Όλοι περνάμε ή έχουμε περάσει περίοδο κατάθλιψης, είτε μετά από κάποια απογοήτευση, επαγγελματική, ερωτική, οικογενειακή, είτε λόγω βαριάς αρρώστιας ή άλλης σοβαρής απειλής. Μερικοί καταλήγουν σε άσυλο και συχνά θεραπεύονται, άλλοι αυτοκτονούν. Άλλοι πάλι, ίσως οι περισσότεροι, αφήνονται στον μάγο θεραπευτή χρόνο και αργά ή γρήγορα επανέρχονται σε αυτό που λέμε “κανονικότητα”, φυσιολογική ρουτινιέρικη καθημερινότητα.
Μα η κατάθλιψη δεν είναι ποτέ μοναχική. Συνοδεύεται από άλλες συγκινήσεις – φόβο, απόγνωση, ντροπή και παρόμοια. Κάποτε μας επισκέπτονται φίλοι και μας δίνουν μια δόση αισιοδοξίας για μια δυο μέρες.
Παράξενο, τότε, όταν νιώθουμε καλά, κάποιοι κολλητοί ή συγγενείς ανησυχούν. “Πώς και τόση γαλήνη κι αισιοδοξία (και κάποιο χιούμορ ίσως );” – απορούν.
Και όμως, όταν είμαστε τυχεροί/τυχερές ανακαλύπτουμε πως αυτή η σχετική γαλήνη, αισιοδοξία και, ίσως, χαρά, είναι μια φυσιολογική ψυχική κατάσταση. Γιατί να μην είναι; Γιατί δηλαδή πρέπει να βρίσκεται ο ψυχισμός μας (ή ο νους μας, έστω) σε ανησυχία, αναστάτωση, άγχος για σπουδαία μα και τιποτένια; Όταν ήμουν φοιτητής στο Λονδίνο, ένας συμφοιτητής, που μάλιστα μελετούσε Αρχαία Ελληνικά, τρωγόταν και γκρίνιαζε γιατί στο πανεπιστημιακό κυλικείο μια αλατιέρα δεν έχυνε άφθονο αλάτι ή γιατί το δημόσιο τηλέφωνο κάποτε δεν σε συνέδεε γοργά με τον αριθμό που καλούσες. Μια φορά, μάλιστα, το βρόντηξε και παρά λίγο να το σπάσει!
Αν νιώθω ανησυχία, ντροπή, κατάθλιψη, απαισιοδοξία για κάποιο διάστημα, ας πούμε 80% στην ηλικία των 22, πώς ένιωθα νωρίτερα το περισσότερο διάστημα των προηγούμενων ετών; Πώς νιώθω τώρα 10, 20, 50 έτη αργότερα;
Τίποτα δεν μένει σταθερό στην αισθηματική πλευρά του ψυχισμού μας (ούτε και στη διανοητική αφού τα ιδεολογήματα που ενστερνιζόμαστε ως έφηβοι έχουν ως επί το πλείστον εξαφανιστεί ως τα 50 μας (εκτός αν είμαστε αμετανόητοι κομμουνιστές). Μα το βασικό υπόστρωμα είναι η γαλήνη – και μέσα στη μέρα παρά τα όποια φουρτουνιάσματα και στον νυχτερινό ύπνο παρά κάποιο ενδιάμεσο ξύπνημα ή εφιαλτικό όνειρο.
Γιατί να κρίνω, να κρίνετε, μόνο με βάση την ανησυχία, έγνοια και ταραχή;
Αυτές είναι παροδικές καταστάσεις – όπως και ο θυμός, η θλίψη κ.λπ. Είναι παροδικά συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα. Όπως κάθε ήχος, κάθε κουβέντα εγείρεται από τη σιγή και σβήνει πίσω στη σιγή, έτσι κάθε συγκίνηση, κάθε ξέσπασμα θυμικού βγαίνει από τη γαλήνη και σβήνει πίσω σε κείνη.
Αν μάθουμε να μένουμε στη γαλήνη και να κρίνουμε από εκείνη την κατάσταση, αντί τα παροδικά ξεσπάσματα και συννεφιάσματα, μπορεί, αν όντως το κάνουμε, να έχουμε μια εντελώς διαφορετική, αισιόδοξη, χαρμόσυνη προοπτική και η επόμενη πράξη, επόμενη κατεύθυνση, θα έχει σταθερή σιγουριά έστω και αν υπάρχουν σύννεφα στον ορίζοντα, έστω και αν πρέπει να περάσουμε νύχτα μια ερημιά.
Γιατί να μην είμαι ευχαριστημένος με όσα έχω και να ευγνωμονώ το Σύμπαν; Βλέπετε, αν αλλάξουν οι επιθυμίες, αν διαλυθούν οι εμμονές, αν φύγουν οι φιλοδοξίες, το παρόν με τις τρισδιάστατες περιστάσεις του, τη χρονική εξέλιξή του σε μέλλον και όλη τη ψυχική συναισθηματική φόρτιση, αν το κοιτάμε από τη βαθύτερη γαλήνη μας, δίχως προσπάθεια κι επιθυμία, θα διαπιστωθεί πως είναι ακριβώς αυτό που πρέπει να είναι τη δεδομένη εκείνη στιγμή.
Κι εδώ τώρα, στην ίδια την ευλογημένη στιγμή είναι και το νόημα της ζωής, στην ίδια την εμπειρία (πάντα από το κριτήριο και εφαλτήριο της νοητικής γαλήνης) της ευγνωμοσύνης για όσα έχουμε.
Για όσο υπάρχει ψυχικό φουρτούνιασμα, όπως στη θάλασσα όταν φυσά ισχυρός άνεμος και δεν βλέπεις τη διαύγεια του νερού και τον ήσυχο βυθό, έτσι και στον ψυχισμό μας δεν έχουμε ορθή θέαση, ορθή κατανόηση. Είναι το άγχος, η εμμονή και φιλοδοξία που μας κάνουν να ψάχνουμε για την ικανοποίηση, την ευόδωση των ελπίδων, την υλοποίηση των επιθυμιών, κάπου στο άγνωστο μέλλον ενώ το παρόν με όλη την πολυδιάστατη σημασία του χάνεται χωρίς να μας αποκαλύπτει (δικό μας σφάλμα!) την αλήθεια που ποθούμε και τη συνακόλουθη ευτυχία – σε γαλήνη
