Στην Ψυχολογία (ή Ψυχανάλυση) υπάρχουν πολλές θεωρίες για τον ψυχισμό του ανθρώπου και τον σχηματισμό της προσωπικότητας. Να έχουμε υπόψη μας, όμως, πως οι περισσότερες θεωρίες βασίζονται σε προηγούμενες δημοσιεύσεις και σε μελέτες άλλων, ξεχωριστών από τον μελετητή, ανθρώπων.
Ο Καρλ Γκούσταβ Γιούνγκ, για τον οποίο έχουμε γράψει στο παρελθόν, βασίζει τη θεωρία του για την προσωπικότητα στην αντίληψη πως υπάρχουν δυο βασικοί διαφορετικοί τρόποι που ο άνθρωπος προσανατολίζεται στον κόσμο κι ανταποκρίνεται σε αυτόν. Είναι η εξωστρέφεια και η εσωστρέφεια. Οι εξωστρεφείς ενεργοποιούνται από την αδιάκοπη κίνηση στον κόσμο και τείνουν να ανταποκρίνονται ή αντιδρούν στα φαινόμενα, τα πρόσωπα και γεγονότα του. Οι εσωστρεφείς ενεργοποιούνται από τον δικό τους εσωτερικό κόσμο σκέψεων και συγκινήσεων και τείνουν να επικεντρώνονται στις εμπειρίες τους.
Αυτός ο διαχωρισμός είχε σημειωθεί και από άλλους στοχαστές όπως και η δεύτερη άποψη που επισήμανε ο Γιούνγκ, ότι δηλαδή η συνειδησία μας έχει 4 λειτουργίες: αίσθηση με την οποία (μέσω των αισθήσεων) προσλαμβάνουμε πληροφορίες· σκέψη με την οποία αναλύουμε και αξιολογούμε τις πληροφορίες· συναίσθημα με το οποίο αξιολογούμε τις πληροφορίες σύμφωνα με τις αξίες και αρχές μας· διαίσθηση ή ενόραση με την οποία ενισχύονται οι τρεις και βαθαίνει και διευρύνεται η κατανόησή μας.
Κάθε άτομο έχει μια από αυτές ως κυρίαρχη λειτουργία του: την χρησιμοποιεί συχνότερα και αποτελεσματικότερα. Έχει επίσης μια δεύτερη σε χρήση λειτουργίας, λιγότερο συχνή και αποτελεσματική. Οι δυο άλλες θα είναι τριτεύουσες και δίχως πολλή σπουδαιότητα.
Έτσι ένα άτομο είναι εξωστρεφές, ενεργητικό και, ας πούμε, συναισθηματικό μα έχει εκλάμψεις στόχασης. Άλλο είναι συναισθηματικό μα λιγότερο ενεργητικό, στοχαστικό, που όμως έχει συχνές εμπνεύσεις κι ενοράσεις.
Αυτή η θεωρία του Γιούνγκ επηρέασε σημαντικά την ψυχολογία, ψυχανάλυση και ψυχιατρική βοηθώντας τους διάφορους ψυχολόγους να κατανοήσουν καλύτερα την ανθρώπινη προσωπικότητα και σε πολλές περιπτώσεις να θεραπεύσουν τραύματα ψυχικά.
Αναπτύχθηκε τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και υιοθετήθηκε από πολλούς – όπως ο ίδιος ο Φρόιντ, ο Otto Rank, o Erich Newman και η Isabel Briggs Myers.
Αλλά πάντα πρέπει να θυμόμαστε πως οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα ηθοποιίας και προσποίησης κι έτσι μπορούν να ξεγελάσουν τον άλλο. Μπορεί ένα ευχάριστο προσωπείο να κρύβει οργή και μίσος από κάτω! Πώς θα εντοπιστεί η καλά κρυμμένη κατάσταση;
Η εξέταση της προσωπικότητας από ψυχολόγους δεν είναι πολύ ικανοποιητική. Ας μην τυφλωνόμαστε από αυτά τα ονόματα.
Η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Ο άνθρωπος, κάθε άνθρωπος, παρουσιάζει ένα μείγμα ιδιοτήτων από τρία διαφορετικά στρώματα της ύπαρξης ή ουσίας του. Αυτά τα βλέπει όποιος εξετάσει τον δικό του ψυχισμό ενδελεχώς για μεγάλο διάστημα.
Όλοι βλέπουν αθωότητα και αγνότητα σ’ ένα βρέφος. Διότι, ακόμα και αν φέρνει μαζί του ψυχολογικά βαρίδια, αυτά δεν έχουν εκδηλωθεί ακόμα. Τους πρώτους μήνες η φύση του είναι απλή, αθώα, αγνή.
Μα κάποια ώρα, σύντομα ή αργότερα, αρχίζουν να εκδηλώνονται ορισμένα γνωρίσματα ιδιαίτερα. Αυτό φαίνεται ακόμα και σε δίδυμα όταν αυτά είναι στο 2ο ή 3ο έτος τους. Και τα γνωρίσματα, οι ιδιαιτερότητες αυτές, αναπτύσσονται δίνοντας τους χαρακτήρα.
Μετά, σιγά σιγά αναπτύσσεται κι ένα τρίτο στρώμα, που ονομάζω προσωπικότητα. Αυτή έχει ιδιότητες που το άτομο, ο έφηβος ή νέος, παρουσιάζει επιδεικτικά στον κόσμο για να είναι αρεστός. Είναι η βιτρίνα του.
Αλλά γενικά το άτομο εκδηλώνει στοιχεία και από τα τρία στρώματα και δεν είναι πάντα εύκολο να τα διαχωρίζουμε.
