1. Εγώ προσωπικά δεν μπορώ να πω πως τώρα στα 80+ μου γνωρίζω πολύ περισσότερα από όσα γνώριζα στα 30 μου. Ναι, υπάρχουν πολλά που θα άλλαζα αν ξαναγύριζα σε κείνη την ηλικία. Μα η διαφορά δεν έγκειται στη γνώση, ή ακριβέστερα στην πληροφόρηση, διότι, επαναλαμβάνω, είχα τότε περίπου τις ίδιες πληροφορίες όπως τώρα για μια ορθή ζωή. Η διαφορά συνίσταται στο ότι τώρα μερικές αδυναμίες έχουν υποχωρήσει σε μεγάλο βαθμό και στη θέση τους υπάρχει πολύ μεγαλύτερη θέληση (ή ας πούμε μια ισχυρότερη επιθυμία) να εφαρμόζεται το ορθό και λογικό.
Έτσι δεν αρκεί να μιλάμε για θεωρητική γνώση («αν γνώριζα…») διότι αυτή από μόνη της δεν κάνει τίποτα. Πρέπει να εκλείψουν αρνητικές συνήθειες και τάσεις, ή αδυναμίες, και να υπάρχει μια πολύ ισχυρή επιθυμία για το ορθό, καλό και δίκαιο στη συμπεριφορά, όχι μόνο στη νοοτροπία.
Το ίδιο ισχύει για όλους και για κυβερνήσεις: όλοι και όλες γνωρίζουν ποιο είναι το ορθό που πρέπει να κάνουν μα λείπει μια ισχυρή θέληση. Ας το αφήσουμε όμως αυτό.
Θα σας μεταδώσω όσα μου είπε καλός φίλος (που έφυγε από τη ζωή πριν λίγα χρόνια) για τη δική του εμπειρία.
2. Έχω περάσει τα 75 όπως ξέρεις. Οι γνωστοί μας φεύγουν ένας – ένας. Σύντομα νομίζω πως θα έρθει και η δική μου ώρα αποχώρησης.
Είχα μια πλούσια σε εμπειρίες ζωή. Δεν είχα τη δική σου μόρφωση και μικρός δούλευα συχνά σε πιεστικές συνθήκες, κάποτε λουφάροντας, κάποτε κλέβοντας τρόφιμα από το ξενοδοχείο όπου εργαζόμουν. Σιγά – σιγά δημιούργησα μια μικρή εταιρεία εμπορίου και μετά μια μεγάλη. Όπως λέγεται στην Αλχημεία, για να κάνεις χρυσάφι χρειάζεται να έχεις λίγο για να ξεκινήσεις.
Στα 50 μου μπορούσα να αποσυρθώ και να απολαύσω σε μεγαλειώδη καλοπέραση τη ζωή με τα παιδιά και τη γυναίκα μου.
Στα 30 μου είχα και τον λίγο χρυσό και την ενέργεια για να προχωρήσω και αρκετή γνώση για να βλέπω τις παγίδες μπροστά. Μα όχι αρκετή θέληση για να μπορώ να τις αποφύγω. Π.χ. απασχόλησα στην εταιρεία συγγενείς και γνωστούς που ενδόμυχα ήξερα πως δεν έπρεπε γιατί δεν ήταν πολύ έντιμοι και ικανοί. Το είχα δει νωρίς μα ο συναισθηματισμός και μια κούφια πίστη στην καλοσύνη στους ανθρώπους δεν με αφήναν να πάρω σωστές αποφάσεις. Αλλά στα 38 αυτή η κατάσταση άρχισε να αλλάζει και παραδόξως νέο σθένος γεννήθηκε μέσα μου ακριβώς μετά το καρδιακό επεισόδιο και τη χειρουργική επέμβαση που πέρασα.
3. Αυτήν την κατανόηση και θέληση θα ήθελα να έχω στα 30 μου ή και νωρίτερα. Μόνο το ορθό, το καλό και το δίκαιο, όπως λέμε, έχει σημασία. Συναισθηματισμός και φόβος τι θα πουν οι δικοί σου της ευρύτερης οικογένειας και του ευρύτερου κύκλου σου είναι μεγάλα εμπόδια. Και μπορεί αυτά να δημιούργησαν την πίεση που προκάλεσε το καρδιακό επεισόδιο. Υπήρχε, βέβαια, παράλληλα και η ανησυχία της αποτυχίας σε κάθε νέο μεγάλο βήμα διεύρυνσης της δικής μου οικογένειας και της επιχείρησης.
Δεν έχει νόημα η δίψα για επιτυχία, η αγωνία, η έγνοια, το στρες, η εμπλοκή και η συνεχής νοητική διεργασία.
Δεν χρειάζεται η γρήγορη επιτυχία με τον συνακόλουθο πλουτισμό: τα δυο μεγάλα σπίτια, τα ακριβά αμάξια και ρούχα κι εστιατόρια και οι πανάκριβες διακοπές σε εξωτικές χώρες.
Τώρα αρκούμαι σε δυο μικρότερα σπίτια, σε μια Τογιότα (Ιαπωνίας, όμως) 15 ετών και τα ρούχα μου είναι φτηνά από τον Βάρδα ή το Μαρκς και Σπένσερ. Ευτυχώς η γυναίκα μου συναινεί, διότι ούτε ο γιος ούτε η κόρη που έχουν αναλάβει την επιχείρηση με καταλαβαίνουν και νομίζουν πως πάω για … ασκητής!
Τίποτα από όλα εκείνα ήταν αναγκαίο και τίποτα δεν μου έδινε πραγματική ευχαρίστηση. Επρόκειτο μόνο για το φούσκωμα μιας αξεδίψαστης ματαιοδοξίας.
Με ευχαριστεί τώρα μόνο η μεσογειακή δίαιτα. Όπως ξέρεις, δεν είναι φτηνή: και τα καλά φρέσκα λαχανικά, τα φρούτα και τα τυριά κοστίζουν όσο το καλό κρέας πλέον. Μα προτιμώ το απλό σπιτικό φαγητό από τις εξεζητημένες κουζίνες των Ιταλών και πολύ χειρότερα των Γάλλων.
Η γρήγορη επιτυχία, ο μεγάλος πλούτος, η δύναμη πάνω στους εργαζόμενους σου και στους ανταγωνιστές σου δεν σημαίνουν τίποτα ουσιαστικό.
