1. Στο διάγραμμα που ακολουθεί βλέπουμε τη βάση του πολιτικο- οικονομικού καθεστώτος που έχουν επιβάλει οι συμπαντικές δυνάμεις για να ζει ο άνθρωπος στο φυσικό περιβάλλον του πλανήτη Γη. Στο διάγραμμα όμως η «Γη» υποδείχνει επίσης τη στέρεη επιφάνεια, την ξηρά, όπου συνήθως οι άνθρωποι διαμένουν. Αυτή είναι περιορισμένη σε έκταση, εκτός από αμελητέες αποξηράνσεις βάλτων και λιμνών.
Το εποικοδόμημα βρίσκεται στις συνθήκες οι οποίες διαφέρουν ανάλογα με την περιοχή, την εποχή και τη νοοτροπία των ανθρώπων.
Το εποικοδόμημα είναι οι τρόποι παραγωγής και διανομής του πλούτου που καθορίζονται σε κάποιο βαθμό από τις γεωφυσικές συνθήκες και, μάλλον σε μεγαλύτερο βαθμό, από τη νοοτροπία των ανθρώπων.
Στην αρχαία εποχή που ίσχυε η δουλοκτησία όπως και η ιδιωτική γαιοκτησία, ο δούλος είχε ως αμοιβή για την εργασία του την απαραίτητη τροφή, ρουχισμό και στέγαση. Το μεγαλύτερο μέρος του προϊόντος της εργασίας του πήγαινε στον δουλοκτήτη. Αυτό ήταν το εποικοδόμημα και ο τρόπος παραγωγής και διανομής του πλούτου (=αγαθών και υπηρεσιών).
Στην εποχή μας όπου η δουλοκτησία δεν υφίσταται στις προηγμένες χώρες, οι εργαζόμενοι έχουν πολύ μεγαλύτερες αμοιβές.
2. Σήμερα εξακολουθεί να ισχύει η περιουσία της ιδιωτικής γαιοκτησίας. Αυτή η συνθήκη επίσης (μαζί με την προηγμένη τεχνολογία και το δημοκρατικό καθεστώς) καθορίζει τον τρόπο παραγωγής και διανομής του πλούτου.
Για διάφορους ιστορικούς, κοινωνικούς και ψυχολογικούς λόγους, μερικοί άνθρωποι κατέχουν ως ιδιωτική περιουσία τεράστιες εκτάσεις γης ή εκτάσεις με πολύτιμους φυσικούς πόρους. Άλλοι, που είναι και οι περισσότεροι, δεν κατέχουν ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο και πρέπει να πληρώσουν τους γαιοκτήμονες για να έχουν πρόσβαση σε μια μικρή έστω έκταση για να κατοικήσουν ή/και να εργάζονται.
Ο Μαρξ το είδε αυτό (όπως και άλλοι οξυδερκείς ερευνητές πριν από αυτόν) και γράφει ξεκάθαρα: «Ένα τμήμα της κοινωνίας εδώ ζητά από το άλλο έναν φόρο υποτέλειας για το δικαίωμα να κατοικεί τη γη – όπως γενικότερα η γαιοκτησία περιέχει το δικαίωμα των ιδιοκτητών να εκμεταλλεύονται το σώμα της γης, τα σπλάχνα της και το αέρα της και μαζί με αυτά τη συντήρηση και την εξέλιξη της ζωής» (Κεφάλαιο, τόμος 3).
3. Η κατάσταση αυτή δεν ήταν καινούρια. Πάει πίσω στην απαρχή της γνωστής ιστορίας μας γύρω στο 2500 πκχ. Στην αρχαία Αίγυπτο και Μεσοποταμία οι άρχοντες εξουσίαζαν τεράστιες εκτάσεις και είχαν δούλους να εργάζονται σε αυτές.
Από τότε είχε αρχίσει το απάνθρωπο αυτό σύστημα εκμετάλλευσης του ανθρώπου από άνθρωπο στο εποικοδόμημα μέσω δουλείας και ιδιωτικοποίησης της γης αφήνοντας στερημένους τους πολλούς. Ήταν μια επινόηση των ισχυρών και πονηρών που επηρέαζε τη βάση της φυσικής διάταξης όπως στο διάγραμμα. Οι πολλοί δούλοι δεν ήταν ελεύθεροι να εργάζονται και να έχουν τη φυσική αμοιβή της εργασίας τους στη γη. Πολλοί ελεύθεροι επίσης, εκτός των δούλων, δεν είχαν ελεύθερη πρόσβαση στη γη μα έπρεπε να πληρώσουν τον ιδιοκτήτη για να μπορούν να κατοικούν και να εργάζονται. Έτσι ούτε αυτοί ελάμβαναν τη φυσική αμοιβή της εργασίας τους που θα ήταν όλο το προϊόν της παραγωγής τους – από καλλιέργεια ή εξόρυξη ή ό,τι άλλο.
Και η άδικη κατάσταση αυτή διατηρούνταν και διαιωνιζόταν από το κοινωνικό καθεστώς με τους θεσμούς και τους νόμους του.
4. Στην εποχή μας η δουλεία έχει εκλείψει. Μα εξακολουθεί να ισχύει το σύστημα ιδιωτικής γαιοκτησίας το οποίο επιτρέπει σε «ένα τμήμα της κοινωνίας [να] ζητά από το άλλο έναν φόρο υποτέλειας για το δικαίωμα να κατοικεί τη γη».
Αυτή η διευθέτηση σε όλες τις χώρες παντού δημιουργεί τη σοβαρή στρέβλωση στη βάση των ανθρώπινων σχέσεων στην κοινωνία. Έτσι και το εποικοδόμημα παρουσιάζει στρεβλώσεις, δηλαδή κρίσεις, υφέσεις, φτώχεια, δυστυχία.
Έγραψε πρόσθετα ο Μαρξ: «Όσο περισσότερο κεφάλαιο χρησιμοποιείται σε ορισμένο έδαφος και όσο ψηλότερα αναπτύσσεται [η παραγωγή] και γενικά ο πολιτισμός σε μια χώρα, τόσο περισσότερο υψώνονται οι γαιοπρόσοδοι και το σύνολο των γαιομισθωμάτων και τόσο πιο γιγάντιος γίνεται ο φόρος υποτέλειας προς τους γαιοκτήμονες…» Καθώς αναπτύσσεται η κοινωνία με αύξηση πληθυσμού, με ανέγερση νέων κτηρίων, εργοστασίων, σταθμών, θεάτρων, δρόμων και λιμανιών, με την πρόοδο της τεχνολογίας γενικά, η πρόσοδος ξεχωρίζει όπως και «η πλήρης παθητικότητα του γαιοκτήμονα ο οποίος… εκμεταλλεύεται την πρόοδο της κοινωνικής εξέλιξης… [Αυτός σε] τίποτα δεν διακινδυνεύει, όπως τουλάχιστο κάνει ο βιομήχανος καπιταλιστής». (Κεφάλαιο, τόμος 3, κεφ. 46-47)
5. Οικονομολόγοι και, κυρίως, πολιτικοί βλέπουν τα συμπτώματα των κραχ και κρίσεων στην οικονομία και προσπαθούν να διορθώσουν την κατάσταση με αυξο-μειώσεις των επιτοκίων, με αυξομειώσεις παραγωγής, με φορολογικά μέτρα, με κρατικές παρεμβάσεις και παρόμοια.
Αυτά όλα τα μέτρα επιβάλλονται στο εποικοδόμημα, που είναι συνέπεια των δυνάμεων που λειτουργούν στη βάση. Η στρέβλωση στη βάση μένει άθικτη.
Είναι όπως όταν αγνοείται η δυσλειτουργία κάποιων οργάνων στο σώμα, η τοξικότητα στο αίμα, κι εμείς επιθέτουμε αλοιφές στο δέρμα για να θεραπεύσουμε τα σπυριά και τον κνησμό!
Εφόσον η αιτία στη βάση παραμένει άθικτη, τα συμπτώματα θα συνεχίσουν να παρουσιάζονται παρά τις όποιες περιόδους πρόσκαιρης ομαλής κατάστασης και βελτίωσης.
