Νικόδημος
1. “Ευφυής Σχεδιασμός” είναι μια καθόλου ποταπή ή ανόητη θεώρηση που, απλουστευτικά και σύντομα, θέλει την ύπαρξη Νοημοσύνης (και κατά μερικούς, κατ’ επέκταση, την ύπαρξη του Θεού) ως πρωταρχική Δύναμη της Δημιουργίας (ή του Σύμπαντος). Πολλοί επιστήμονες την αμφισβητούν, άλλοι την ταυτίζουν με τον “δημιουργισμό” (στο §3), άλλοι πάλι θέλουν να φαίνονται (μετα)μοντέρνοι…
Πριν από καιρό διάβασα στην Κυριακάτικη Καθημερινή (σ 8) άρθρο του φίλτατου Π. Μανδραβέλη να αποκαλεί “ψευδοεπιστήμη” τη θεώρηση του “ευφυούς σχεδιασμού” και τη θεωρία των δαρβινιστών περί εξέλιξης “επιστήμη”. Έγραψα τότε κι ένα άρθρο με το ίδιο θέμα. Δυστυχώς δεν θυμάμαι ακριβώς πότε ήταν. Έκτοτε έχουν εμφανιστεί και άλλα όμοια άρθρα, εγκωμιάζοντας την “επιστήμη” της Νεο-Δαρβινικής εξέλιξης των όντων και δη του ανθρώπου κι επικρίνοντας σκωπτικότατα την “ευφυή νοημοσύνη”. Αν αυτοί οι συγγραφείς εξέταζαν το όλο θέμα ενδελεχώς αντί να παπαγαλίζουν την τρέχουσα επικρατούσα πανεπιστημιακή άποψη, ίσως να διατύπωναν διαφορετική άποψη.
2. Γιατί;
Διότι το “τυχαίο” (random) που είναι θεμελιακή προϋπόθεση της εξελικτική θεώρησης δεν μπορεί να έχει θέση σε έναν κόσμο που διέπεται από νόμους – και υπάρχουν πάρα πολλοί νόμοι που κυβερνούν τον κόσμο μας. Δεν μπορεί, δηλαδή, μια περιοχή αυτού του κόσμου (όπως η εξέλιξη των όντων) να μην υπάγεται σε νόμους εξίσου αυστηρούς όπως η αεροδυναμική, η ηλεκτρομαγνητική και παρόμοια φαινόμενα που υπάγονται σε Επιστήμες!
Και, αφού υπάρχουν νόμοι (και αν υπήρχε έστω κι ένας νόμος), υπάρχει και Νοημοσύνη. Διότι πώς μπορεί μια τόσο μεγάλη οργάνωση Νόμων με τόση τάξη να παρουσιάζεται “τυχαία”; Γιατί, για να το θέσω αλλιώς, είναι το “τυχαίο” πιο σίγουρο από τη “νοημοσύνη”;
Και πώς προκύπτει νοη-μοσύνη από α-νόη-τη ύλη ή ενέργεια;…
Γάλα παράγεται από αιγοπρόβατα και γελάδια, για να πάρουμε μια αναλογία. Δεν παράγεται από γαλοπούλες ή γεράκια. Με άλλα λόγια, μια ιδιότητα, ένα στοιχείο δεν παράγεται από υλικό όπου δεν υπάρχει “εν δυνάμει”. Έτσι αφού υπάρχει νοημοσύνη στον Άνθρωπο και σε μικρότερο βαθμό σε ζώα και φυτά σε τόση μεγάλη έκταση, πρέπει να υπήρχε και στην πρωτουσία, το πρώτο υλικό στοιχείο, του Σύμπαντος από όπου προήλθαν αυτά τα όντα.
3. Ο “ευφυής σχεδιασμός” δεν είναι ίδιος με τη θεώρηση του “δημιουργισμού” η οποία όντας μια θρησκοληπτική προσέγγιση, παίρνει κυριολεκτικά τα δύο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου “Γένεσις” της Παλαιάς Διαθήκης. Αυτά, ακόμα και πολλοί ευσεβείς χριστιανοί (όπως ο ρωμαιοκαθολικός φυσιοδίφης Teillard de Chardin, 18881-1955) δεν τα παίρνουν πια κυριολεκτικά, ούτε καν στα σοβαρά.
Η απλή επιστημονική αλήθεια είναι πως κανείς δεν γνωρίζει πώς και πότε πρωτοπαρουσιάστηκε το ον άνθρωπος στον πλανήτη. Ακόμα και οι χρονολογίες της πρώτης εμφάνισης του “ανθρώπου γνωστικού” (homo sapiens sapiens) έχουν αλλάξει σε έναν αιώνα: από 40.000 έτη ΠΠ φθάνουμε τώρα σε μια χρονολογία γύρω στα 300.000 έτη Προ Παρόντος.
Ναι, υπάρχουν μερικοί σκελετοί, πανάρχαια απολιθώματα πιθηκανθρώπων, μα αυτό δεν σημαίνει πως ο άνθρωπος παρουσιάστηκε ως μια τυχαία μετεξέλιξη αυτών των όντων. Μπορεί να έγινε με αυτή την εξελικτική διαδικασία – δεν την αποκλείω. Μα αυτή είναι μια εικασία, μια ερμηνεία των δεδομένων, όχι επιστημονική βεβαιότητα. Και οι επιστήμονες δεν πρέπει να αποκλείουν την ύπαρξη Νοημοσύνης στην (άγνωστη) πρώτη πράξη της δημιουργίας. Όπως δεν πρέπει να αποκλείουν τα φαινόμενα τηλεπάθειας κι εξωσωματικών εμπειριών ή dejá vu, επειδή δεν μπορούν οι τεχνικοί να τα μετρήσουν με τις συσκευές τους! Αυτά είναι πλέον τεκμηριωμένα κοινά φαινόμενα σε όλο τον κόσμο. Όλοι όσοι περιγράφουν τέτοιες εμπειρίες είναι ψεύτες;
Από την άλλη, ναι, μερικοί προωθητές του “ευφυούς σχεδιασμού” είναι ευσεβέστατοι χριστιανοί και μερικοί μπορεί να δέχονται τη θεώρηση του “δημιουργισμού”. Μα αυτοί δεν ανήκουν στον πυρήνα επιστημόνων (κυρίως βιολόγων) που προωθούν τη θεώρηση του “ευφυούς σχεδιασμού”.
4. Ο Π. Μανδραβέλης δεν μου φαίνεται να έχει δίκιο στην παρουσίαση αυτού του θέματος. Η θεώρηση του “ευφυούς σχεδιασμού” δεν είναι καθόλου παράλληλη με την πίστη πως η Γη είναι επίπεδη και πως η θεώρηση της (νεο-)δαρβινικής εξέλιξης είναι παράλληλη με το γεγονός του ηλιοκεντρικού συστήματος των πλανητών μας. Το ηλιοκεντρικό σύστημα είναι και παρατηρήσιμο και μαθηματικά αποδεδειγμένο, ενώ η εξέλιξη δεν έχει παρατηρηθεί (άσχετα με το τι ισχυρίζονται διάφοροι φανατικοί) ούτε αποδείχθηκε μαθηματικά ή με άλλο τρόπο: όπως είπα, δεν την αποκλείω, μα είναι μια ερμηνεία δεδομένων, μια εικασία – τίποτε άλλο.
Γιατί τώρα πολλοί επιστήμονες, ή, τέλος πάντων, πάρα πολλοί που εντρυφούν επαγγελματικά στις θετικές επιστήμες (διάφοροι κλάδοι Φυσικής, Χημείας, Βιολογίας) αρνούνται τη Νοημοσύνη ως πρωταρχική δύναμη, ενώ προτάσσουν την “ύλη”, που είναι πλέον μια εντελώς ξεπερασμένη αντίληψη, μου φαίνεται πολύ παράξενο. Θα πρέπει να υπάρχει κάποιος ύπουλος, δυσδιάκριτος περιορισμός στον όλο τρόπο σκέψης τους.
