Παρά την παλαιότερη φιλελεύθερη παράδοσή τους, οι Ολλανδοί ήταν πολύ χειρότεροι αποικιοκράτες σε σύγκριση με τους Βρετανούς, που και αυτοί συχνά έβαζαν το πολιτικό και, συνεπώς, το οικονομικό συμφέρον τους πάνω από το Δίκαιο. Οι Ολλανδοί ανέπτυξαν μεγάλη παράδοση δικαιοσύνης, ανεξιθρησκείας και φιλελευθερισμού τον 17ο και τον 18ο αιώνα. Πολλοί Βρετανοί και Εβραίοι ζήτησαν καταφύγιο στο φιλελεύθερο καθεστώς της Ολλανδίας. Διακεκριμένο παράδειγμα ο φιλόσοφος John Locke. Εκεί βρήκαν καταφύγιο και οι γονείς του Μπαρούχ Σπινόζα.
Όμως όταν από τον 16ο αιώνα οι Ολλανδοί άρχισαν να εποικίζουν τις Ανατολικές Ινδίες (σημερινή Ινδονησία) και τον 17ο τη Νότια Αφρική, δεν έδειξαν εκεί το ίδιο φιλελεύθερο πνεύμα, διότι το ενδιαφέρον τους ήταν το κέρδος.
α) Ενώ δεν επιδίωξαν καθόλου να προσηλυτίσουν στον χριστιανισμό τους αυτόχθονες, από την άλλη δεν ενδιαφέρθηκαν να προωθήσουν τις παραδόσεις τους (όπως έκαναν οι Βρετανοί) και δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη της ντόπιας παιδείας – εκτός από την ανώτερη τάξη που συνεργαζόταν μαζί τους. Η πλειονότητα του λαού ήταν αγγράμματοι κολίγοι (coolies), μοιρασμένοι σε φυτείες Ολλανδών!
β) Στις Βρετανικές αποικίες η δουλεία καταργήθηκε το 1833. Στις Ολλανδικές καταργήθηκε το 1863, οπότε η ζήτηση για σκλάβους (κυρίως στις ΗΠΑ) μειώθηκε και το δουλεμπόριο έχασε την αρχική κερδοφορία του. Μα οι σκλάβοι δεν ελευθερώθηκαν πριν το 1873. (Οι κολίγοι ζούσαν κι εργάζονταν σε συνθήκες δουλείας.) Έτσι σταμάτησαν και οι σκλάβες του σεξ. Μα μετά το 1870 οι ντόπιες κοπέλες γίνονταν παλλακίδες ή ερωμένες (το σύστημα Njai).
Το 1740 στη μεγάλη σφαγή στη Batavia σκοτώθηκαν 10.000 ντόπιοι!
γ) Μέχρι το 1910 στις Ανατολικές Ινδίες της Ολλανδίας, οι αυτόχθονες έπρεπε να υποκλιθούν χαμηλά όποτε περνούσαν οι Ολλανδοί άποικοι, αξιωματούχοι ή επιχειρηματίες.
δ) Το 1872 με μια Συμφωνία οι Βρετανοί επέτρεψαν σε Ινδούς (από την Ινδία) να μεταναστεύσουν ως συμβασιούχοι εργάτες στη Surinam (Ολλανδική Guiana). Μα οι συνθήκες εκεί ήταν τόσο άθλιες που οι Βρετανοί διέκοψαν τη μετανάστευση το 1875. Το 1879 όμως ξανάρχισε η ροή εργατών ως το 1915.
Στάσεις κι επαναστάσεις ήταν συχνές. Οι αποικιοκράτες ποτέ δεν ενέδωσαν στα αιτήματα των ντόπιων και χρησιμοποιούσαν μεγάλη σκληρότητα και βία στην καταστολή τους. Οι γηγενείς “ταραχοποιοί” τιμωρούνταν με μαστίγωμα, με σταύρωση, με ηλεκτροπληξία ή κρεμάλα από τους αντίχειρες ώσπου αυτοί να σπάσουν! Γυναίκες και κορίτσια βιάζονταν συχνότατα.
ε) Στον 2ο ΠΠ οι αυτόχθονες έσπευσαν να βοηθήσουν τους Ιάπωνες μόνο για να ανακαλύψουν σύντομα πως αυτοί ήταν εξίσου σκληρά αφεντικά. Οι Ιάπωνες επίσης ήθελαν τους φυσικούς πόρους των νησιών και καταπίεζαν τον πληθυσμό με την ίδια αν όχι μεγαλύτερη σκληρότητα.
Οι Ολλανδοί επανήλθαν μετά το τέλος του πολέμου, μα και οι ίδιοι έζησαν υπό την κατοχή των Ναζί. Εντούτοις δεν διδάχτηκαν. Διότι όταν οι Ινδονήσιοι επιτέλους ζήτησαν την ανεξαρτησία τους, οι Ολλανδοί δεν τους την έδωσαν.
Οι Ιάπωνες όμως είχαν εκπαιδεύσει πολλούς νέους και είχαν δώσει στους εθνικιστές ηγέτες ισχυρή φωνή για να διεκδικήσουν την ελευθερία τους.
Έτσι ακολούθησε ο σκληρός πόλεμος της ανεξαρτησίας 1945-49. Τότε οι αποικιοκράτες έδειξαν τον χειρότερο εαυτό τους καθώς διέπραξαν πολλά εγκλήματα πολέμου. Ήταν κοινή και συχνή πρακτική να εκτελούν όλους τους ενήλικες άντρες μιας κοινότητας ή να καίνε ολόκληρο χωριό.
Το 2013 ο Ολλανδός πρέσβης και το 2020 ο Ολλανδός Βασιλιάς ζήτησαν δημόσια συγγνώμη για τα εγκλήματα που οι πρόγονοί τους είχαν διαπράξει!
