1. Αλήθεια από πού έρχονται οι σκέψεις, αυτά τα ανεξέλεγκτα, ορμητικά κύματα, και πού πάνε τελικά;
Διαβάζω και ακούω πολλά για τις σκέψεις μας. Για το ρεύμα “συνειδήσεως” που τρέχει ακατάπαυστα – εκτός από τον βαθύ ύπνο. Έχουν γραφτεί και μυθιστορήματα στο ίδιο ύφος – ένα συνεχές ρεύμα λέξεων, σκέψεων, με λιγοστές τελείες, ακριβώς όπως στο διαταραγμένο μυαλό μας. Στα φοιτητικά μου, στο Λονδίνο τη δεκαετία 1960 διαβαζόταν ακόμα το Ulysses του J. Joyce. Πολλή σύγχρονη (παρα-)Ποίηση επίσης γράφεται με όμοιο τρόπο και λέγεται “αυτόματη γραφή”, ενώ είναι στην πραγματικότητα πολύ φροντισμένη και στοχευμένη γραφή.
Υπάρχουν λοιπόν οι σκέψεις που τρέχουν και μοιάζουν σαν φίδια να κυνηγούν τις ουρές τους. Είναι διάλογοι, μονόλογοι, ονειροπολήσεις, παπαγαλίσματα, συνειρμοί και παρόμοια. Μα παρότι είναι συνήθως αβλαβείς και ανάλαφρες, μπορεί πολύ εύκολα να γίνουν επικίνδυνες.
Συχνά βλέπουμε άλλους να μιλούν φωναχτά ενώ περπατούν καθώς εξωτερικεύουν τις σκέψεις της στιγμής. Το κάνουμε κι εμείς! Διότι αυτό το ρεύμα υπάρχει όλη την ώρα.
2. Αυτές είναι σχεδόν εντελώς αβλαβείς. Είναι χάσιμο χρόνου κι ενέργειας μα αποτέλεσμα άλλων ενεργειών του νου κι επιφανειακές, επιπόλαιες. Καλά είναι, βέβαια, να τις διακόπτουμε.
Στην άλλη άκρη της κλίμακας της νοητικής δράσης είναι η σιγή, μια βαθύτατη σιωπή.
Ανάμεσα υπάρχουν τρία άλλα διαφορετικά ρεύματα.
Το ένα ρεύμα είναι σκέψιμο δίχως λόγια. Είναι άμεση γνώση, μια βέβαιη πληροφόρηση αισθηματικής υφής, δίχως λόγια ή άλλα σύμβολα επικοινωνίας. Σκέψη σιωπηλή, πάντα σχετιζόμενη με την πραγματικότητα και δίχως βιαιότητα ή άρνηση. Δεν είναι πολύ συχνή και οι περισσότεροι άνθρωποι μάλλον δεν την αναγνωρίζουν.
Άλλο ρεύμα πιο συχνό είναι η λογική στόχαση. Όταν σχεδιάζουμε, ας πούμε, μια εκδρομή ή διακοπές. Ή όταν κρίνουμε την ποιότητα ενός πράγματος – φαγητού, ρούχου, ανθρώπου, άρθρου, πίνακα ζωγραφικής, τραγουδιού κλπ. – και κάποτε πρέπει να δώσουμε την κρίση μας γραπτώς ή προφορικώς σε άλλους. Ή όταν πρέπει να γράψουμε ένα άρθρο σαν αυτό ή να κάνουμε μια ομιλία σοβαρή.
3. Το άλλο είναι πολύ βλαβερό. Συνίσταται σε κακές σκέψεις που στρέφονται κατά προσώπων και κατά της πραγματικότητας.
Είναι πρώτα-πρώτα λαθεμένες, απατηλές, αντιλήψεις για τον εαυτό μας, τους άλλους γύρω μας και τον κόσμο γενικά. Κάποιος π.χ. πιστεύει ακράδαντα πως δεν μπορεί να τραγουδήσει ή να μάθει αριθμητική – και αυτό γίνεται εμμονή και περιορισμός. Άλλος νιώθει αμηχανία και τα χάνει όταν βρίσκεται με ξένους. Οι αντιεμβολιαστές, πάλι, ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία. Επίσης οι λιγοστοί παράλογοι που πιστεύουν ακόμα πως η γη είναι επίπεδη και όσοι αρνούνται το Ολοκαύτωμα.
Άλλες κακές σκέψεις είναι ζηλόφθονες. Το να νιώθεις ζήλεια επειδή κάποιος ή κάποια νιώθει χαρά κι ευτυχία, ή έχει καλύτερο αμάξι, ή επιτυγχάνει στην εργασία του κλπ. Συχνά αυτό το συναίσθημα γίνεται μίσος και μπορεί να οδηγήσει σε επίκριση κι επιθυμία να πάθει κακό ο άλλος ή η άλλη.
Έτσι φιλοξενούμε και κακόβουλες, μοχθηρές σκέψεις που θέλουν το κακό των άλλων – και σε πολλές περιπτώσεις υποκινούν πράξεις που βλάπτουν τους άλλους.
Αυτές όλες όμως προκαλούν πρώτα στον ίδιο τον άνθρωπο δυσάρεστο, πνιγηρό συναίσθημα. Το ξέρουμε, το νιώθουμε, πως είναι δυσάρεστες. Είναι σαν να παίρνεις στις γυμνές σου παλάμες καυτά κάρβουνα να τα ρίξεις σε άλλους. Καίγεσαι πρώτα εσύ.
Αυτές πρέπει εξάπαντος να τις σταματάς!
