμία και στην αναταραχή, στη ρύθμιση και στην απορρύθμιση, στο «εγώ» και στο «εμείς», στον θρίαμβο και στην αποτυχία, στην αθέατη διαβίωση μέσα στο οικιακό κουκούλι και στην αποκάλυψη των προσωπικών στιγμών στα κοινωνικά δίκτυα, στην αναλογική και στην ψηφιακή ζωή. Οταν το εκκρεμές αγγίξει τη μέγιστη απόσταση από το κέντρο, ακολουθεί ίδια απόκλιση προς την αντίθετη κατεύθυνση, δημιουργώντας ανάλογης έντασης αντίρροπα ρεύματα. Η βία γεννάει μονάχα βία. Η δημοκρατία φρενάρει το εκκρεμές, διατηρεί μια δημιουργική ισορροπία ανάμεσα στις αντίρροπες τάσεις αποτρέποντας τις ακραίες ταλαντώσεις. Διαχειρίζεται την πολλαπλή σύγκρουση των κοινωνικών συμφερόντων, τους έντονα συστολικούς και διαστoλικούς κοινωνικούς παλμούς, την καταστροφική άμπωτη και παλίρροια, τις συντριπτικές συγκρούσεις για την ηθική, την πίστη, την αλήθεια, που διαβρώνουν ακόμη και οικουμενικές σημασίες, εκείνες τις κοινές έννοιες μεταξύ των ανθρώπων, προκαλώντας ανεκλάλητες βαρβαρότητες, τη Σφαγή των Νηπίων, τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου, τη Νύχτα των Κρυστάλλων, το Ολοκαύτωμα.
Ροπή της προόδου στον σύγχρονο ρευστό κόσμο, τον εκτεθειμένο στη διαρκή αβεβαιότητα των επιταχυνόμενων αλλαγών, είναι η ένταση μεταξύ των δύο ακραίων σημείων να είναι παραγωγική, το εκκρεμές να ισορροπήσει στο κέντρο, το ακριβές σημείο ευτυχίας και ευημερίας – το ρολόι εκκρεμούς ήταν το ακριβέστερο όλων στην εποχή του, όταν κατασκευάστηκε το 1656 από τον Ολλανδό φυσικό Κρίστιαν Χόιχενς.
Κοινωνίες και πολιτισμοί ευφραίνονται να γεννούν αξίες, ήθη, παραδόσεις, επιτεύγματα, αριστουργήματα, ώσπου να αγγίξουν την πλήρη ωριμότητα· στη συνέχεια, οι αρχιτεκτονικές καταρρέουν από την περιορισμένη τελειότητά τους, τα συστήματα παρακμάζουν. Το λυκαυγές θα εκτυλιχθεί χωρίς πρότυπα, κάπως αλλιώς, κάπου αλλού.
Ζωές εύθραυστες για άλλη μία φορά οι σημερινές, σε κοινωνίες εύθραυστες, περίπλοκες, που δεν ανέχονται τη ρουτίνα, έχουν μάθει στην ταχύτητα, στις μεταβολές, στα αντικείμενα και στις σχέσεις μιας χρήσης. Είναι κοινωνίες που φοβούνται τη διάρκεια· μετατρέπουν τα πάντα σε υλικό για μια φιλοσοφία του παρόντος. Ο,τι κερδίζουν σε ευκολία το χάνουν σε ασφάλεια. Το εκκρεμές δεν έχει κοντοζυγώσει το κέντρο.
Πηγή: Καθημερινή
– – –
Όλα τα σχόλια των αναγνωστών είναι ευπρόσδεκτα, εφόσον δεν χρησιμοποιούν προσβλητικούς ή υβριστικούς χαρακτηρισμούς. Επίσης σχόλια στα οποία έχει επιλεγεί η “Υποβολή ως Ανώνυμος/η – Unknown” δεν θα δημοσιεύονται. Μπορείτε να επιλέξετε να υποβάλετε ένα σχόλιο είτε με το προφίλ σας στο Google (1η επιλογή), είτε το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο (2η επιλογή: “Όνομα/URL“), συμπληρώνοντας μόνο το πεδίο “Όνομα” (όνομα ή ψευδώνυμο της αρεσκείας σας). Όλα τα σχόλια πριν τη δημοσίευσή τους πρέπει να εγκριθούν από τον Διαχειριστή (comment moderation), γι’ αυτό πιθανόν να υπάρξει μια μικρή καθυστέρηση.
