1. Σήμερα λίγα είναι τα μέρη όπου μπορούν να βρεθούν ελεύθερα εδάφη. Στη χώρα μας, μετά την κρίση 2010, η κυβέρνηση παραχωρούσε αγροτεμάχια κρατικής γης στη Μακεδονία δωρεάν σε όσους ήθελαν να τα καλλιεργήσουν. Στον Καναδά επίσης εδώ και πολλές δεκαετίες η κυβέρνηση παραχωρούσε δωρεάν εδάφη σε ορισμένες όχι και τόσο εύφορες, μάλλον παγωμένες περιοχές. Λιγοστές είναι αυτές οι περιπτώσεις, ειδικές οι συνθήκες και πολύ λίγα άτομα επωφελούνται της ευκαιρίας.
Σήμερα, η γη γενικά είναι ανελεύθερη σε όλες τις χώρες της Δύσης.
Ας φανταστούμε όμως συνθήκες όπου υπήρχαν μεγάλες εκτάσεις ελεύθερης γης όπως στις ΗΠΑ, την Αυστραλία και την κεντρική και νότια Αφρική, στα μέσα του 19ου αιώνα. Εκεί πήγαιναν οι τελευταίες γενιές των σκληροτράχηλων πιονέρων (ή αποικιστών), να εγκατασταθούν με τις οικογένειές τους.
Το μοντέλο μας είναι αναγκαστικά μιας αγροτικής κοινότητας , μα είναι βασισμένο σε παρατηρήσεις του E.G.Wakefield, του Henry George και άλλων. Χάριν ευκολίας υποθέτουμε ισομεγέθη αγροτεμάχια και ισόποση εργασία.
2. Στο διάγραμμα 1 έχουμε μια μικρή κοινότητα αγροτών που παράγουν καλαμπόκι (ή πατάτες ή σιτάρι) κοντά στις εκβολές ενός ποταμού, όπου υπάρχει ένα φυσικό πρόχειρο λιμανάκι.
Οι στήλες αντιπροσωπεύουν ζώνες από, ας πούμε 5 φάρμες διαφορετικής απόδοσης. Αυτές που βρίσκονται πλάι στο λιμάνι και πιο εύφορες είναι και πιο πλεονεκτικές, αφού μπορούν με λιγότερο κόστος μετακίνησης να εισάγουν αναγκαία αγαθά (εργαλεία, τρόφιμα, ρούχα κλπ) και να εξάγουν το πλεόνασμα της παραγωγής τους.
Στα δεξιά, μετά τη στήλη Ε υπάρχουν εκτάσεις ελεύθερης γης και κάθε νεοφερμένος μπορεί να εγκατασταθεί εκεί σε δική του φάρμα.
Όντως νέοι πιονέροι έρχονται κι εγκαθίστανται. Υπάρχει τώρα αυξημένη αλληλοβοήθεια, καθώς υπάρχουν περισσότερα χέρια να σκάψουν κοινά χαντάκια για άρδευση, να μετακινήσουν βράχια, να ανταλλάξουν εργαλεία, να επισκευάσουν το λιμάνι κλπ, έτσι τώρα η παραγωγή αυξάνεται γενικά. Οι τοποθεσίες πλάι στο λιμάνι εξακολουθούν να έχουν τα πλεονεκτήματά τους.
Εφόσον οι αγρότες χρησιμοποιούν, όπως είπαμε, ισομεγέθη τεμάχια και ισόποση εργασία, η διαφορά στην παραγωγή οφείλεται στην ευφορία του εδάφους και στο πλεονέκτημα της γειτνίασης στο λιμάνι. Αν οι αγρότες Α άλλαζαν θέση με τους Ε, τηρουμένων των αναλογιών μας, η παραγωγή θα παρέμενε ίδια στις θέσεις Α και Ε.
Αν τώρα ερχόταν κάποιος νέος μετανάστης και ήθελε να εργαστεί σε μια από τις φάρμες τι μισθό θα δεχόταν;
3. Ένας νέος αρτιμελής πιονέρος δεν θα δεχόταν μισθό λιγότερο από 20 μονάδες. Διότι θα μπορούσε ο ίδιος να ξεκινήσει τη δική του φάρμα στην ελεύθερη γη και σύντομα θα είχε παραπλήσια παραγωγή. Αλλά ακόμα και οι αγρότες στη ζώνη Α δεν θα μπορούσαν να δώσουν τέτοιο μισθό, ούτε καν 18 ή 15 μονάδες.
Μόνο αν ο πιονέρος ήταν αδύναμος ηλικιωμένος ή σακάτης θα δεχόταν να εργάζεται με τον πολύ χαμηλότερο μισθό που θα πρόσφεραν οι αγρότες.
Μέχρι το 1850 περίπου, οι απαιτήσεις για μισθούς ήταν τόσο υψηλές που, στις περιοχές που ανέφερα (§1, δ1), ήταν πολύ δύσκολο να βρεθούν εργάτες.
Κι εδώ έχουμε τη φυσική κατανομή της παραγωγής και τον προσδιορισμό της φυσικής αμοιβής της εργασίας.
Όπου οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι και υπάρχουν εκτάσεις ελεύθερης γης, έτσι που όποιος θέλει να μπορεί να έχει ένα μέρος δωρεάν, η αμοιβή της εργασίας τείνει να ισούται με την παραγωγή της λιγότερο αποδοτικής (ή οριακής, όπως λέγεται) τοποθεσίας σε χρήση.
Στο δ3 η καθοριστική παραγωγή είναι 20 μονάδες στη ζώνη Ε. Τα πλεονάσματα στις άλλες ζώνες είναι η αμοιβή του συντελεστή που ονομάσαμε ‘Συνθήκες’ και οφείλεται στις γεωφυσικές και κοινωνικές συνθήκες. Αυτά λέγονται ‘πρόσοδος’ και θα πρέπει να δίνονται στην κοινότητα (ή κυβέρνηση).
4. Το μοντέλο μας είναι πρωτογενής γεωργική παραγωγή, διότι αυτό, όπως ανέφερα, παρατηρήθηκε στην πραγματικότητα και καταγράφθηκε στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Οι πρωτοπόροι άρχισαν μετά να περικλείουν πολύ μεγάλες εκτάσεις, που οι ίδιοι δεν χρησιμοποιούσαν κι έτσι ανάγκαζαν νεοφερμένους να εγκαθίστανται σε πιο απομακρυσμένες και άγονες περιοχές. Έτσι η αμοιβή της εργασίας μειώθηκε και αυξήθηκε η πρόσοδος. Αυτό θα το εξετάσουμε αναλυτικά στη συνέχεια.
Ενδέχεται αναγνώστες να έχουν αντιρρήσεις λέγοντας πως η οικονομία σήμερα, είναι πολύ διαφορετική από μια αγροτική κοινότητα. Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά αντί για φάρμες, οι στήλες μας στα διαγράμματα ας αντιπροσωπεύουν εργοστάσια σωληνουργίας ή παπουτσιών. Οι αναλογίες θα είναι οι ίδιες.
Στην πραγματικότητα οι αναλογίες είναι ίδιες για ολόκληρη την οικονομία, όπως είδαμε στο άρθρο “Πολιτική Οικονομία 8: Πρωταρχική Κατανομή” και όπως θα δούμε στο επόμενο.
