Ο άνθρωπος πρέπει ν’ αποσπαστεί και να μην είναι προσκολλημένος/ταυτισμένος με το καθήκον του.
Στο 18ο και τελευταίο κεφάλαιο της Bhagavad Gita η στροφή 66 λέει – “Εγκαταλείποντας όλους τους Ντχάρμα, έλα σε Μένα μόνο ως καταφύγιο σου. Εγώ θα σε λυτρώσω απ’ όλα τα κακά. Μη θλίβεσαι.”
Η λέξη “ντχάρμα”, όπως είδαμε σε πολλά προηγούμενα άρθρα, σημαίνει εκείνο που συντηρεί δίνοντας στήριξη, συνοχή και διάρκεια: επίσης, θρησκεία, δικαιοσύνη, νόμος, ιδιότητα, καθήκον…
Πολλοί παίρνουν το νόημα σ’ αυτήν τη στροφή ως παρότρυνση να παρατήσει ο άνθρωπος τα καθήκοντά του και να κάνει ό,τι γουστάρει εφόσον παραδίδεται στον Κύριο, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ο Κρίσνα (śrī Kṛṣna), μια μορφή του μεγάλου θεού Viṣṇu.
Ναι, αλλά πώς βρίσκεις καταφύγιο στον Κύριο Κρίσνα;…
Τι πραγματικά σημαίνει το να εγκαταλείψεις όλα τα καθήκοντά σου;
Τα καθήκοντα είναι δραστηριότητες. Π.χ. ένας πατέρας έχει ως καθήκον του να φροντίζει τη γυναίκα και τα παιδιά του, να τους προστατεύει παρέχοντας όλα όσα χρειάζονται ωσότου τα παιδιά του μεγαλώσουν και μπορούν άνετα πια μόνα τους, ως ενήλικες, να φροντίζουν για τον εαυτό τους. Ένας τέτοιος πατέρας, λοιπόν, παροτρύνεται από τον Κύριο Κρίσνα να εγκαταλείψει αυτό το καθήκον;
Είναι μάλλον αφελής και ίσως ανόητη ή και κακόβουλη μια τέτοια ερμηνεία.
Η εγκατάλειψη είναι μια εσωτερική ενέργεια ψυχική. Δηλαδή ο άνθρωπος πρέπει ν’ αποσπαστεί και να μην είναι προσκολλημένος, ταυτισμένος, με το καθήκον του. Θα το εκτελεί επιμελώς, μα όχι (για να χρησιμοποιήσουμε σύγχρονους όρους) με άγχος ή στρες, όχι με προσωπικό πάθος και πίεση. Κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, μα αν οι συνθήκες είναι τρομερά αντίξοες δεν θλίβεται, δεν ανησυχεί εσωτερικά, αν δεν τα καταφέρνει τόσο καλά όσο θα ήθελε. Θα προσθέσω εδώ πως η φροντίδα παιδιών συμπεριλαμβάνει και ορθή, ηθική ανατροφή ώστε τα παιδιά να μην γίνουν εγκληματίες.
Άλλο παράδειγμα είναι ο εργαζόμενος σ’ ένα γραφείο ή εργοστάσιο. Θα παρατάει τη δουλειά του για να προσεύχεται στον Θεό κάθε μισή ώρα ή όποτε του αρέσει; Κι εδώ ισχύει η εσωτερική απόσπαση ενώ εκτελεί το καθήκον του.
Μα υπάρχει μια ακόμα άποψη που επισήμαναν οι μεγάλοι δάσκαλοι και σχολιαστές της Γκήτα. Όλοι συμφωνούν πως “όλοι οι ντχάρμες” εδώ αναφέρονται όχι μόνο σε καθήκοντα μα σε όλες τις δραστηριότητες, εορτασμούς, τελετές και πράξεις, που αποσκοπούν σε κάποιο αποτέλεσμα. Μη την κάνεις τη δραστηριότητα για το αποτέλεσμα, μα γιατί πρέπει αυτή να διεκπεραιωθεί όσο καλύτερα γίνεται.
Στα σχόλια του σε αυτήν τη στροφή ο πρώτος Shankaracharya λέει: “Εδώ η λέξη dharma υπονοεί και adharma, δηλαδή οποιαδήποτε πράξη που έχει αποτέλεσμα”.
Ο άλλος μεγάλος σχολιαστής ο Rāmānuja λέει κάτι παρόμοιο: “Μέσω karma-yoga κ.λπ., ν’ απαρνηθείς τα αποτελέσματα όλων των πράξεων και την ιδέα πως εσύ είσαι ο δράστης της όποιας δραστηριότητας.”
Στο επικό Mahabharata 12.329.40 λέγεται: “Ν’ απαρνηθεί και dharma και adharma, και αλήθεια και αναλήθεια, μα και αυτό με το οποίο απαρνιέσαι”!
Είναι πολύ λεπτή αυτή η ενέργεια της απάρνησης στον ψυχισμό μας.
