1. Διαχωρίζω, όπως κάνουν και άλλοι μελετητές, τη θεωρία του Μαρξ του ίδιου για την ελευθερία από τις αντιλήψεις μεταγενέστερων μαρξιστών. Οι αναρχοαριστεροί σήμερα νομίζουν πως οι ανοησίες περί ανθρωπισμού, κομμουνισμού, προοδευτισμού, σοσιαλισμού και παρόμοια που πλασάρουν για να καταλάβουν την εξουσία, προέρχονται από τον “επιστημονικό κομμουνισμό/σοσιαλισμό” του Μαρξ. Αλλά, φυσικά, δεν είναι έτσι. Προέρχονται από ένα τσούρμο μαρξιστών και τα εγχειρίδια τους τα οποία έχουν κάποια σχέση με τα γραπτά του Μαρξ, μα όχι πολλή ή σοβαρή.
Ούτως ή άλλως, παρά τους ισχυρισμούς των νερόβραστων μαρξιστών για την υπεροχή του κομμουνισμού και το επιστημονικό αλάθητο της μαρξικής σκέψης, ελάχιστα σημεία της μαρξικής σκέψης είναι αλήθειες που ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα του κόσμου μας.
2. Ο ίδιος ο Μαρξ ευθύς εξαρχής, από τα νεανικά του χρόνια πρέσβευε πως ο άνθρωπος, κάθε άνθρωπος (άντρας/γυναίκα), χρειάζεται κάποιο ελεύθερο χρόνο, μετά τον χρόνο όπου εργάζεται για να κερδίζει τα προς το ζην, για να αναπτύξει τα προσωπικά του ταλέντα. Αυτό το αναφέρει συχνά χωρίς όμως να το αναλύει εκτενώς κι έτσι αφήνει αρκετή θολούρα.
Λίγο πριν το τέλος του τρίτου τόμου Το Κεφάλαιο (Σύγχρονη Εποχή 1975, κάπως δυσνόητη μετάφραση) ο Μαρξ (γύρω στο 1867) έγραψε: “Η επικράτεια της ελευθερίας αρχίζει όντως εκεί όπου σταματά η εργασία, η καθοριζόμενη από αναγκαιότητα… βρίσκεται πέρα από τη σφαίρα της υλικής παραγωγής καθαυτής… Η αληθινή επικράτεια της ελευθερίας, η ανάπτυξη των ανθρώπινων δυνάμεων ως αυτοσκοπός, αρχίζει πιο πέρα [από την αναγκαιότητα να διατηρείται ζωντανός], αν και μπορεί να ακμάσει μόνο με τη σφαίρα της αναγκαιότητας ως βάση”.
Ποιες είναι αυτές οι ανθρώπινες δυνάμεις που θα αναπτυχθούν; Ο Μαρξ δεν διευκρινίζει. Μα, βέβαια, δεν πρόκειται για φτερά ή πρόσθετα χέρια, πόδια ή μάτια. Πρόκειται για νοητικές ή πνευματικές δυνάμεις – κάτι απεχθέστατο για τους πλείστους αναρχοαριστερούς που εμμένουν στην παπαγαλία σαχλών συνθημάτων περί αλληλεγγύης, ισότητας, λαϊκής βούλησης κλπ, και τον διχασμό.
3. Στο νεανικό του Χειρόγραφα… (Παρίσι, 1844: Διεθνής Βιβλιοθήκη, Αθ. 1974) γράφει: “Κομμουνισμός ως απόλυτα αναπτυγμένος Νατουραλισμός είναι Ανθρωπισμός… Είναι η γνήσια επίλυση του ανταγωνισμού ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση και ανάμεσα στον άνθρωπο και τον άνθρωπο” (σελ.129).
Πολύ απλά, λοιπόν, έχουν ξεπεραστεί ο ανταγωνισμός, η φιλοδοξία, ο φθόνος, το μίσος, η απληστία και παρόμοιες αρνητικές τάσεις μέσα μας. Κι αυτή πρέπει να είναι μια άποψη της ανάπτυξης των πνευματικών δυνάμεών μας. Εντούτοις είναι οι αναρχοριστεροί που υποδαυλίζουν την απληστία, τον ανταγωνισμό, την άρνηση, τον διχασμό, το μίσος…
Στο άλλο νεανικό έργο του Γερμανική Ιδεολογία του 1845-46 (2η έκδ, 2 τόμοι Gutenburg, Αθ. 1979), έγραψε: “Ο σοσιαλισμός είναι η θετική αυτοσυνειδησία του ανθρώπου, δίχως τη μεσολάβηση της κατάργησης της θρησκείας, όπως η πραγματική ζωή είναι η θετική πραγματικότητα του ανθρώπου, δίχως πια τη μεσολάβηση της κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας μέσω του κομμουνισμού. Η θέση του κομμουνισμού… για το επόμενο στάδιο της ιστορικής εξέλιξης είναι συνεπώς η αναγκαία μορφή και δυναμική αρχή του άμεσου μέλλοντος, αλλά σαν τέτοιος δεν είναι ο σκοπός της ανθρώπινης ανάπτυξης, δεν είναι η δομή της ανθρώπινης κοινωνίας” (σελ. 147).
Ο τελικός σκοπός δεν είναι ο κομμουνισμός μα η ανάπτυξη του ανθρώπου – την οποία, όμως, δεν εξηγεί, δεν καθορίζει. Αλλά αν αυτή είναι πραγματώσιμη με άλλα μέσα, γιατί να μην υλοποιηθεί και με αυτά…
4. Οι αναρχοαριστεροί όλοι δίχως εξαίρεση αναφέρονται στην εκμετάλλευση των εργαζομένων από τους αιμοπότες καπιταλιστές έτσι που να μην έχουν ελεύθερο χρόνο (και χρήματα κι ενέργεια) να επιδοθούν σε πνευματικές ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
Ο Μαρξ, βέβαια, είχε διαβλέψει αυτή την κατάσταση και την αναφέρει συχνά. Εδώ παίρνω ένα απόσπασμα από το Σχεδιασμοί (Grundriss: Ελληνική έκδοση Οικονομικοί Σχηματισμοί, εκδ. Κάλβος, Αθ. 1983). “Μόλις πραγματωθεί η κατανομή της εργασίας, ο εργαζόμενος ειδικεύεται σε μια αποκλειστική σφαίρα δραστηριότητας η οποία επιβάλλεται σε κείνον και από την οποία δεν μπορεί να αποδράσει”. Αλλά μετά συνεχίζει: “Ο ελεύθερος χρόνος που συμπεριλαμβάνει χρόνο αργίας και χρόνο για ανώτερες δραστηριότητες μεταμορφώνει… τον άνθρωπο σε διαφορετικό πρόσωπο” (σελ. 711-12).
Αυτός είναι ο τελικός μα και πρώτος σκοπός τον οποίο δεν πρέπει να αγνοούν οι «αγωνιστές», μα τον οποίο παραγνωρίζουν πλήρως στη μανιακή εμμονή τους να κατακτήσουν την εξουσία για αμιγώς ιδιοτελείς σκοπούς.
5. Τελειώνω με μια διατύπωση στο Κριτική του Προγράμματος Γκότα και Ερφούρτης (εκδ. Κορόντζη, Αθ. 1976): “Ένας άνθρωπος που δεν έχει άλλη περιουσία εκτός της εργασιακής του δύναμης, θα είναι αναγκαστικά δούλος ανθρώπων που έγιναν ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής [δηλ. γης και κεφαλαίου, μηχανημάτων κλπ.]. Μπορεί να εργάζεται κι επομένως να ζει μόνο με την άδειά τους… Στη σημερινή κοινωνία τα μέσα παραγωγής είναι μονοπώλιο των γαιοκτημόνων και των καπιταλιστών. (Το μoνοπώλιο της ιδιωτικής γαιοκτησίας αποτελεί μάλιστα τη βάση του καπιταλιστικού μονοπωλίου)» (σελ. 16, 20). Προσέξτε την τελευταία πρόταση όπου τονίζεται πως ο τρισκατάρατος καπιταλισμός είναι, όχι το το πρώτο και κύριο αίτιο της εκμετάλλευσης, μα παράγωγο του ολιγοπωλίου της γαιοκτησίας και, συνεπώς, τα κέρδη του καπιταλισμού είναι παράγωγα του προσοδισμού (=της ιδιοποίησης της προσόδου, δηλ. των αυξανόμενων αξιών της γης)!!!
Επιπλέον, οι ιδιοκτήτες μεγάλων αχρησιμοποίητων εκτάσεων στερούν από άλλους το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα σε ένα κομμάτι γης για κατοικία και τόπο εργασίας, μειώνοντάς τους έτσι σε μια ύπουλη κατάσταση δουλείας.
Αναρωτιέμαι πόσοι αναρχοαριστεροί γνωρίζουν αυτά τα πράγματα και τα κατανοούν…
Κανείς, μάλλον! Και ένας λόγος που παντού αποτυγχάνει ο σοσιαλισμός ή το όποιο κομμουνιστικό καθεστώς είναι ακριβώς η παραγνώριση της βασικής μαρξικής σκέψης πως ο κομμουνισμός είναι ένα μέσο μόνο για την ανάπτυξη των πνευματικών δυνάμεων του ανθρώπου και όχι ο εγκλωβισμός τους σε λογοκρισία, σε πίστη στο Κόμμα, σε κολχόζες, εργοστάσια – και γκουλάγκ.
