«Ο φόβος είναι η άλλη όψη της θνητότητάς μας» γράφει ο Ευάγγελος Βενιζέλος (Νέα Κρήτη 3/10/24) «[Είναι] θεμελιώδες στοιχείο της φύσης του ανθρώπου».
Τι ακριβώς σημαίνει η πρώτη πρόταση δεν ξέρω. Και ποια είναι η μη-άλλη όψη της θνητότητάς μας.
Πού το ξέρει ο Βενιζέλος (ο πρώην υπουργός του Πασόκ και αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Σαμαρά) πως «ο φόβος είναι θεμελιώδες στοιχείο της φύσης» μας; Έχει δει βρέφη ως και 18 μηνών να φοβούνται;
Εσείς έχετε δει βρέφη. Διακρίνατε φόβο; Εγώ έχω δει πολλά κα ποτέ δεν διέκρινα φόβο.
Αν ο φόβος δεν παρουσιάζεται σε βρέφη, τότε πώς είναι θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης φύσης;
Δυστυχώς οι μπαρούφες περί φόβου συνεχίζονται.
«Ο φόβος του θανάτου είναι η μήτρα του πολιτισμού»! Φοβάμαι πως ο Βενιζέλος δεν ξέρει ούτε τι είναι φόβος, ούτε μήτρα, ούτε πολιτισμός. Ή, μάλλον, έχει πολύ διαφορετικές αντιλήψεις για αυτά τα κόνσεπτ από τις δικές μου.
«Κάθε πολιτισμός» συνεχίζει, «είναι εν τέλει μια συλλογική αφήγηση για τον φόβο του θανάτου, ή έκφραση της ανάγκης ο θάνατος του ανθρώπου να αντιρροπίζεται από την επιβίωση της ανθρωπότητας.»
Δεν θα συνεχίσω πολύ με τα γραπτά του Ευαγ. Βενιζέλου διότι είναι φανερό πως δεν μιλάει από την προσωπική του εμπειρία του φόβου του θανάτου, αλλά φιλοσοφεί αερολογώντας δίχως να έχει εξετάσει το βίωμα του φόβου στον ψυχισμό του.
«Φοβόμαστε τη λησμονιά, το πεπερασμένο… με τον Θεό… μια ελπίδα εσχατολογική που λειαίνει τον φόβο για το επέκεινα [= μετά θάνατο]… Η προσέγγιση του φόβου αφορά, βεβαίως, τη δική μας ιστορική και πολιτιστική πρόσληψη… του δυτικού/ορθολογικού ανθρώπου… Διατηρεί [αυτή] πάντα το αρχαϊκό ενστικτώδες περιεχόμενο του…» Κι άλλα αερολογήματα.
«Φοβόμαστε τον φόβο μας,» συνεχίζει. «Την ανθρώπινη και πεπερασμένη φύση μας.» Μπα, αληθεύει αυτό καθόλου;
Ο ανθρώπινος φόβος εκδηλώνεται σε τρείς απόψεις. Αλλά πρώτα ξεκαθαρίζω πως ο φόβος δεν είναι θεμελιώδες στοιχείο στη φύση μας, όπως φαίνεται από την απουσία του στα βρέφη. Είναι ένα επίκτητο στοιχείο. Μετά, δεν φοβόμαστε τον θάνατο καθαυτό. Φοβόμαστε το τι μπορεί να κρύβεται εκεί, μετά τον θάνατο.
Ο φόβος έχει τρεις κύριες εκδηλώσεις. Όπως γράφει ο Ευαγ. Βενιζέλος «ο φόβος του θανάτου (sic) επιμερίζεται κι εμφανίζεται» ποικιλότροπα:
α) φόβος να μην εκτεθούμε καθώς αποκαλύπτονται κρυφές αμαρτίες που δεν φιγουράρουν στην εικόνα την οποία προβάλλουμε στους γύρω μας – φόβος να μην μαθευτούν ένοχα μυστικά.
β) φόβος να μην πονέσουμε σωματικά και ψυχικά, να μη βασανιστούμε με οποιονδήποτε επώδυνο τρόπο.
γ) φόβος του αγνώστου, του τι θα συναντήσουμε μετά τον θάνατο.
