1. Σε παλαιότερες εποχές, όπως έχω γράψει σε προηγούμενα άρθρα, η Ψυχολογία ήταν μέρος της Φιλοσοφίας και σε ακόμα παλαιότερες η θρησκεία επίσης υπαγόταν στη Φιλοσοφία (κάποτε το αντίθετο). Ήταν σε σχέση με την κοινή πληροφόρηση για τα καθημερινά κι εγκόσμια η ανώτερη γνώση που φώτιζε τη χρήση της κοινής πληροφόρησης και την πορεία της ζωής.
Τι είναι «φώτιση» (ή «Λύτρωση»); Μπορεί ο κάθε άνθρωπος να την έχει κι έτσι να θεωρείται φωτισμένος (ή λυτρωμένος); Έχει πρακτική σημασία μια τέτοια επίτευξη; Αυτά ρωτούν πολλοί.
Στη γνωστή ιστορία του Ανθρώπου που αρχίζει γύρω στο 3000 ΠΚΕ, όταν άρχισε η γραφή στα σίγουρα, διαφαίνεται πως σε κάθε περίοδο, σε κάθε χώρα και θρησκεία ή φιλοσοφία, λίγοι άνθρωποι ενδιαφέρονταν για μια διδασκαλία ή πειθαρχία που (ισχυρίζονταν πως) οδηγούσε στη φώτιση.
Φώτιση ήταν και είναι η ανέλιξη σε μια ανώτερη κατάσταση Αυτοσυνειδησίας ή Αυτογνωσίας, οντότητας και κατανόησης. Λίγοι πάντα ενδιαφέρονταν για αυτήν. Η μεγάλη πλειονότητα στρεφόταν στη λατρεία των θεοτήτων κι αποδεχόταν την κοινή ψυχολογική κατάσταση με το ανεξέλεγκτο ρεύμα σκέψεων και τα σκαμπανεβάσματα συναισθημάτων ως νορμάλ, φυσιολογική.
2. Μα ακόμα και στη συνηθισμένη «φυσιολογική» μας κατάσταση με τους συναισθηματικούς κλυδωνισμούς, τα βάσανα, τη δυστυχία και τον πόνο που μας ταλαιπωρούν, μπορούμε, αν θέλουμε, να δούμε πως υπάρχουν δυνατότητες για ανέλιξη σε μια ανώτερη κατάσταση. Ο όρος «φώτιση» δείχνει πως αυτά τα δυσάρεστα φαινόμενα φωτίζονται και παύουν να ενοχλούν ενώ η «λύτρωση» αναφέρεται στην απελευθέρωση από αστάθεια, αυταπάτες και βάσανα.
Λέγεται πως η ψυχοσύνθεση του ανθρώπου συνίσταται βασικά και ουσιαστικά σε τρία στοιχεία – ύπαρξη, νοημοσύνη και μακάρια ευδαιμονία.
Και οι τρεις αυτές ιδιότητες της ανθρώπινης φύσης είναι παρούσες, σε κάποιο βαθμό, σε όλους τους ανθρώπους. Όλοι υπάρχουν, είναι. Όλοι έχουν νοημοσύνη, σκέφτονται, υπολογίζουν, αντιλαμβάνονται και γνωρίζουν πως υπάρχουν. Όλοι συχνά, ή αραιά έστω, νιώθουν χαρά κι ευτυχία, ενίοτε και μακαριότητα.
Η ύπαρξη (=οντότητα) είναι μόνιμη για όσο διαρκεί η ενσωμάτωση σε αυτόν τον κόσμο. Η νοημοσύνη λειτουργεί πότε καλά πότε καθόλου. Η δε χαρά κι ευδαιμονία είναι ευχαρίστηση με την ικανοποίηση, συνήθως, χοντρών επιθυμιών όπως όταν τρώμε κλπ. ή πετυχαίνουμε κάποιον στόχο στις οικονομικές ή ερωτικές επιδιώξεις μας και παρόμοια, μα δεν έχει μονιμότητα ή μεγάλη διάρκεια.
3. Όλοι θέλουμε την ευδαιμονία μόνιμη! Ή τουλάχιστον ένα χάπι, μια απλή σύντομη νοερή άσκηση, που θα την επαναφέρει όποτε φεύγει. Μόνο που δεν γίνεται. Υπάρχουν χάπια και κάψουλες κι άλλες ουσίες, μα η ευδαιμονία τους είναι κι αυτή σύντομη και κάποτε…θανατηφόρα! Όμως αυτό είναι τελικά το κύριο, το μεγάλο ζητούμενο – ευτυχία.
Οι «φωτισμένοι» της Ιστορίας και στην Ανατολή και στη Δύση συμβουλεύουν να ενδυναμωθεί πρώτα η ύπαρξη και η νοημοσύνη, αλλιώς η ευδαιμονία δεν θα γίνει μόνιμη σύντροφος και η μακαριότητα θα παίζει κρυφτούλι με μας αφήνοντας μας συνεχώς σε σκοτάδι και δυσαρέσκεια.
Ο νους με τον οποίο γνωρίζουμε την ύπαρξή μας, την αισθανόμαστε και προσπαθούμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες διαβίωσης, είναι πολύ άστατος και ακατάστατος, καθώς ελκύεται και από εσωτερικές διαθέσεις και κινήσεις κι εξωτερικές εντυπώσεις γοητευτικών φαινομένων. Εύκολα δε αιχμαλωτίζεται από αυταπάτες και ανηληθείς αντιλήψεις. Πολύ λίγες από τις αντιλήψεις και αξίες που ενστερνιζόμαστε στα μικράτα ή την εφηβεία μας μένουν κυρίαρχες στην ενήλικη ζωή μας…
Η δημιουργία ολόκληρη λέγεται να είναι μια κίνηση από ανάπαυση σε ανάπαυση στη Βούληση του Δημιουργού της, όποιος ή ό,τι και αν είναι: πνεύμα ή ύλη – και τα δύο είναι άγνωστα.
Επομένως και ο νους που συνδέει το εξωτερικό περιβάλλον με την εσωτερική ψυχολογία (=οντότητα, ύπαρξη) βρίσκεται σε ακατάπαυστη κίνηση ως την τελική του ανάπαυση.
4. Η εμπειρία της ζωής μας όλη, σε όλες τις εκφάνσεις και πτυχές της, ξεδιπλώνεται και γίνεται αισθητή μέσα στον νου, από τη νόησή μας. Εκεί είναι συνήθως συγκεντρωμένη, εκεί κατοικοεδρεύει, η αυτοσυνειδησία μας και η σύνολη, αποσπασματική έστω, ερμηνεία μας της ζωής.
Μα η ακατάπαυστη κίνηση στον νου (σκέψεις, ονειροπολήσεις, εικόνες, διαθέσεις κλπ) γίνεται (όπως οι ακτίνες σε έναν γοργά περιστρεφόμενο τροχό) ένα σχεδόν στέρεο, αδιαπέραστο εμπόδιο, ή ένα χοντρό, πυκνό φίλτρο, που δεν επιτρέπει να εισέλθουν και να σταθεροποιηθούν εντυπώσεις λεπτότερης και ανώτερης εμπειρίας και καταστάσεις πιο θετικές και μόνιμες.
Συνεπώς δεν είναι παράξενο που οι φωτισμένοι συνιστούν ομόφωνα «ησυχία στον νου». Ο Ramana Maharshi, π.χ., δίδασκε, όπως πολλοί άλλοι, «Αρχίστε με το να ανακουφίζετε τον νου σας από την αγαλήνευτη κινητικότητά του. Χρειάζεται η γαλήνη» (Talks, 26). Παλαιότερα ο άγιος Αυγουστίνος (Ίππωνος, 354-430 ΚΕ) έγραψε στο Εξομολογήσεις «Η τιμωρία για τον ταραγμένο νου είναι η ταραχή του». Και μια ανώνυμη ρήση λέει «Αποκτάς γαλήνη του νου όταν παύεις να προσδοκάς κι αρχίζεις να αποδέχεσαι».
Μόνο με τη γαλήνη του νου η ύπαρξη θα βρει δύναμη και σταθερότητα, η πληροφόρηση θα γίνει πρακτική γνώση και η μακαριότητα πιο μόνιμη. Στο Γνωστικό Ευαγγέλιο του Θωμά διαβάζουμε – «Και ο Ιησούς είπε: Όποιος αναζητεί, ας μη σταματήσει ωσότου βρει· όταν βρει, θα ταραχτεί· αφού ταραχτεί, θα αποθαυμάσει και τότε θα γίνει Βασιλέας των πάντων»!
5. O Εσωτερισμός, Αποκρυφισμός, Ερμητισμός και παρόμοιες αναζητήσεις έχουν γίνει πολύ της μόδας και συναντάς πολλές δημοσιεύσεις σε διάφορα έντυπα και πάρα πολλές αναρτήσεις σε ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο.
Αυτά όλα είναι πολύ νερωμένα κείμενα γεμάτα παραπλανητικές πληροφορίες. Οι συγγραφείς δίνουν την εντύπωση πως έφθασαν τη «φώτιση» σχεδόν δίχως προσπάθεια και τα κείμενά τους εγείρουν πολλά ερωτηματικά. Και όσο πιο πολύ εξαπλώνονται αυτά τόσο χειρότερα θα είναι.
Μερικοί μάλιστα γράφουν πως η φώτιση δεν κάνει διαφορά στη γνώση και δράση σου. Αυτή είναι μια πελώρια ανοησία. Μόνο με τη φώτιση γίνεσαι Άνθρωπος αληθινός.
Η φώτιση/λύτρωση, όμως, απαιτεί χρόνο και ειδική μελέτη – δίχως απόσυρση από τον κόσμο.
Μια σύντομη αλληγορία από τη Βεδική Παράδοση δείχνει κάτι για την αναζήτηση.
Οι μάζες των κοινών ανθρώπων, όπως όλοι εμείς, κινούνται σαν καραβάνια στην έρημο ή μονάχοι με το ζώο τους – άλογο, βόδι, καμήλα.
Από ένα σημείο σε άλλο και κάτω από τον καυτό ήλιο, με τη δίψα και τον ιδρώτα και τη μονοτονία των λόφων και κοιλάδων της άμμου, συναντούν και άλλους ταξιδιώτες, χαιρετιούνται και συνεχίζουν στην πορεία τους.
Κάποιοι κάποτε συναντούν κάποιον που τους μιλά για μια όαση. Ακολουθώντας τις οδηγίες του βρίσκουν όντως μια όαση με φρουτόδεντρα και δροσερό νερό και μερικούς ανθρώπους να έχουν κατασκηνώσει εκεί. Μερικοί μένουν μόνιμα. Άλλοι μένουν όσο χρειάζεται και ξαναγυρίζουν στην έρημο και λένε για την όαση σε κανέναν ταξιδιώτη που συναντούν και, αν δουν πως ενδιαφέρεται, του λένε περισσότερα και του δείχνουν την κατεύθυνση να πάει να τη βρει.
