ΠΟ13: Περιουσία

1. Η λέξη “περιουσία” είναι παράξενη καθώς έχει δυο συστατικά “περί” και “ουσία”. Τι είναι όντως η “ουσία” και τι αυτό που είναι “περί” την “ουσία”; Ή τι είναι αυτό πέριξ του οποίου βρίσκεται ουσία;

Στην αρχαιότητα η λέξη σήμαινε “περί-σσευμα, περί-σσεια, πλεόνασμα, αφθονία”: εξ ου και πλούτος.

Η περιουσία συνήθως έχει δυο κατηγορίες: κινητή και ακίνητη. Στην κινητή ανήκουν κοπάδια ζώων, χρήματα, κοσμήματα, μετοχές, ομόλογα και άλλα πολύτιμα αγαθά (πίνακες ζωγραφικής, ασημικά, έπιπλα, ηλεκτρονικά, οχήματα κλπ). Στην ακίνητη ανήκουν κτήρια κι εδάφη σκέτα ή με καλλιέργειες ή ορυχεία ή άλλες εγκαταστάσεις.

Η περιουσία κάποιου είναι λοιπόν, ο πλούτος ή το σύνολο των υλικών αγαθών του.

Έτσι ήταν πάντοτε στη γνωστή μας ιστορία. Αλλά στην αρχαιότητα και στον Μεσαίωνα η περιουσία υποδήλωνε κυρίως μεγάλη γαιοκτησία. Οι πλούσιοι και δυνατοί, οι αφέντες ή ευγενείς ή αριστοκράτες, ήταν άνθρωποι με μεγάλη ακίνητη περιουσία (δηλαδή εδαφικές εκτάσεις σε κτήματα, δάση και/ή ορυχεία), τμήματα της οποίας μίσθωναν σε άλλους ή είχαν δουλοπάροικους, κολίγους κλπ, που εργάζονταν και φρόντιζαν αυτά τα κτήματα ή ορυχεία.

2. Αλλά είναι η γη περιουσία, όπως το κτήριο που στηρίζεται πάνω της, όπως τα κοπάδια ή τα σιτιρά στην επιφάνεια, τα πολύτιμα μέταλλα και πετράδια που εξορύσσονται, ή έπιπλα, εργαλεία, ρούχα, χαρτιά κλπ;

Η γη διαφέρει ριζικά ακόμα και από καλλιέργειες, κτίσματα και ορυχεία, παρότι και αυτά είναι ακίνητα. Στην πραγματικότητα τώρα κατασκευάζονται ακόμα και κτήρια (κατοικίες ως επί το πλείστον), που μετακινούνται κι εξάγονται από μια χώρα σε άλλη!!!

Η γη ως στέρεη επιφάνεια, ένα εμβαδόν με χώμα από κάτω, διαφέρει διότι δεν κατασκευάστηκε από ανθρώπινη εργασία και δεν φθείρεται! Έχει δοθεί από το σύμπαν, τη Φύση, για όλους τους ανθρώπους εξίσου και προϋπάρχει αυτών κατά εκατομμύρια έτη.

Κτήρια, καλλιέργειες και ορυχεία, κατασκευάζονται από ανθρώπινη εργασία και υλικά της γης, υπό συγκεκριμένες γεωφυσικές και κοινωνικές (αυτές οι τελευταίες κυρίως ενδιαφέρουν την Πολιτική Οικονομία) συνθήκες. Αυτά όλα φθείρονται – οικοδομές, φυτά, στοές υπόγειες και ό,τι άλλο.

3. Είναι το μεγαλύτερο λάθος των σύγχρονων οικονομολόγων να θεωρούν τη γη περιουσία και κεφάλαιο. Και αυτό το λάθος οδήγησε σε φοβερή σύγχυση και είναι πλέον η βασική αιτία για όλη τη σύγχρονη οικονομική κακοδαιμονία με τις εξόφθαλμες αντιθέσεις πλούτου και φτώχειας και τις επαναλαμβανόμενες κρίσεις της.

Λίγοι το καταλαβαίνουν αυτό. Ο Μαρξ, οι σοσιαλιστές πριν τον Μαρξ και οι κομμουνιστές μετά τον Μαρξ , όλοι θέλουν κατάργηση της ιδιωτικής περιουσίας, μη διευκρινίζοντας τη διαφορά μεταξύ ακίνητης που είναι γη και κινητής περιουσίας δηλ. αγαθά της παραγωγής, πάρα πολλά από τα οποία είναι εκ φύσεως ιδιωτικά – φαγητά, ρούχα, παπούτσια, κρεβάτια κλπ. Αλλά αυτό δεν ισχύει για την επιφάνεια του εδάφους.

Παλαιοί σοφοί, όπως ο Πλάτων, όριζαν πως “Κάθε πολίτης, που παίρνει έναν κλήρο γης, πρέπει να τον θεωρεί ως κοινή περιουσία όλης της Πολιτείας” (Νόμοι 740 Α).

Παρόμοιες διατυπώσεις βρίσκονται στη Βεδική Παράδοση της Ινδίας, στην Παλαιά Διαθήκη της Ιουδαϊκής παράδοσης(Λευιτικό 25 και Ησαΐας 60, 61,65) και αλλού. Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως τα ίδια περίπου λέει και ο Γεωργικός Νόμος των Ισαύρων του Βυζαντίου (8ος αιώνας).

4. Μια πρόσθετη σχετική σύγχυση, αφορά τις λέξεις “ιδιοκτησία” και “κατοχή”. Είναι απαραίτητο κάθε πολίτης (με την οικογένειά του) να έχει στην αποκλειστική κατοχή του έναν κλήρο γης, όπως το θέτει ο Πλάτων και ο Γεωργικός Νόμος, αλλά όχι απόλυτη ιδιοκτησία έτσι που να μπορεί να τον πουλά ολόκληρο ή μέρος του.

Απόλυτη ιδιοκτησία μπορεί να έχει ένας άνθρωπος μόνο σε αγαθά, τα οποία παρήγαγε από τους φυσικούς πόρους του σύμπαντος, σμίγοντας σε αυτά τη δική του ενέργεια με την εργασία του, ή τα κληρονόμησε, ή τα αγόρασε ή τα απέκτησε με κάποιο νόμιμο τρόπο – όχι όμως τη γη που ανήκει σε παντελώς διαφορετική κατηγορία πραγμάτων.

Μόνο όλα όσα παράγονται με ανθρώπινη εργασία από τη μεγάλη μήτρα της γης, όσα έχουν πρόσμικτη την ανθρώπινη ενέργεια, μπορούν ορθολογικά να θεωρούνται περιουσία και ιδιοκτησία όπως φυτά, ζώα, κτήρια και όμοια υλικά πράγματα. Η γη δεν ανήκει σε αυτά.

Η σύγχυση που επικρατεί σε αυτό το θέμα δεν είναι εντελώς τυχαία, όπως θα νόμιζε κανείς. Οπωσδήποτε υπήρχε στη χαλαρή χρήση της καθομιλουμένης. Αλλά ορισμένοι ακαδημαϊκοί στην Αμερική τη δημιούργησαν σκόπιμα και στην Πολιτική Οικονομία γύρω στα 1900. Αυτό το εξετάζω σε άλλο άρθρο (Πολιτική Οικονομία 13: Διαστρέβλωση).

5. Σε τελική ανάλυση, η πραγματική περιουσία που έχει κάποιος είναι όλα όσα μπορεί να πάρει μαζί του μετά τον θάνατό του!

Από αυτή την άποψη όλος ο υλικός πλούτος που μαζεύουμε και θεωρούμε ιδιοκτησία μας, μα μένει πίσω, δεν είναι αληθινά δική μας περιουσία. Από τη Γαία προήλθε με ανθρώπινη εργασία κι εκεί αναπόφευκτα θα καταλήξει κάποια ώρα καθώς τα υλικά στοιχεία του επιστρέφουν στην πηγή προέλευσής τους.

Η γη καθαυτή είναι ένα στοιχείο απαραίτητο για κάθε άνθρωπο όπως είναι το νερό και ο αέρας και το ηλιόφως. Πώς θα αντιμετωπίζαμε κάποιους που θα προσπαθούσαν να ιδιωτικοποιήσουν τον αέρα ή το ηλιόφως; Θα το δεχόμασταν; Όχι, φυσικά, μα το δεχόμαστε στην περίπτωση της γης. Όμως, αυτά όλα τα οικουμενικά στοιχεία (αέρας, γη κλπ) προϋπάρχουν του ανθρώπου κατά εκατομμύρια χρόνια και όλα έχουν δοθεί από το Σύμπαν δωρεάν για όλους…