1. Κατά τον Μαρξ, το οικονομικό σύστημα έχει μια βάση κι ένα εποικοδόμημα που κτίζεται και στηρίζεται πάνω στη βάση. Όλα όσα βλέπουμε, όλα όσα συζητούνται γραπτά ή προφορικά, είναι το εποικοδόμημα. Είναι μια ορθή προσέγγιση, μα ούτε ο ίδιος δεν την ακολούθησε. Έτσι εγέρθηκε ο μαρξισμός, μια στρεβλή πολιτική και οικονομική θεωρία που, τροποποιημένη κάπως από τον Ένγκελς και τον Λένιν, ταλαιπωρεί τα έθνη εδώ και 150 χρόνια.
Συνοψίζω τα όσα είπαμε για τη βάση στο προηγούμενο άρθρο σε μια απλή τριάδα: Σύμπαν – Άνθρωπος – Φυσικές συνθήκες.
Στην αρχή είναι μόνο το Σύμπαν. Μέσα σε αυτό είναι ο πλανήτης Γη και πάνω σε αυτόν είναι ο άνθρωπος. Αυτός τώρα ζει σε συνθήκες που καθορίζονται από τον ήλιο και τις άλλες φυσικές ενέργειες στο ηλιακό σύστημα. Μα και οι ενέργειες που κυκλοφορούν στο ευρύ διάστημα του Γαλαξία επηρεάζουν τις συνθήκες πάνω στη Γη.
2. Ο άνθρωπος ξεχωρίζει ως μια ιδιαίτερη δύναμη μέσα στο Σύμπαν, μέσα στη Φύση, και παντού, σε κάθε κίνησή του, βρίσκεται αντιμέτωπος με όλες τις υπόλοιπες φυσικές δυνάμεις πάνω στη Γη, στο Σύμπαν. Έτσι υπάρχει (α) ο άνθρωπος, (β) η επιφάνεια του πλανήτη με όλα τα υλικά και τα φαινόμενά της και (γ) οι συγκεκριμένες φυσικές συνθήκες (ζέστη-κρύο, πυκνός-αραιός αέρας, εύφορη πεδιάδα ή βραχώδης βουνοκορφή κλπ.).
Ο Μαρξ λέει: «Η εργασία είναι πρώτιστα μια διενέργεια ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση… Αντιμετωπίζει τα υλικά της Φύσης σαν μια δύναμη της ίδιας της Φύσης» (Κεφάλαιο Α1.1.)
Με την εργασία ο άνθρωπος ελέγχει τα υλικά, τις ουσίες κι ενέργειες στο φυσικό περιβάλλον του για να διατηρείται στη ζωή. Στο Γερμανική Ιδεολογία ο Μαρξ έγραψε: «Προϋπόθεση όλης της Ιστορίας είναι ότι οι άνθρωποι βρίσκονται σε θέση να ζουν για να κάνουν ιστορία. Η ζωή όμως συνεπάγεται πριν από όλα φαγητό, ποτό, κατοικία, ρουχισμό… Πράγματι αυτή είναι μια ιστορική πράξη… που σήμερα, όπως πριν από χιλιετίες, πρέπει να εκπληρώνεται κάθε μέρα…» (σ249 στο Marx & Engels: Basic Works 1959 του L. S. Feuer, NY.)
3. Προϋπόθεση για την «ιστορική πράξη» της αποκόμισης των υλικών που χρειάζονται για επιβίωση είναι όμως η επίγνωση των βιοτικών αναγκών και η ταυτοποίηση της καταλληλότητας των υλικών. Κι εδώ έχουμε μια άλλη τριάδα όπου η Νοημοσύνη του ανθρώπου έχει επίγνωση των αναγκών του και γνώση των κατάλληλων υλικών για τις διαφορετικές ανάγκες.
Τη Νοημοσύνη ο Μαρξ την αναφέρει και ως «συνείδηση». Στη Γερμανική Ιδεολογία λέει: «Στην αρχή η συνείδηση είναι συνείδηση αναφορικά με το άμεσο αισθητήριο περιβάλλον έξω από το άτομο, το οποίο είναι και αυτό-ενσυνείδητο» (σ252, Feuer).
Αυτή η αυτοσυνειδησία είναι κι επίγνωση των λειτουργιών και των αναγκών. Ταυτόχρονα σε αυτήν εικονίζονται οι ουσίες κι ενέργειες στο άμεσα φυσικό περιβάλλον με τις δυνατότητες να ικανοποιήσουν τις ανάγκες για τροφή κλπ.
4. Έτσι ξεκινά η εργασία – με βάση αυτή τη τριάδα. Και ο Μαρξ γράφει: «Αυτό που ξεχωρίζει ευθύς εξαρχής τον χειρότερο αρχιτέκτονα από την καλύτερη μέλισσα είναι ότι εκείνος έχει κτίσει την κερήθρα μέσα στο κεφάλι του προτού την κτίσει σε κερί. Στο τέλος της εργασιακής διαδικασίας βγαίνει ένα αποτέλεσμα που από την αρχή της βρισκόταν ήδη στη φαντασία του εργαζόμενου, βρισκόταν κιόλας, ιδεατά» (Κεφ Α 3.5).
Εδώ προσέχουμε το πρώτο σοβαρό σφάλμα στη σκέψη του Μαρξ. Είναι στη βάση κι έτσι μεταφέρεται στο υπόλοιπο σύστημα – όπως αν γίνει κάποιο απειροελάχιστο λάθος στα θεμέλια του κτιρίου αυτό θα φανεί μεγεθυμένο, ίσως πολύ, στο εποικοδόμημα.
Όπως ένας καλός μηχανικός θα αντιληφθεί πως το λάθος αρχικά είναι στα θεμέλια και όχι στο κτίριο, έτσι και ο καλός οικονομολόγος θα κοιτάξει στη βάση κι όχι στο υπόλοιπο σύστημα.
Το πρώτο λάθος του Μαρξ είναι πως δεν θεωρεί εργασία τη σκέψη, τη νοητική διεργασία δίχως την οποία καμιά εργασία σωματική δεν μπορεί να εκτελεστεί. Ο Μαρξ, βλέπετε, διαχωρίζει την «εργασιακή διαδικασία» και το αποτέλεσμά της από την ιδέα στον νου, την ιδεατή σύλληψη (τονισμένα στο κείμενο). Τη δεύτερη δεν την ονομάζει εργασία!
5. Το λάθος μπορεί να φαίνεται μικρό, μα έχει τεράστιες συνέπειες. Η σύνολη θεωρία του μαρξισμού (και λενινισμού) θέλει ως «εργασία» τις χειρωνακτικές ή σωματικές ενέργειες που κάνουν οι άνθρωποι. Αυτοί είναι οι προλετάριοι, οι χειρωνακτικοί εργάτες που γενικά δεν ξεχωρίζουν για τη νοημοσύνη τους.
Στην υλιστική σύλληψη της Ιστορίας, μετά τη δουλοκτητική, τη φεουδαρχική και την καπιταλιστική περίοδο, θα έλθει το καθεστώς της Δικτατορίας του Προλεταριάτου, δηλαδή διακυβέρνηση των πιο αμαθών ανειδίκευτων εργατών που, αφού θαυμαστά και μυστηριωδώς εξαφανιστεί η κυβέρνηση, θα επιφέρουν, άγνωστο πώς, το Κράτος Ελευθερίας και τον επί γης Παράδεισο.
Ο Μαρξ ήταν ευφυέστατος στην έρευνα και στη γραφή. Μα πρέπει να ήταν και βλάκας με ισχυρούς περιορισμούς αφού νόμιζε πως η τάξη των ανθρώπων με τη λιγότερη νοημοσύνη θα οδηγούσε στο φαντασιακό καθεστώς κομμουνισμού που θα ήταν αρμονική ευτυχισμένη ζωή για όλους (που το έλεγαν επίσης «επιστημονικός σοσιαλισμός»). Είδαμε στην εμπειρία του 20ού αιώνα πως η εξέλιξη δεν ήταν καθόλου «επιστημονική» και πόση δυστυχία στον κόσμο γενικότερα έφερε η τάξη των σοβιετικών «προλετάριων» με τους Μπολσεβίκους καθοδηγητές-δικτάτορες.
